In deze overzichtelijke samenvatting worden alle drie de paragrafen over de Historische context 2 de Verlichting in één duidelijke samenvatting samengevat.
Daarnaast zijn aantekeningen vanuit de lessen erin verwerkt en zijn de belangrijkste begrippen van deze historische context dikgedrukt.
M...
De Verlichting
Groot verschil tussen de Wetenschappelijke Revolutie en de Verlichting: de Wetenschappelijke
Revolutie gaat over het exact denken, zoals sterrenkunde, natuurkunde en wiskunde. De Verlichting
gaat het over hoe mensen met elkaar moeten samen leven en wordt toegepast op alle terreinen van
de samenleving, economie, politiek, godsdienst en sociale verhoudingen.
Doel Verlichting: Met zijn verstand zou de mens alle maatschappelijke problemen kunnen oplossen
en een einde kunnen maken aan armoede, honger, ziekte en oorlog.
De Verlichting is een filosofische denkstroming en geen bepaalde periode. Het is de nieuwe manier
van denken.
De overheid moet het algemene belang dienen en burgers beschermen inperken vrijheden voor
sommigen…
Paragraaf 1: Verlichte ideeën over een betere samenleving
Begin vroegmoderne tijd:
Door de hernieuwde belangstelling van de humanisten ontstond er een nieuw mens- en wereldbeeld
van de renaissance.
Het draaide voortaan om het individu en het leven op aarde, Momento Mori en Carpe Diem.
Ontstaan van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
Begin van ontdekkingsreizen zorgde voor een verandering in het wereldbeeld.
o Meer kennis over de wereld
o Het stimuleerde de technologische vooruitgang stimuleerde de wetenschap.
o Ontstaan van nieuwe contacten met nieuwe culturen en gewassen.
17e eeuw: Wetenschappelijke Revolutie: geleerden déden niet alleen onderzoek, maar dachten ook
na hoe men dat moest doen:
1. Empirisme: waarneming en ervaring (John Locke). Hij zegt dat zintuigelijke waarnemingen
wél nuttig zijn. Door deze waarnemingen te vergelijken en te combineren komt men tot
betrouwbare kennis.
2. Rationalisme: de rede is de enige of meest voorname bron van kennis (René Descartes).
Waarnemingen zijn volgens hem subjectief en dus onjuist. Bij Descartes staat de rede
voorop, alleen zekere ideeën via logisch en intuïtief redeneren komen tot kennis.
Toegepast door verlichtingsdenkers op het gebied van sociale verhoudingen, politiek, economie
en religie.
Combinatie van empirisme en rationalisme
Isaac Newton: een combinatie van onderzoek, experiment en wiskundige logica leidde tot zijn
grootste experiment: vaststellen van de zwaartekracht natuurwetten
Zorgt voor conflict met de kerk, want dit maakt veel regels in de Bijbel onnodig. Ontstaan deïsme:
God heeft de aarde geschapen, maar blijft daarna op een afstand kijken hoe het verder gaat met de
aarde. Hij creëerde dus de natuurwetten en laat het heelal zelfstandig functioneren. (Voltaire)
De godsdienst wordt hierdoor steeds meer gezien als een persoonlijke aangelegenheid.
Verlichte denkers: Met de rede kan de mens ook de menselijke samenleving bestuderen, die volgens
hem was onderworpen aan onveranderlijke natuurwetten = Rationeel Optimisme. De mens kon dus
met zijn verstand alle maatschappelijke problemen oplossen.
Dus kritiek op bestaande instituten als kerk en staat.
1. Gematigden: zoeken balans tussen rede en traditie. Hebben enig oog voor het Ancien
Regime, niet zozeer afschaffen maar een aanpassing aan doen.
, 2. Radicalen: gaan uit van universele waarden als democratie, gelijkheid, vrijheid
(compromisloos en zelfs geweld). Het oude denken moet worden afgeschaft, dus Ancien
Regime moet worden afgeschaft, desnoods met geweld. Hoeft niet altijd door middel van
geweld, maar kan ook door extreme ideeën bedenken of doorvoeren.
Verlichte denkers hechtten veel waarde aan de verspreiding van wetenschappelijke kennis en
verlichte ideeën over de inrichting van de samenleving, bv de Encyclopédie. Verlichte denkers, zoals
Kant zeggen dat men immers iets moet doen, omdat het moreel simpelweg niet deugt om iets
anders te doen. “Durf je verstand te gebruiken” was zijn motto.
Natuurrechten: Rechten die elk mens vanaf zijn geboorte bezat en losstonden van wetten die de
overheid had ingesteld. Het was het recht op leven, recht op vrijheid en recht op eigendom (Locke).
Mensen vormen een politieke gemeenschap om hun natuurrechten te beschermen (=sociaal contract
= afspraken gemaakt tussen de overheid en de burgers).
Verlichte denkers
John Locke (1632-1704)
Mens als Tubula Rasa (onbeschreven blad) waar kennis op geschreven wordt door
ervaringen (empirisme!).
Verhouding tussen kerk en koning idee van sociaal contract: Tussen de regering (koning)
en de geregeerden (burgers) was er geen contract dat een verhouding vastlegde van heerser
over de onderdanen de mensen hadden een sociaal contract gesloten als gelijken en
behielden daarbij hun natuurlijke rechten.
Locke vond dat de koning de macht had en het volk hem mocht afzetten. De meerderheid
neemt de beslissingen en iedereen moet zich daar aan houden. Wanneer de bestuurders zich
niet aan de afspraken houden, mag het volk hen afzetten en vervangen. Dat maakt hem een
gematigde denker, want een gedeelte van de oude situatie blijft bestaan. De koning blijft nog
en er komt een vertegenwoordiging van de rijkere burgerij.
Het sociaal contract houdt in dat de burgerij de controle heeft op de koning = volkssoevereiniteit.
Locke is tegen machtsmisbruik van vorsten. De burgers (=bourgeoisie) zijn Soeverein!
(volkssoevereiniteit). Vastleggen van rechten van burgers, door de natuur gegeven rechten.
Godsdienst: Vrijheid van godsdienst met minimale rol van de kerk die mensen verplichtingen oplegt
onder de dreiging van hel en verdoemenis.
Montesquieu (1689-1755)
Hij bouwde voort op de ideeën van Locke en was een groot tegenstander van alleenheerschappij en
om machtsmisbruik te voorkomen bedacht hij:
Trias politica: wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. Uitgeoefend door 3 verschillende
personen of instanaties: de koning, vertegenwoordigers van de adel en het volk, en onafhankelijke
rechters. Scheiding der machten, zodat er voorkomen kan worden dat er één groep te veel macht
kan krijgen. Geïnspireerd door de Glorious Revolution en de Bill of Rights.
Jean Jacques Rousseau (1712-1778):
Ging veel verder dan andere verlichte denkers, want dacht naast de bourgeoisie, aan de gehele
bevolking. Iedereen moest meer vrijheid krijgen. Hij was een radicale denker.
Voor het algemeen welzijn is een Sociaal Contract nodig iedereen moet zich vrijwillig
gehoorzamen aan de gemeenschappelijke wil.
Enige manier waarop een staat kon worden gesticht, was met behulp van een verdrag waarin
men zich vrijwillig aaneensloot: een sociaal contract. Een staat ontstaat doordat het volk
door de onderlinge afspraak een regering aanstelt.
Hij zei dat de koning de macht van het volk heeft gekregen en niet van God.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper viggojansen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
