Ik heb samenvatting gemaakt over de Parlementaire democratie van het vak maatschappijleer. Het boek heet Thema's Maatschappijleer. Ik heb 8 paragrafen samengevat.
Parlementaire democratie
1. Wat is democratie?
Soeverein is een staat die op een bepaald gebied met duidelijke grenzen het hoogste gezag
uitoefent en het monopolie van geweldsuitoefening heeft.
De soevereine staat bepaalt welke religie op haar eigen gebied wordt toegelaten. Staten
respecteren elkaar soevereiniteit. Met Vrede van Westfalen werd het moderne systeem van
staten geboren.
Politiek gaat over het maken van keuzes waaraan allen in een staat zijn gebonden. De
meeste onderwerpen waarmee de politiek zich bezighoudt, zijn van algemeen belang
omdat veel mensen er nu of later mee te maken krijgen. Meestal kost het nemen van
politieke besluiten veel tijd, want verschillende oplossingen mogelijk. Kiezen we voor snel,
daadkrachtig en efficiënt besturen of voor een maximale participatie van burgers in de
politiek? Bij efficiënt besturen kijk je vooral naar doelmatig resultaat en in het tweede geval
kies je voor een proces van democratische besluitvorming met een zorgvuldige afweging
van de verschillende belangen.
In een democratie gaat het om de macht van velen. Zuivere vorm van democratie (directe
zeggenschap van het volk) komt maar weinig voor. In veel landen is er een indirecte of
representatieve vorm van democratie met als basiskenmerk dat het volk
vertegenwoordigers kiest die beslissingen nemen en met zekere regelmaat bij verkiezingen
aan de bevolking verantwoording moeten afleggen over hun beleid. Praktischer dan directe
democratie, want kleinere groep.
Kenmerken democratie:
- Individuele vrijheid. Vrijheid van meningsuiting en hun leven inrichten zoals ze willen.
- Politieke grondrechten. Burgers kiezen zelf vertegenwoordigers en je kan jezelf
verkiesbaar stellen.
- Politie en leger beperkte bevoegdheden. Burgers mogen nooit zomaar worden
aangehouden. Geweld alleen in bepaalde situaties.
- Onafhankelijke rechtspraak. Rechters staan los van parlement en regering en
parlement hoeven uitspraken daar niet te verantwoorden. Politici en bestuurders
moeten rechterlijke beslissingen respecteren.
- Persvrijheid. Massamedia zorgt voor controleren van machthebbers en hebben taak
ons te informeren.
Binnen representatieve democratie onderscheid in 2 stelsels:
In het parlementaire stelsel is het rechtstreeks gekozen parlement het hoogste
machtsorgaan. Kabinet wordt geformeerd van ministers en staatssecretarissen.
Altijd verantwoording afleggen aan parlement/volk. Soms hebben landen een niet-gekozen
staatshoofd van wie de macht sterk beperkt wordt, dit is een constitutionele monarchie. (NL)
,In het presidentieel stelsel kiest de bevolking niet alleen een parlement, maar ook de
president aan wie de grondwet veel bevoegdheden toekent. President staat aan hoofd van
regering en kan dus ministers aannemen en ontslaan. Om zijn macht te beperken mist hij de
ontbindingsrecht, het recht om het parlement te ontbinden.
Grondwet laat zien hoe belangrijk waarden vrijheid en gelijkheid voor een democratie zijn:
iedereen mag meedoen en je mag zelf bepalen op welke manier je gebruikmaakt van je
politieke rechten. Dat we in een democratie leven zien we als volgt in de grondwet:
- Taken en bevoegdheden van de drie politieke machten staan nauwkeurig
omschreven. Mensen hebben niet teveel macht.
- Alle Nederlanders vanaf 18 jaar hebben stemrecht en recht om verkozen te worden.
Iedereen mag politieke partij oprichten, demonstreren of mening uiten.
- Regels voor de politieke besluitvorming zijn vastgelegd.
- De overheid laat media vrij, maar zorgt er ook voor dat de media over de juiste info
kunnen beschikken.
Het basiskenmerk van elke dictatuur is dat de drie machten (wetgevende, uitvoerende en
rechterlijke macht) niet van elkaar gescheiden zijn, maar in handen zijn van een kleine groep
mensen. Gewone burgers hebben geen invloed op de politiek.
Kenmerken dictatuur:
- Beperkte individuele vrijheid. Vrijheid van godsdienst en recht op privacy bestaan
niet.
- Overheidsgeweld. De machthebbers verdedigen hun macht met harde hand. De
politie, het leger en geheime dienst hebben vergaande bevoegdheden.
- Geen onafhankelijke rechtspraak. Rechters zijn sympathisanten van de
machthebbers. Burgers kunnen niet rekenen op bescherming van overheid.
- De massamedia en ook kunstuitingen staan onder censuur van de overheid. Info via
internet wordt gefilterd en kritische bloggers worden gearresteerd.
Door het ontbreken van tegenmacht door het land, kunnen de machthebbers snel besluiten
nemen. Dit zou je als een voordeel kunnen zien. Drie verschillende soorten dictaturen:
Een ideologische dictatuur is gebaseerd op een ideologie. In die landen heeft de
communistische partij alle macht en hebben burgers weinig individuele vrijheden. Doordat
media, onderwijs en verenigingsleven onder strenge controle staan, is er sprake van
indoctrinatie: de bevolking krijgt de partij-ideologie voorgeschoteld.
Een religieuze dictatuur (theocratie) is gebaseerd op de godsdienst die verheven is tot
staatsideologie. Het volk kiest een parlement en de president, maar voor alle politieke
besluiten is goedkeuring nodige van niet-gekozen geestelijk leiders.
In een militaire dictatuur heeft het leger alle macht.
, 2. Politieke stromingen
Een ideologie is een samenhangend geheel van ideeën over de mensen en de gewenste
inrichting van de samenleving.
Bij ideologieën gaat het vooral om deze 2 aspecten:
- Normen en waarden die voor iedereen in de samenleving zouden moeten gelden.
Bij een ideologie met de waarde gelijkheid als uitgangspunt past de norm dat rijken
meer belasting moeten betalen dan de mensen met een lager inkomen.
- De gewenste sociaaleconomische verhoudingen van de samenleving. (Wat is een
rechtvaardige verdeling van welvaart?) Sommige mensen zijn voor sterke, actieve rol
van de overheid. Dit standpunt noemen we links. Links wil de ongelijkheid tussen
mensen verminderen met uitkeringen en andere voorzieningen. Rechtse mensen
willen juist zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid op sociaal economisch
gebied. Mensen zijn voor zichzelf verantwoordelijk.
Als een ideologie tussen links en rechts zit spreken we over het politieke midden.
]`
3 ideologieën:
Liberalisme
Volgens het liberalisme is de samenleving er het meest bij gebaat als ieder individu zich
optimaal kan ontplooien. Mensen zijn niet gelijk, maar gelijkwaardig. Vrijheid, individuele
verantwoordelijkheid en tolerantie zijn belangrijke dingen in deze ideologie. Ook in onze tijd
vinden liberalen vrijheid belangrijk. Volgens hen is een vrijemarkteconomie het beste voor
het land. Dit betekent dat de overheid zich moet beperken tot kerntaken als defensie,
onderwijs en bescherming van de rechtsstaat en de klassieke grondrechten. We noemen het
liberalisme daarom ook wel rechts.
Socialisme
Het socialisme benadrukt dat de mogelijkheden voor elk individu om zich te ontplooien
ongelijk verdeeld zijn. Vrijheid en gelijkwaardigheid betekenen pas echt iets als mensen ook
gelijke kansen hebben. Mensen moeten solidair met elkaar zijn: de sterkste schouders
moeten de zwaarste lasten dragen. Het socialisme ontstond als reactie op de slechte
werkomstandigheden van de arbeiders in de 19e eeuw. Het doel van de socialisten was een
eind maken aan de armoede en de ongelijkheid. Over hoe ze gelijkheid gingen bereiken
waren waren de meningen verdeeld:
- Communisten wilden dat arbeiders door een revolutie alle macht zouden overnemen.
- Sociaaldemocraten wilden maatschappelijke verbeteringen bereiken land
parlementaire weg.
De sociaaldemocraten van nu zijn niet tegen de vrijemarkteconomie, maar vinden nog
steeds dat kennis, inkomsten en macht eerlijker verdeeld moet worden. Verzorgingsstaat
moet stand houden. Omdat ze voor een grote rol van de overheid zijn noemen we deze
partijen links.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper veronboelman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
