Dit is een volledige samenvatting over Hoofdstuk 1 regeling uit het lesboek Biologie Voor Jou (5 VWO). Bevat dikgedrukte begrippen, belangrijke termen en behulpzame afbeeldingen. Handig als herhaling voor het eindexamen of voorbereiding op een proefwerk!
Paragraaf 1
Handhaven factoren (zuurstofconcentratie / osmotische waarde) rondom bepaalde waarde is
normwaarde. Kan sprake zijn van een dynamisch evenwicht. Dit wordt in stand gehouden
door regelkring. Het in stand houden van een dynamisch evenwicht in het inwendige
milieu van organismen noem je homeostase. In de techniek (bijv. een huis) worden ook
regelkringen gebruikt:
- Toename van een remming van het proces is een negatieve terugkoppeling.
Een afname van het resultaat veroorzaakt een stimulering van het proces.
- Toename van versterking van het proces is positieve terugkoppeling.
Bij meercellige organismen cellen geen direct contact met uitwendige milieu (ook inhoud
darmen, longen en blaas). Tussen cellen en weefsel is weefselvloeistof. Samen met het
bloed vormt de weefselvloeistof het inwendige milieu van organisme. Homeostase is
voorbeeld van zelfregulatie van een organisme.
Paragraaf 2
Voor homeostase is communicatie tussen cellen nodig, dat werkt via signaalmoleculen
(signaalstoffen). Bijvoorbeeld via bloed en door weefselvloeistof. De signaalmmoleculen die
de cellen van hormoonklieren afgeven zijn hormonen. Afgegeven aan bloed door
hormoonklier - endocriene klier. Afgifte hormonen door klier is secretie. Klieren met
afvoerbuis zijn exocriene klieren. Hormonen alleen werkzaam in de organen waarvan de
cellen receptoren bezitten; de doelwitorganen. Mate reactie wordt door concentratie
hormonen (hormoonspiegel) en receptoren bepaald. Langdurige effecten want lang in het
bloed en weefsel.
Hormoon in cytoplasma → hormoon bindt aan
receptoreiwit → hormoon-receptorcomplex
ontstaat dan. Komt via kernporie in kernplasma en
kan genen in DNA aan of uitzetten. De cel kan dan
ook weer eiwitten maken. Sommige hormonen binden
aan buitenkant aan receptoreiwit. Aan binnenzijde
wordt signaalmolecuul gevormd of geactiveerd -
second messenger. Deze geeft signaal in de cel
door → enzym activeren → signaal doorgeven aan
signaalmolecuul → reactie op gang brengen of
genregulatie. Door signaal in de cel door te geven
van molecuul naar molecuul worden veel signaalmoleculen geactiveerd of geproduceerd.
Enkel signaal (extracellulair) kan enorme reactie binnen de cel (intracellulair)
opwekken. Signaalcascade is doorgeven via schakels.
Hormoonstelsel bestaat uit hormoonklieren (hypofyse, schildklier, bijnieren etc.).
Hypofyse ligt onder hypothalamus en bestaat uit voor- en achterkwab. De
geproduceerde hormonen beïnvloeden soms werking andere hormoonklieren. Via
hypothalamus en Hypofyse zijn zenuwstelsel en hormoonstelsel met elkaar verbonden.
Sommige neuronen (zenuwcellen) in hypothalamus produceren hormonen. Als
, neuronen hormonen vormen dan neurosecretie. Gevormde hormonen heten
neurohormonen. Neuronen geven ook twee typen neurohormonen af die endocriene
cellen in de hypofysevoorkwab beïnvloeden;
- Inhibiting hormonen zorgen ervoor dat endocriene cellen geen hormonen meer
produceren.
- Releasing hormonen stimuleren de endocriene cellen in hypofysevoorkwab om
bepaalde hormonen te produceren. Ze worden afgegeven aan haarvaten en gaan dan
via het bloed. Daar stimuleren ze de productie en afgifte van hypofysehormonen.
Adrenocorticotroop hormoon ACTH uit
hypofysevoorkwab wordt geproduceerd bij
stress. Groeihormoon regelt groei en
ontwikkeling. Sommige hormonen belangrijk bij
voortplanting;
- FSH en LH beïnvloeden ovaria en testes
- prolactine vergroot melkklieren en
productie melk
- oxytocine uit achterkwab stimuleert
weeën en melksecretie en band moeder,
kind, partner etc (hechtingshormoon)
- antidiuretisch hormoon regelt de resorptie water in de nieren bij vorming urine.
Hierdoor kan de hoeveelheid water worden geregeld die de nieren via de urine
uitscheiden. Osmotische waarde blijft zo constant.
De schildklier ligt in de hals, voor het strottenhoofd tegen de luchtpijp. Schildklier
produceert thyroxine (schildklierhormoon) → beïnvloedt stofwisseling, door verbranding
glucose te stimuleren. Bij kinderen stimuleert het ook groei en ontwikkeling beenderstelsel
en zenuwstelsel. TSH uit hypofyse stimuleert vorming schildklierweefsel, opname jodium
door schildkliercellen en productie en secretie thyroxine. Jodium is nodig voor vorming
thyroxine. Het remt de productie en secretie van TSH.
Kliercellen in alvleesklier en maag- en darmwand produceren spijsverteringshormonen.
Gastrine uit maagwand stimuleert maagsapproductie als voedsel in de maag komt. Wand
twaalfvingerige darm produceert secretine, wat lever stimuleert voor produceren van gal en
alvleesklier tot secretie natriumwaterstofcarbonaat. Hierdoor stijgt pH in de tv-darm.
Cholecystokinine wordt afgegeven door tv-darm en stimuleert galblaas tot afgifte gal en
alvleesklier secretie enzymen.
De alvleesklier heeft als verteringsklier een exocriene functie. De alvleesklier produceert
een spijsverteringssap dat wordt afgegeven door tv-darm. Verspreid tussen cellen alvleesklier
liggen groepjes cellen met endocriene functie; eilandjes van Langerhans. Hierin komen
a-cellen voor die glucagon produceren en b-cellen die insuline produceren. Deze zorgen dat
glucose constant blijft. Ook wel de bloedsuikerspiegel. Koolhydraten in darm verteerd tot
vooral glucose. In dunne darm opgenomen door bloed. Glucoseconcentratie:
- Glucoseconcentratie stijgt → b-cellen gaan meer insuline produceren → meer
glucose transporteiwitten in celmembraan → Cellen nemen meer glucose op. Cellen
in de lever en spieren zetten de glucose om in glycogeen, dat wordt in deze cellen
opgeslagen. Insuline stimuleert ook de omzetting van glucose in vetten en eiwitten.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper bernicetimmerman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
