VOLKSGEZONDHEID
- Volksgezondheid = de omvang en spreiding van ziekte, functionele problemen en sterfte in
de bevolking.
- 7 CanMEDS rollen van de arts die zorgen voor vakbekwaamheid: communicatie,
maatschappelijke verantwoordelijkheid, organisatie, professionaliteit, kennis ontwikkelen
en delen, en samenwerking
- Maatschappelijke verantwoordelijkheid = je inzetten voor preventie
(gezondheidsbevorderaar), participatie (patientondersteuner) en voor veiliger, doelmatige
en toegankelijke zorg (kwaliteitsverbeteraar)
- Public Health/populatiebenadering basisprincipes
- 1. Hoe staat het met de volksgezondheid in Nederland? Totaal, belangrijke
gevaren/deelprobleem, determinanten?
o Schatting ziektelast (de levensjaren die je verliest door vroegtijdig sterven, en
verloren gezonde jaren door beperkingen); ook wel disability adjusted life year
(DALY)
- 2. Hoe stel je dat vast? Hoe kunnen we de volksgezondheid meten en analyseren
(‘diagnostiek’)?
o De diagnostiek van volksgezondheidsproblemen drijft op data: registraties en
onderzoek
o Volksgezondheidsmaten
o
o 1) Ziekte en aandoeningen
Incidentie hoog naar laag: BLWI, infectie maag-darmkanaal, OLWI, letsel
door privé/sportongevallen, influenza
Jaarprevalentie hoog naar laag: nek- en rugklachten, artrose,
angststoornissen, diabetes, visusstoornissen
o 2) Sterfte en doodsoorzaken
Er gaan meer mannen dood dan vrouwen, vooral rond 20-24 jaar
Vrouwen hebben hogere ziektecijfers
Levensverwachting: M 80,2 en V 83,3
Berekenen met overlevingstafeltechniek
Q(x) = kans van overlijden in het eerste jaar van de periode 1992-
1996. Voor de 0 betekent dit dat deze pasgeborenen een kans van
0.6% hebben om in hun eerste levensjaar te overlijden. Voor de 80
betekent dat iedereen die levend dit stratum ingaat sterft (per
definitie), want de kans is 1
I (x) = percentage personen, de aantallen dalen door sterfte
E (x) = de levensverwachting voor de leeftijdsgroep in de periode
1992-1996, dat wil niet zeggen dat al deze mensen tenminste die
leeftijd bereiken, want elke periode zijn er andere sterftekansen
, o E (x) = T (x)/I (x)
L (x) = aantal geleefde jaren
Ziekten met de hoogste sterfte NL: dementie, longkanker, beroerte,
coronaire hartziekten, hartfalen, COPD, colonkanker, val
Belangrijkste doodsoorzaken wereldwijd: cardiovasculair, maligne
neoplasma, infectie en parasitair, respiratoir, ongelukken
De oversterfte door COVID is in 2020 ongeveer 15000 sterftegevallen, er is
in het reguliere patroon in Nederland 1 ziektebeeld wat daar nog bovenuit
komt, en dat is dementie
De levensverwachting is door COVID gedaald; voor mannen 9 maanden en
voor vrouwen 6 maanden
o 3) Functioneren en kwaliteit van leven
International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF)
1. Stoornissen (het uitvallen of slechts beperkt functioneren van
bepaalde lichaamsfuncties of -structuren)
2. Beperkingen/handicaps (kunnen leiden tot een verminderde
deelname aan activiteiten)
3. Participatieproblemen (door minder deelname aan
maatschappelijke activiteiten)
De gevolgen van ziekte hangt af van de interactie tussen de ziekte en
contextuele factoren: externe omgevingsfactoren of interne persoonlijke
factoren
Op populatieniveau kan de ICF helpen bij het verkrijgen van informatie over
de omvang van een volksgezondheidsprobleem, onder ander via de DALY-
methode
o 4) Samengestelde volksgezondheidsmaten
Gezonde levensverwachting = het aantal resterende levensjaren dat
mensen zouden mogen verwachten in goede gezondheid door te brengen.
Het is een maat in een bepaald jaar, en heeft een aanname dat de
omstandigheden in de toekomst blijven zoals in dat jaar.
Disability adjusted life year (DALY) = som van het aantal jaren verloren
door ziekte (YLD; years lived with disability) en het aantal jaren verloren
door sterfte (YLL; years of life lost)
Voorbeeld DALY
Op 20-jarige leeftijd een dwarslaesie
YLD = 40 jaar lang een kwaliteit van
60%, dus 40% minder dan normaal = 16
jaar verloren
Overleden op 60j ipv 80j dus YLL = 20
jaar
De top 10 ziekten in Nederland in DALYs (2018):
coronaire hartziekten (271.000), beroerte, DM,
COPD, artrose, longkanker, letsel, dementie
(164.000), nek- en rugklachten, angststoornissen
, Hoge ziektelast door: hoge incidentie van sterfte, sterfte op jonge leeftijd,
hoge prevalentie van beperkingen, ernst van beperkingen
Belangrijkste oorzaken DALYs wereldwijd: cardiovasculair, infectie en
parasitair, maligne neoplasma, voedingsdeficienties, ongelukken
QALY = quality of life adjusted life year
QALY = Y x V(Q)
De winst in QUALY door de CABG is
27 (74-47) jaar levensverlening +
0.7 jaar (47-45) x (1-0.65) jaar
winst in kwaliteit van leven = 27.7
- 3. Hoe kunnen we de volksgezondheid verbeteren
(‘therapie’)?
- 4. Hoe maken we keuzen in het gezondheidsbeleid? Wie zijn
daarbij betrokken en wat is de rol van artsen hierin?
- Gezondheidsverschillen op wereldschaal
o Global Burden of Disease (GBD)
Doel: om op wereldniveau feitelijk juiste informatie te geven ter fundering
van volksgezondheidsbeleid, ten behoeve van ‘evidence-based health policy’
Er bestaan grote verschillen tussen regio’s in de wereld in verdeling van
oorzaken van mortaliteit en morbiditeit. Voor het ontwerpen van regionaal
volksgezondheidsbeleid is uitsplitsen gewenst
YDL over de wereld best gelijk, YLL hoger in lower income countries
o 3 hoofdcategorieën van oorzaken van morbiditeit en mortaliteit
1. Communicable diseases, maternal and perinatal conditions and
nutritional deficiencies (meer in lower income)
2. Noncommunicable conditions (meer in higher income)
3. Injuries (iets meer in lower income)
Low income = vooral malaria (communicable) als oorzaak DALY
Lower-middle tot high = ischemische hartziekten (noncommunicable)
o Een hoger gemiddelde inkomen per buurt is sterk geassocieerd met een betere
levensverwachting, waarom?
Selectie: ziekte > minder goede opleiding & minder goede kansen op de
arbeidsmarkt >> minder inkomen. Daardoor leidt minder inkomen tot
lagere levensverwachting
Indirecte effecten: mensen met een lagere sociaaleconomische status roken
meer en hebben vaker obesitas
- Sterftecijfers en doodsoorzaakverklaring
o Procedure doodsoorzaakverklaring
1. Lijkschouw: vaststellen dat iemand is overleden
Beluisteren van hart en longen met de stethoscoop en beoordeling
van de pupilreacties op licht, inspectie hoofd-hals
