Duidelijke en overzichtelijke samenvatting over Hoofdstuk 4 DNA uit het boek Biologie Voor Jou (5 VWO). Belangrijke termen en begrippen zijn gemarkeerd en met behulp van afbeeldingen wordt het hele hoofdstuk uitgelegd. Super handig voor toetsen of als voorbereiding op de examens!
Paragraaf 1
Bijna elke lichaamscel bevat DNA dat de informatie voor je erfelijke eigenschappen bevat.
Het bepaalt functie van de cel en levert de instructies waarmee ribosomen in de cel
verschillende soorten eiwitten kunnen synthetiseren. Bouw eiwit bepaalt functie en
eigenschappen. Geheel aan erfelijke informatie in een cel noem je het genoom. Bij
eukaryoten omvat het genoom het DNA in de celkern - kernDNA, in mitochondriën -
mtDNA en chloroplasten. Mitochondriën en chloroplasten functioneren onafhankelijk
van rest cel. Bij prokaryoten vormt het DNA los in het cytoplasma het genoom, het is een
circulair DNA-molecuul. Sommige prokaryoten hebben plasmiden, korte stukjes
circulair DNA.
DNA-molecuul is een nucleïnezuur. Ze
komen voor in celkern en cytoplasma. DNA
bestaat uit twee gekoppelde nucleotiden
(opgebouwd uit de monosacharide
desoxyribose, een fosfaatgroep en
stikstofbase). Desoxyribose heeft 5
C-atomen, fosfaatgroep aan C5 en stikstofbase
aan C1. Bij de koppeling van nucleotiden,
polymerisatie, gaat C3 een binding aan met de
fosfaatgroep van andere nucleotide door
condensatiereactie. Zo ontstaat een polymeer. Beide uiteinden van een enkelstrengs
DNA-molecuul zijn verschillend. Onderscheid C3 en C5 belangrijk omdat DNA altijd in de
richting van C3 naar C5 uiteinde wordt afgelezen en gekopieerd. Stikstofbasen kunnen door
basenparing twee DNA-nucleotideketens met elkaar verbinden. Door vaste basenparing
dmv waterstofbruggen, zijn de twee ketens complementair. In dubbelstrengs
DNA-molecuul hebben de ketens een helixstructuur.
Bij eukaryoten is DNA in celkern verdeeld over verschillende chromosomen. Elk
chromosoom bestaat uit een enkel, lange dubbelstrengs DNA-molecuul. Afhankelijk van de
fase van celcyclus is DNA-molecuul strakker of losser opgerold. Eerst rond histonen
opgerold en een aantal histonen met DNA is nucleosoom. DNA wat ertussen zit is
koppelings-DNA. Vlak voor mitose opgerold tot spiraal en dan draad. Volgorde waarin
nucleotiden zijn gerangschikt is sequentie. Een gen is deel van DNA dat de code bevat
waarmee ribosomen eiwitten kunnen synthetiseren. Doordat in DNA-sequentie variaties
voorkomen, zullen ribosomen verschillende soorten eiwitten synthetiseren.
Bij sommige eukaryoten maar klein deel DNA genen. Overige DNA heet niet-coderend
DNA. Bij mens 98,5% niet DNA. Ook binnen genen wordt dit afgewisseld. Sommige delen
van niet-coderend DNA coderen niet voor eiwitten maar andere moleculen. Deze moleculen
hebben regulerende functie bij synthese eiwitten. Soms heeft het niet-coderende DNA zelf
een regulerende functie bij eiwitsynthese. Een deel van niet coderend DNA is repetitief
DNA - herhalingen van korte nucleotiodesequenties. Ander deel bestaat uit genen
zonder functie door evolutie bijvoorbeeld.
, Paragraaf 2
De DNA-replicatie gebeurt tijdens de S-fase van celcyclus. In kernplasma vrije nucleotiden
(dATP). Vanaf het replicatie startpunt worden de waterstofbruggen tussen basenparen
verbroken door helicase. Doordat de twee strengen uit elkaar gaan ontstaat een
replicatiebel. Eukaryoot heet meerdere startpunten, prokaryoot heeft één startpunt. Waar
basenparing is verbroken, binden SSBP’s eiwitten. Zo worden niet opnieuw bruggen
gevormd. De replicatie;
1. Primer → Stukje nucleïnezuur RNA dat wordt gesynthetiseerd door enzym
primase. Het is complementair aan deel van de DNA-sequentie.
2. DNA-polymerase kan alleen nucleotiden vastplakken aan 3’-uiteinde van
bestaande streng. Dit kan vanaf de enkelstrengse keten dATP etc. gaan binden aan
vrijgekomen stikstofbasen. Energie van afsplitsing fosfaatgroepen wordt gebruikt.
Dubbelstrengse DNA bestaat dan uit oude en nieuwe keten. DNA-streng wordt
afgelezen van 3 → 5 en gemaakt van 5 → 3. Langs beide nucleotideketens bewegen
DNA-polymerase zich in tegengestelde richting om nieuwe keten te synthetiseren. In
de ene richting kan de leidende streng worden gesynthetiseerd, in de andere
richting korte stukjes - okazaki-fragmenten, omdat dit achterwaarts gebeurt. De
RNA-primers worden vervangen door DNA-nucleotiden.
3. DNA-ligase koppelt fragmenten aan elkaar en zo wordt de volgende streng
gevormd.
Chromosoom bestaat nu uit twee chromatiden. Centromeer, wordt bij elkaar
gehouden door waterstofbruggen. Tijdens de mitosen gaan ze uit elkaar en worden ze een
chromosoom in een dochtercel.
De RNA-primer, die aan uiteinde van DNA-streng bindt, wordt verwijderd kan
DNA-polymerase het uiteinde van de volgende streng niet repliceren. Het niet gekopieerde
DNA wordt door een enzym verwijderd. Uiteinden van chromosomen bij eukaryoten
bevatten telomeren, die beschermen. Telomeer is niet-coderend DNA, ingekapseld in
beschermende eiwitten. Bij mensen is een telomeer repetitief DNA; herhalingen van de
nucleotidenvolgorde 5’-TTAGGG-3’. Bij elke celdeling wordt de telomeer korter. Levensduur
van cellen hangt af van lengte van telomeren en snelheid waarmee ze korter worden.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper bernicetimmerman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,39. Je zit daarna nergens aan vast.
