Blok 4 Psychologie
Opvoedvragen/opvoedondersteuning
Hoorcollege 1.1: Wat is psychologie?
De studie psychologie
Wat is psychologie?
Psychologie is de wetenschap waarbij het zich verplaatsen in een ander een belangrijke rol speelt.
Binnen het sociaal werk wordt psychologische kennis gebruikt om het gedrag van cliënten te verklaren en
worden op basis van deze verklaringen interventies ontwikkeld.
Psychologie gaat ook over waarnemen. Wat gebeurt er tussen de waarneming van de zintuigen, de
interpretatie in de hersenen en het gedrag wat daaruit wordt gestuurd?
Psychologie is een wetenschap waarbij gedrag bestudeerd wordt in samenhang met de interne processen
die daaraan ten grondslag liggen en de omstandigheden waarin het plaatsvindt, met het doel het gedrag te
begrijpen en voorspellen.
Wetenschap is het proces om zo objectief mogelijk de waarneembare (empirische) werkelijkheid te
verklaren op zowel fundamenteel als toegepast niveau.
Gedrag en interne processen zijn direct waargenomen acties vanuit een motivatie en indirecte
waarneembare processen die daaraan ten grondslag liggen.
Kritisch, redelijk, wetenschappelijk, onbevooroordeeld, doordacht en vanuit verschillende perspectieven.
Het belang van interpretatie
Er ligt een grote nadruk op het belang van interpretatie. Bijvoorbeeld een reactie op ongelijke verdeling.
Gaat ook over de vraag Wat gebeurt er tussen waarneming, interpretatie en gedrag?
Drie thema’s
Psychologie is de wetenschap die zich richt op het beschrijven, verklaren en voorspellen van 1: het gedrag,
2: de gedachten en 3: de emoties van mensen … en de wisselwerking ertussen.
Psychologisch beroep
Beroep Opleiding Taken
Psychiater Arts Diagnose, medicijnen, therapie.
Klinisch psycholoog/GZ Master + BIG Diagnose en therapie.
Psycholoog
Orthopedagoog Master + BIG Diagnose en therapie.
Experimenteel psychologen Master Onderzoek die nieuwe
(onderzoekspsychologen) psychologische kennis creëert.
Hbo-pedagoog Bachelor Observeren, interpreteren,
Plannen, Adviseren en
Begeleiden.
,Een variant van de psychologie Klinische psychologie = Focus op stoornissen en hoe emoties, gedachten
en gedrag afwijken van wat normaal is.
Hoe psychologie begon; de geschiedenis
Grondleggers
Grondleggers van de psychologie zijn Wilhelm Wundt en William James
Waarom zijn zij de grondleggers? Psychologische onderwerpen (emoties, gedrag, denken) worden voor
het eerst gebruikt bij het ontwerpen van wetenschappelijk onderzoek.
Wetenschappers toetsen grondig veronderstellingen voordat ze een oordeel vormen en er wordt gebruik
gemaakt van grondigere methodiek.
Het begon met filosofie
René Descartes – Nature: aangeboren eigenschappen
De vraag wat waarheid is, is een van de grondvragen in de filosofie.
Conclusie van Descartes Twijfel altijd aan je opvattingen. Systematische twijfel zou een manier zijn om
een pad naar de waarheid te openen.
Hoe is ware kennis mogelijk?
Niet alles is vrije wil: aangeboren eigenschappen en reflexen
Een mens is een combinatie van lichaam en geest.
Handelingen van de mens worden door onze vrije wil bepaald, maar ook door reflexen (= een
automatische handeling die razendsnel plaatsvindt).
NIET de goddelijke ziel, maar de dierlijke ziel bepaalt reflexen.
Belangrijke stelling van Descartes: Reflexmatig gedrag kan plaatsvinden zonder invloed van de goddelijke
ziel Dus een deel van het menselijk gedrag is wetenschappelijk te onderzoeken.
Een goddelijke ziel in een sterfelijk lichaam
Dualisme = Ieder mens bestaat uit een ziel en een lichaam en de ziel was in staat het lichaam te besturen.
Ziel en lichaam zijn uit elkaar te halen. Hoe interacteren lichaam en geest met elkaar? Daarmee begon
hij de psychologie.
Aangeboren eigenschappen
Het verschil tussen mens en die is het bestaan van de goddelijke ziel; alleen mensen bezitten deze.
Hierdoor kunnen mensen taken uitvoeren die voor dieren niet haalbaar waren, zoals logisch redeneren, en
hadden alleen mensen een vrije wil
Nature = Het uitganspunt dat mensen met bestaande eigenschappen worden geboren.
Een blanco blad
John Locke – Nurture: aangeleerde eigenschappen, belang van
omgeving
Uitgangspunt van Locke Alle kenmerken van mensen komen door ervaring tot stand.
Ieder mens wordt geboren als een tabula rasa (= blanco blad) en eigenschappen ontstaan door interactie
met omgeving. Aan het eind is iedereen een volgeschreven blad, wat tot stand is gekomen door
ervaringen.
,Drie principes die nog steeds onderzocht worden:
1) Leren door middel van associatie (klassiek conditioneren)
Een belangrijke vorm van leren vindt plaats door associaties die je tussen twee zaken kunt maken.
Voorbeeld: Nacht + monsters = bang zijn. & Uitgaan + roken = gezelligheid.
2) Leren door middel van straffen en belonen (operant conditioneren)
Een mens leert van het effect dat zijn gedrag heeft.
Voorbeeld: Goed studeren en een goed cijfer halen, motiveert om voor een volgend tentamen weer goed te
leren.
3) Leren door middel van imiteren (sociaal leren, modelling)
Een vorm van leren via imitatie (= modelling). Het leren via het imiteren van een rolmodel wordt ook
sociaal leren genoemd. Modelling vindt vooral plaats in situaties waarin onduidelijk is wat er gedaan moet
worden of waarbij autoriteit aanwezig is.
Voorbeeld: Leren tennissen door te kijken naar de tennisleraar; hou houdt hij zijn racket vast?
Positieve boodschap van Locke Iedereen kan alles leren, zolang de omgeving geschikt is (nurture).
Nadruk ligt dus NIET op nature, maar op de flexibiliteit en de maakbaarheid van de mens.
Waar komen verschillen tussen mensen vandaan?
Immanuel Kant – Nature en nurture
Uitgangspunt van Kant Om iets te kunnen leren, moet een blanco blad bepaalde eigenschappen hebben
die het mogelijk maken om ervaringen zinvol te kunnen interpreteren.
Een mens denkt niet alleen automatisch in termen van oorzaak en gevolg, maar de mens denkt ook al
vanaf geboorte in termen van tijd en grootte. Dit is niet aangeleerd; het blanco blad van Locke wordt
geboren met manier om ervaringen zinvol te kunnen interpreteren.
Dus… Aangeboren structuur (begrippen, zoals oorzaak en gevolg) in het verstand (nature) die zintuiglijke
ervaringen ordent in categorieën (nurture).
Aangeboren begrippen en waarnemingsvormen: waarnemen in tijd en ruimte en begrippen zoals
causaliteit ordenen de waarnemingen.
Meer dan één wereld: de objectieve en subjectieve wereld
Uitgangspunt van Kant Wij kunnen de echte werkelijkheid nooit zien. Er bestaat meer dan één wereld.
De objectie wereld ervaren we niet.
Objectieve wereld = Werkelijkheid (zaken zoals ze echt zijn) onafhankelijk van de menselijke waarneming.
De objectieve wereld nemen wij waar Subjectieve wereld ontstaat (= verschilt per persoon en is
afhankelijk van hoe onze zintuigen werken).
Dus… Zoals de werkelijkheid op zichzelf is (objectieve wereld) vs. De wijze waarop wij deze waarnemen/de
wijze waarop de wereld aan ons verschijnt (subjectieve wereld).
De geboorte van een nieuwe wetenschap
Hermann von Helmholtz
Uitgangspunt van Helmholtz Deed onderzoek naar de manier waarop ervaring een rol speelt in het
waarnemen van de werkelijkheid.
Wij leren de werkelijkheid waar te nemen door ervaring en zorgt deze ervaring ervoor dat wij volledig
onbewust onze weg vinden in de objectieve wereld.
Hij deed experimenten met waarnemingen.
, Gustav Theordor Fencher
Uitganspunt van Fencher Deed onderzoek naar hoe de zintuigen functioneerden en hoe waarneming in
wetmatigheden kon worden beschreven.
1879: Geboortejaar van de psychologie als wetenschap Laboratoria geopend voor psychologisch
onderzoek en deed onderzoek naar gedachten.
Wundt
Uitganspunt van Wundt De omgeving waarnemen is een proces dat tijd kost en het brein neemt niet
inééns de omgeving waar.
James
Uitganspunt van James Wetenschappelijke kennis zo relevant mogelijk voor de praktijk maken d.m.v.
een eerste psychologieboek over vrije wil, bewustzijn, gewoontes, emoties.
Praktische bruikbaarheid laboratoriumstudies, sterk toegepaste wetenschap breuk met filosofie
ontstaat.
Centraal thema van de psychologie: Hoe nemen mensen de objectieve werkelijkheid waar? Welke mentale
processen spelen hierbij een rol? En hoe komen die mentale processen concrete tot uiting in gedrag?
Uitganspunt van de psychologie Onze waarneming en de mentale processen die daarbij komen kijken,
kunnen in wetmatigheden beschreven worden.
Onderzoek en de empirische cyclus
De psychologie werd een empirische wetenschap (= veronderstellingen worden getoetst op hun
waarheidsgehalte). eW m
n gar-
in
e n
iTh
rm
vo gie-
etsi gn
To
-
o
yp
vo rstelin
o
H
gh /
Empirische cyclus:
Beschrijvend onderzoek
Doel Situatie beter in kaart brengen.
Vergelijkend onderzoek
Doel Focus op de vraag of er verschillen bestaan tussen specifieke groepen.
Verklarend onderzoek
Doel Verschillen onderzoeken en ontdekken hoe die zijn ontstaan.