Dit is een samenvatting van het vak Media-ethiek. Meer bepaald is het een uitleg bij alle begrippen/vragen die vooraan bij elk hoofdstuk staan. Kijk zeker na of het nog steeds dezelfde leerstof/prof is! Ik behaalde een 16 met deze samenvatting :)
ETHIEK: EXAMEN JUNI 2020
LES 1: INTRODUCTIE TOT DE ETHIEK
BEGRIPPEN
• Theoretische filosofie: Filosofie wordt vaak opgedeeld in 2 disciplines: theoretische en
praktische filosofie. Voorbeelden van theoretische filosofie zijn metafysica, wijsgerige
antropologie en wetenschapsfilosofie. In deze disciplines stelt men vragen over wat de
mens nu eigenlijk is, wat de wereld is, wat het universum is, … sinds de moderniteit is
veel van dit domein overgenomen door de exacte wetenschappen. Toch is
theoretische filosofie nog steeds belangrijk. Filosofen reflecteren kritisch over vele
vragen die in de wetenschap aan bod komen en proberen deze te verhelderen (bv ‘wat
is wetenschappelijke kennis?’ wanneer is iets echt wetenschappelijk? Pas als er
voldoende empirisch bewijs is?)
• Praktische filosofie: disciplines zoals ethiek, politieke filosofie en de sociale filosofie.
In de politieke filosofie denkt men na over vraagstukken rond politiek en macht. Men
analyseert structuren zoals het kapitalisme en communisme. In de sociale filosofie
denkt men na over het ontstaan van en het wezen van een maatschappij en de
verhouding tussen individu en structuur
• Ethiek: Tegenwoordig verwijst ‘ethiek’ niet meer zo vaak naar de zoektocht naar het
hoogste goed of het goede leven, maar gaat het eerder over de studie van en de
zoektocht naar de principes die het fundament zijn van normen en waarden. Ethiek
wordt dus synoniem van morele filosofie. Ethiek is een tak van de filosofie die
moraliteit behandelt op verschillende niveaus. Ethiek beantwoordt aan deze nood tot
reflexiviteit. De ethische reflectie, het nadenken over moraliteit en over waarden en
normen, heeft veel dimensies, van strikt rationeel en normatief tot emotief en
empathisch. Deze dimensies (gevoel en rede, regels en sensibiliteit aan waarden)
kunnen we associëren met verschillende types van morele reflectie en met
verschillende morele theorieën (zie versch soorten ethiek p. 17)
• Gedachte-experimenten: vaak fictieve casussen waarmee wetenschappers bepaalde
filosofische intuïties wil toetsen of oproepen. Voorbeeld: Derek Parfit gebruikt het
voorbeeld van een ‘teletransporter’ wanneer hij het concept persoonlijke identiteit
beschrijft (zie uitleg cursus p. 14)
1
, • Experimentele filosofie: met methodes uit de psychologie en de sociologie bepaalde
intuïties testen. Het gaat dan vaak over het in vraag stellen van de functie van
gedachte-experimenten en de filosofische intuïties die zij zouden uitlokken.
Experimentele filosofen tonen aan dat filosofische intuïties kunnen verschillen tussen
verschillende populaties. Bovendien laat de experimentele filosofie ons zien dat de
waarden en gedachten waar men vaak in de Westerse filosofie vanuit gegaan is,
misschien minder universeel zijn als gedacht
• Moraliteit: Met moraliteit bedoelen we een sociale institutie met een eigen
geschiedenis, en een code van regels en principes, gebaseerd op een fundamentele
notie van goed en kwaad, die verworven wordt door opvoeding, gewoonte en cultuur
en door dewelke de handelingen en oordelen van mensen geleid worden. Moraliteit
refereert dus naar een notie van goed en kwaad en is iets gemeenschappelijks. De
individuele dimensie van moraliteit is belangrijk, maar er is niet zoiets als louter privé-
moraal, net zoals er niet zoiets is als louter privé-taal. Moraliteit, cultuur en opvoeding
zijn verstrengeld (zie p. 18)
• Egoïstische voorzichtigheid: benadrukt de strijd om het bestaan, en stelt dat ethiek
vooral van toepassing is op mensen in gemeenschap. Dit idee vindt men bij de
zeventiende eeuwse filosoof Thomas Hobbes (1588-1679). Hobbes stelt dat in het
begin van de menselijke geschiedenis er slechts weinig mensen waren en veel 18 |
Page bronnen en voedsel. Echter, toen de bevolking groeide moesten mensen met
elkaar in competitie gaan over die bronnen. Individuën raakten verwikkeld in een
bittere strijd om te overleven. Enkel de sterksten haalden het. In dit harde klimaat
verscheen het sociale contract: men dacht dat het in ieders belang was dat men zich
hield aan een set van ethische regels en normen. Deze regels werden
geïnstitutionaliseerd in wetten en afgedwongen door de staat.
BESPREKING
Situeer media-ethiek in het grotere vakgebied van filosofie, en ten opzichte van andere
disciplines.
Media-ethiek is een vorm van toegepaste ethiek. De toegepaste ethiek gaat specifieke morele
dilemma’s uit specifieke subdomeinen van menselijk handelen analyseren en verduidelijken.
Ethische vragen die te maken hebben met media worden dus in de media-ethiek geanalyseerd
en verduidelijkt. Toegepaste ethiek is overigens 1 van de 2 normatieve takken van de ethiek.
Welke methode(n) gebruiken filosofen om tot bepaalde conclusies te komen?
1. Nadenken over de betekenis van concepten (bv: wat bedoelt men met ‘een ziekte
genezen’?): nadenken over hoe concepten in wetenschappelijke disciplines
2
, gehanteerd worden is van belang voor hoe er gecommuniceerd wordt over
wetenschap.
2. Filosofie stelt bepaalde algemeen gangbare opvattingen in vraag: Bijvoorbeeld, er
wordt vaak aangenomen dat wetenschappelijke kennis lineair en cumulatief
voortschrijdt. Wetenschapsfilosofen hebben dit idee onderzocht, en proberen vast te
leggen of en hoe echte wetenschappelijke vooruitgang mogelijk is. Ze hebben
beargumenteerd dat in de wetenschap het niet louter gaat om steeds meer en betere
kennis te verwerven, maar dat wetenschappers ook geleid worden door andere
invloeden. Wat als wetenschappelijk beschouwd wordt is bijvoorbeeld ook afhankelijk
van gangbare paradigma’s, of van wat men maatschappelijk aanvaardbaar vindt
3. Filosofen gebruiken gedachten-experimenten: Eerder dan zelf wetenschappelijke data
te genereren door experimenten te doen, ontwikkelen filosofen theorieën op basis van
data uit hun interessegebied. Ze gebruiken wel vaak gedachte-experimenten.
Gedachte-experimenten zijn vaak fictieve casussen waarmee men bepaalde
filosofische intuïties wil toetsen of oproepen
Welke verschillende takken bestaan er binnen de ethiek?
2 niet-normatieve takken:
• Beschrijvende ethiek of moraalwetenschappen: moraliteit wordt benaderd vanuit het
gezichtspunt van de humane wetenschappen (sociologie, psychologie en culturele
antropologie)
• Meta-ethiek: onderzoekt vragen zoals waarom mensen moreel zijn en hoe mensen
moreel zijn. Filosofen kijken dan bv naar geschiedenis, sociale wetenschappen en
biologie om te begrijpen waarom mensen moreel gevoelig zijn. Is moraliteit een
kwestie van emoties of rationaliteit? Meta-ethiek bestudeert ook concepten zoals
goed en kwaad en rechtvaardigheid
2 normatieve takken:
• Algemene normatieve ethiek: men stelt de algemene vraag welk gedrag goed of slecht
is. Ethici proberen de basisprincipes van moraliteit in rationele termen te vatten en
expliciet de verbinding te maken tussen het idee van goed en kwaad en de specifieke
morele normen in een omvattende morele theorie.
• Toegepaste ethiek: specifieke morele dilemma’s uit specifieke subdomeinen van
menselijk handelen worden geanlayseerd en verduidelijkt.
Wat zeggen Thomas Hobbes en Frans de Waal over het ontstaan van moraliteit?
Hobbes: stelt dat in het begin van de menselijke geschiedenis er slechts weinig mensen waren
en veel bronnen en voedsel. Echter, toen de bevolking groeide moesten mensen met elkaar
in competitie gaan over die bronnen. Individuën raakten verwikkeld in een bittere strijd om
te overleven. Enkel de sterksten haalden het. In dit harde klimaat verscheen het sociale
contract: men dacht dat het in ieders belang was dat men zich hield aan een set van ethische
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper franeelen2. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
