Kwalitatief onderzoek
Hoorcollege 1:
Waarom kwalitatief onderzoek?
- Verkennen: om inzicht te krijgen in onderwerpen die nog niet of onvoldoende onderzocht
zijn
Onbekende perspectieven (bijvoorbeeld onderzoeksprioriteiten patiënten)
Ongetoetste beleidsveronderstellingen (bijvoorbeeld inclusieve werkplekken)
- Begrijpen: om inzicht te krijgen in onderwerpen die niet goed zijn te meten of te
kwantificeren
Persoonlijke beleving en gevoelens (bijvoorbeeld verslaafd zijn), waaronder
moeilijk benoembare ervaringen
Wat is kwalitatief onderzoek?
- Onderzoek dat zich richt op het beantwoorden van het wat, hoe of waarom van een bepaald
fenomeen
Wat zijn redenen voor patiënten om te stoppen met medicatie?
Hoe verloopt de communicatie tussen arts en patiënt betreffende …?
Waarom willen ouderen niet naar een verpleeghuis verhuizen?
- Hierin onderscheidt het zich van kwantitatief onderzoek, dat meer geïnteresseerd is vragen
over hoe vaak iets voorkomt of hoeveel mensen iets vinden
Theory of knowledge: theorie over kennis. Ook wel epistemologie. Wanneer kunnen we zeggen dat
iets ‘waar’ is? Belangrijk om te weten, immers:
- Die ‘bril’ kleurt je kijk op de wereld en je visie op onderzoek
- Die ‘bril’ is gebaseerd op een aantal basisassumpties
- Onder andere de vraag ‘hoe komt kennis tot stand en wat is waardevolle kennis?’
Positivistische benaderingen: basisassumpties:
, - Gaat ervan uit dat er een ‘objectieve werkelijkheid’ buiten ons bestaat, die wetmatigheden
kent
De werkelijkheid als een puzzel
Te kennen door afstand tussen kenner (subject) en gekende (object)
Uiteindelijk zullen alle wetenschappen dezelfde methoden gaan hanteren om die
werkelijkheid in beeld te krijgen (unity of methods)
Onderzoek is objecties, rationeel en neutraal (waardevrij)
Interpretatieve benaderingen: basisassumpties:
- Werkelijkheid bestaat niet los van de waarnemer: interpretatie en betekenisgeving > we
‘kijken’ verschillend
- Er is altijd een interactie tussen kenner en gekende > niet perse negatief (bias), gaat om
openstellen
- Vooroordelen durven bij te stellen
- Sociale werkelijkheden zijn niet in wetmatigheden te vangen want mensen zijn lerende
wezens
Epistemologische benaderingen:
- Fenomenologie:
Beleefde ervaring van het bestaan (existentialisme): zintuigelijk, gevoelsmatig,
prereflexief
Ervaringen krijgen betekenis via taal en narratieven die mensen construeren > zin
en samenhang aanbrengen (bijvoorbeeld temporeel: begin, midden, eind)
- Sociaal constructivisme:
Mensen brengen hun sociale positie in als ze de werkelijkheid begrijpen
Verschillen in positie werken door in de constructie van kennis
- Kritische theorie:
Oog voor sociale structuren en machtsongelijkheden in samenleving, wil deze
blootleggen
Ondanks verschillende stromingen zijn er een aantal overeenkomstige kenmerken van kwalitatief
onderzoek:
- Doel is begrijpen
- Onderzoeker is eigen ‘instrument’
- Belang van reflexiviteit
- Natuurlijke omgeving
- Emergente (zich ontwikkelende) onderzoeksopzet
Doel is begrijpen:
- Begrijpen (ook wel Verstehen) is gericht op het interpreteren van de geleefde ervaring (ook
wel Lebenswelt)
- Vanuit een insiders of emic (versus outsider of etic) perspectief
- Deze interpretatie vindt plaats in een bepaalde context (tijd, plaats, cultuur)
Onderzoeker als ‘instrument’:
- Eigenschappen en zintuigen van jezelf gebruiken
, - Waarnemen (luisteren, observeren, voelen, et cetera)
- Openstellen, oprechte nieuwsgierigheid, empathie tonen
- Wees je bewust van complexiteit van je waarneming
Reflexiviteit is essentieel:
- De deelnemer interpreteert eigen ervaringen
- Maar de onderzoeker interpreteert ook
- Reflecteren op 2 aspecten:
Het onderzoek zelf
Je rol als onderzoeker (en je rugzak)
- Rugzak en referentiekader: gender, sociale status, leeftijd en dergelijken. Spelen altijd een rol
in je dataverzameling en analyse
Natuurlijke setting:
- In natuurlijke omgeving kennis opdoen
Dataverzameling in relevante context; bij mensen thuis of op werk (afhankelijk van
onderzoeksvraag)
Onderzoeker is lang genoeg onderdeel van de setting om impact te minimaliseren
- Onderzoek is gericht op dagelijks leven
Geen focus op ‘ideale’ situatie
Emergent design:
- Kwantitatief onderzoek heeft een vast, vooropgezet design (ontwerp): ‘variabelen’ bekend
Vergelijk met klassiek ballet: alle stappen staan vast
- Kwalitatief onderzoek:
Niet vooraf dichtgetimmerd
Je weet nog niet wat ertoe doet
Gaandeweg en in interactie wordt duidelijk wat de ‘issues’ zijn
Kwalitatief Kwantitatief
Type vragen Hoe, wat, waarom Hoe vaak, hoeveel
Open Hypothesen
Onderzoeksopzet Emergent design Toetsend
Sampling methode Theoretisch Statistisch
Dataverzameling Interview, focusgroep, Experiment (RCT),
observatie vragenlijsten
Rapportage resultaten Ervaringen, context Cijfers, tabellen, et cetera
Kracht Begrijpen Meten
Hoorcollege 2:
Hoe bepaal je wat je gaat onderzoeken?
- Dingen die jou zijn opgevallen (op basis van persoonlijke ervaring)
- Zaken die je opvallen vanuit je professie (als gezondheidswetenschapper)
- Kennishiaten in literatuur
- Vragen vanuit de praktijk en organisaties
- Prioriteiten van patiënten, ouderen, etc.
- Kennisagenda fondsen