Gezondheidsrecht en Ethiek:
Hoorcollege 1:
In principe mag een dokter een gesprek opnemen. Het moet wel voor privégebruik gebruikt worden.
AVG:
- Sinds 25 mei 2018 geldt de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Deze
verordening zorgt ervoor dat in de hele EU dezelfde privacywetgeving geldt
- Speciale helpdesk vanuit de overheid
(direct) online inzage in patiëntendossier:
- Het Radboud universitair medisch centrum geeft patiënten de mogelijkheid om hun dossier
online in te zien. Zo kunnen zij een actieve rol spelen in het zorgproces. Gynaecoloog Jan
Kremer en collega’s zien vooralsnog alleen maar voordelen, aldus een artikel in Medisch
contact in 2012
- Amsterdam UMC inmiddels ook online inzage
- Volgende stap: video consult
Voordelen:
- Argumenten voor het real-time tonen van uitslagen
• Patiënten zitten niet onnodig in spanning
• Patiënten kunnen er meteen mee aan de slag of zijn beter voorbereid op het gesprek
met de zorgverlener
• Je kunt patiënten zelf laten kiezen om wel of niet realtime gegevens in te zien
• Bij een slechte uitslag kunnen patiënten dit in hun eigen omgeving eerst verwerken en
beter het gesprek aangaan met de zorgverlener om behandelopties te bespreken
- Online inzage in eigen dossier past bij een moderne persoonsgerichte benadering, met de
patiënt als partner in het zorgproces
- Door te beschikken over eigen gegevens, kun je als patiënt die rol beter oppakken.
Voldoende reden voor elk ziekenhuis en elke praktijk om patiënten zo snel mogelijk online
inzage te geven in hun eigen dossier?
Conclusie:
- AVG vergroot de aandacht voor privacy in de zorg maar stelt ook flink wat eisen
- Gebruik van moderne communicatiemiddelen roept allerlei juridische en ethische vragen
rondom privacy op
- Corona roept allerlei privacy issues op in de zorg
- Wetgeving heeft nog niet overal een antwoord op, ethiek dus ook hard
- nodig
Gezondheidsrecht: omschrijving:
- Alle juridische regels die relevant zijn voor de gezondheidszorg
• Algemene regels, die ook van belang zijn in de zorg
• Regels die specifiek voor de zorg zijn ontwikkeld
- Bestuursrecht, burgerlijk recht en strafrecht
- Veel wetten zijn bestuursrechtelijk van aard (kwaliteit, financiering, zorgstelsel)
,Bestuursrecht is recht waarbij de overheid verantwoordelijk is van de regels, regelt veel de
verhouding overheid, burger. Burgerlijkrecht regelt de onderlinge verhouding tussen gelijkwaardige
partijen, dus burger versus burger. Tuchtrecht is meer bestuursrecht. In het strafrecht zitten ook een
aantal regels over de gezondheidszorg.
Motieven voor wetgeving:
- Vastleggen van randvoorwaarden
- Waarborgen van kwaliteit en veiligheid
- Garanderen van financiële toegankelijkheid
- Bescherming van de patiënt (afhankelijk van hulpverlener)
- Extra bescherming voor kwetsbare groepen
- Maatschappelijk belang (infectieziekten, mensen die een gevaar vormen ten gevolge van een
psychiatrische ziekte)
Gezondheidsrecht: uitgangspunten
- Individuele dimensie van het gezondheidsrecht: recht op zelfbeschikking
- Sociale dimensie van het gezondheidsrecht: recht op gezondheidszorg
- Andere uitgangspunten: gelijkheid, bescherming, goede zorg en ontplooiing
Gezondheidsrecht: thema’s:
- Toegankelijkheid en kwaliteit stelsel van zorg
- Rechten van patiënten (algemeen)
- Rechten van patiënten (kwetsbare groepen, bijzondere omstandigheden)
- Derdenbelangen (wetenschappelijk onderzoek, orgaandonatie, dwang in de psychiatrie,
keuringen)
- Gezondheidsbescherming
- Aansprakelijkheid (klachtrecht, tuchtrecht, en dergelijke)
- Handhaving (toezichthouders)
- Internationale invloeden
Instrumenten:
- Wetgeving (verdragen)
- Rechtspraak
- Zelfregulering (=beleidsregels van overheidsinstanties)
Gezondheidsrecht: bronnen:
- Internationale verdragen (grondrechten)
- Europese wet- en regelgeving
- Nederlandse wetgeving (wet en daarop gebaseerde regelingen)
- Rechtspraak
- Zelfregulering (richtlijnen en standpunten van organisaties, bijvoorbeeld KNMG)
- Literatuur
Belangrijke Nederlandse wet: Wgbo
- De hulpverlener licht de patiënt op duidelijke wijze, en desgevraagd schriftelijk in over het
voorgenomen onderzoek en de voorgestelde behandeling en over de ontwikkelingen
omtrent het onderzoek, de behandeling en de gezondheidstoestand van de patiënt
, - De hulpverlener licht een patiënt die de leeftijd van 12 jaren nog niet heeft bereikt op
zodanige wijze in als past bij zijn bevattingsvermogen (artikel 7:448 lid 1 BW)
Bron: rechtspraak:
- Uitspraak in een individuele casus
- Motivatie vaak van breder belang
- Voorbeelden: onvoldoende geïnformeerd, inzagerecht, geen toestemming gegeven
Vormen van rechtspraak:
- Klachtrecht
- Tuchtrecht
- Civielrecht
- Strafrecht
Bron: zelfregulering:
- Interactie tussen wetgeving en zelfregulering, via ‘kapstokbepalingen’ in de wetgeving (Wet
op de geneeskundige behandelingsovereenkomst: ‘zorg van een goed hulpverlener’, in
relatie tot ‘professionele standaard’)
KNMG richtlijnen:
- Social media
- Opnemen van gesprekken
- Omgaan met medische gegevens
- Beroepsgeheim
- Meldcode kindermishandeling
Bron: literatuur:
- Onderwerpen die in wetgeving of rechtspraak nog niet aan de orde zijn gekomen, maar die
wel een toenemend belang krijgen (bijvoorbeeld rechten patiënt met betrekking tot EPD)
Rechtsbeginselen:
- ‘normen die aan het geldend recht (=grondrechten, rechten van patiënten) ten grondslag
liggen
- Richtinggevend voor (toekomstige) wetgeving
- Rechtsbeginselen kunnen ook botsen met elkaar
- Vormen de overgang tussen waarden en normen aan de ene kant en rechtsregels en
rechtsbeslissingen aan de andere kant
- Niet juridisch afdwingbaar
- Recht op zelfbeschikking
- Recht op bescherming
- Recht op (goede) zorg
- Recht op gelijkheid
- Recht op ontplooiing
Recht op zelfbeschikking:
- Vrijheid, autonomie
- Elk individu heeft een recht op zelfbeschikking
, - Zorg en ondersteuning moet de zelfbeschikking bevorderen
- Zelf mogen bepalen wat je met je leven doet (wel of geen operatie)
- Rechtsbeginsel aan verandering onderhevig
Grondrechten:
- Klassieke grondrechten = individueel afdwingbaar, overheid/derden niet bemoeien met
‘zelfbeschikking’ van patiënt
- Sociale grondrechten = participatierechten, inspanningsverplichting van de overheid, minder
afdwingbaar want afhankelijk van de welvaart
- Artikel 10: bescherming persoonlijke levenssfeer (privacy)
- Artikel 11: recht op lichamelijke integriteit (informed consent)
- Artikel 22: recht op zorg (beschikbaarheid, toegankelijkheid, kwaliteit)
Vertaling grondrechten in wetgeving:
- Recht op informatie (Wgbo)
- Recht op toestemming (Wgbo)
- Recht op privacy (Wgbo)
- Vinden hun basis in: het zelfbeschikkingsrecht van een patiënt
Concluderend:
- Rechtsbeginsel
- Grondrecht
- Wet- en regelgeving
• Wgbo: belangrijke bepalingen over communicatie
Hoorcollege 2:
Wat is ethiek?
- Nadenken over menselijk handelen onder het opzicht van goed en kwaad
- Ethiek is (wetenschappelijke) reflectie
Vooronderstelling:
- Als hulpverlener (niet alleen hulpverleners, iedereen) neem je elk moment van de dag
morele beslissingen
- Maar wanneer wordt je gesteld voor een moreel dilemma?
Morele dilemma’s:
- Kenmerk van een dilemma is dat verschillende morele waarden met elkaar in botsing komen
- Je wordt gesteld voor een conflict van plichten
- En gedwongen één waarde te overtreden om een hogere waarde na te streven
Medische ethiek:
- Throw the switch in order to maximize well-being (5 people surviving is greater than 1)
- Throw the switch because you are a virtuous person, and saving 5 lives is the type of
charitable and compassionate act a virtuous person performs
