Paragraaf 1 ongezond eten
Wat heeft invloed op je gezondheid?
Gezondheid wordt beïnvloed door verschillende factoren. Leefstijl, inclusief eten, drinken, roken, slapen, werk, beweging en ontspanning,
heeft een grote invloed op gezondheid. Omgeving, inclusief woonplaats en relaties met anderen, heeft ook invloed op gezondheid.
Gezondheidszorg, inclusief huisartsen, tandartsen, psychologen, fysiotherapeuten en ziekenhuizen, speelt een belangrijke rol bij het
behandelen van gezondheidsproblemen. Soms kun je ongezond zijn door aangeboren aandoeningen of infectieziekten die niet onder
controle zijn.
Waarom gebruik je genotmiddelen?
Alcohol en sigaretten zijn voorbeelden van genotmiddelen (bron 3). Genotmiddelen worden gebruikt om zich beter te voelen en krijgen er
een lekker gevoel van. Mensen kunnen genotmiddelen gebruiken om bij de groep te horen, voor de gezelligheid, etc. Veel mensen
gebruiken genotmiddelen zonder na te denken over de schadelijke gevolgen. Genotmiddelen zijn niet alleen slecht voor de gezondheid,
maar ook verslavend. Je kunt op drie manieren afhankelijk zijn van een genotmiddel: lichamelijk, geestelijk en sociaal. Lichamelijke
afhankelijkheid leidt tot ontwenningsverschijnselen als je stopt. Geestelijke afhankelijkheid maakt dat je niet zonder kunt en je steeds aan
het genotmiddel denkt. Sociale afhankelijkheid zorgt ervoor dat je het contact met mensen mist waarmee je het genotmiddel gebruikte.
Wat doen drugs met je hersenen?
Mensen gebruiken drugs om zich beter te voelen. Er zijn drie soorten drugs: verdovende, stimulerende en bewustzijn veranderende
middelen. Verdovende middelen maken je hersenen trager en verminderen pijn, angst en spanning (bijv. wiet, alcohol, heroïne en
slaapmiddelen). Stimulerende middelen maken je hersenen sneller en geven een actiever gevoel (bijv. nicotine, cafeïne, cocaïne, speed en
xtc). Bewustzijn veranderende middelen veranderen de manier waarop je de werkelijkheid ervaart, bijvoorbeeld door muziek anders te
laten klinken of kleuren mooier te maken (bijv. paddo's, lsd en wiet). Drugs zijn verslavend en verslaving kan leiden tot slechter
functioneren op school of werk. Stoppen met drugs is vaak lastig en ontwennen van drugs heet afkicken.
Wat zijn de gevolgen van roken?
Roken is zeer ongezond (bron 6). Sigarettenpakjes bevatten waarschuwingen zoals "roken is dodelijk" en "van roken krijg
je kanker", en terecht. Tabaksrook bevat nicotine, teer, koolstofmonoxide en andere schadelijke stoffen. Waterpijp roken
en het gebruik van e-sigaretten leidt ook tot inname van deze stoffen, hoewel e-sigaretten minder schadelijke stoffen
bevatten dan gewone sigaretten. Nicotine is de verslavende stof in tabak en verhoogt de hartslag en vernauwt de
bloedvaten, waardoor de bloedstroom vermindert en de huid kouder aanvoelt. Koolstofmonoxide in tabaksrook hecht
zich aan hemoglobine in het bloed en belemmert het transport van zuurstof. Dit kan duizeligheid en een slechtere
conditie veroorzaken. Teer hecht zich vast aan de binnenkant van de longen en veroorzaakt schade aan het slijmvlies van
de luchtwegen, wat leidt tot ademhalingsproblemen en een rokershoest. Roken kan leiden tot verschillende longziekten,
zoals COPD (chronische obstructieve longziekte), chronische bronchitis en longemfyseem, die niet te genezen zijn. Teer in
de longen verhoogt de kans op longkanker bij rokers. (Bronnen 6, 7A, 7B en 8)
Welke gevolgen heeft alcohol?
Bier, wijn, likeur, cocktails en sterkedrank bevatten alcohol en deze stof komt in je bloed en organen terecht wanneer je deze drankjes
consumeert. Alcohol wordt afgebroken in de lever en dit proces duurt ongeveer anderhalf uur per glas. Alcohol is een gifstof die je
hersenen verdooft en bij overmatig drinken kan leiden tot verminderde waarneming, denken, reactie en beweging. Overmatig drinken kan
blijvende schade veroorzaken aan organen zoals hersenen en lever, en binge-drinken kan zelfs leiden tot alcoholvergiftiging en coma.
Alcohol is vooral schadelijk voor jongeren, omdat hun hersenen extra gevoelig zijn en zelfs enkele glazen per dag kan leiden tot
hersencelsterfte en problemen met leren en gedrag. Andere gevolgen van alcohol, zoals hoge bloeddruk en maagontstekingen, kunnen
pas na langere tijd merkbaar zijn.
Wat zijn de gevolgen van blowen?
Bij blowen rook je wiet of hasj, meestal in een joint. Wiet en hasj worden beide gemaakt van de cannabisplant (ook wel hennep genoemd).
Cannabis kan ook geconsumeerd worden via spacecake of thee. Als je onder invloed bent van cannabis, heet dat 'stoned' of 'high' zijn.
'Stoned' verwijst naar een loom, verdoofd gevoel en 'high' naar een opgewekt en actief gevoel. Cannabis versterkt je stemming en de
effecten kunnen verschillen afhankelijk van hoe je je voelt. Als je je goed voelt, voel je je tijdens het blowen nog beter, maar als je je slecht
voelt, kan blowen dit verergeren en kan het ook leiden tot paniekaanvallen, een versnelde hartslag of duizeligheid. Veel mensen denken
dat blowen niet verslavend is, maar dat is niet waar. Bij langdurig en frequent gebruik kan blowen leiden tot ontwenningsverschijnselen
wanneer men stopt.
, Paragraaf 2 Goed geregeld
Wat gebeurt er in je lichaam?
Lichaamsprocessen zijn nodig om in leven te blijven, zoals de vorming van nieuwe cellen en omzetting van koolhydraten in energie. Om
deze processen goed te laten verlopen, moeten de omstandigheden in je lichaam zo constant mogelijk blijven. Je lichaam meet
voortdurend welke stoffen in je bloed zitten en hoeveel van elke stof. Bij veranderingen, bijvoorbeeld als je je inspant, reageert je lichaam
door stoffen waarvan er te veel zijn te verwijderen en stoffen waarvan er te weinig zijn aan te vullen. In bron 2 zie je in welke organen
stoffen je bloed in- en uitgaan. De longen, lever, nieren en huid zijn uitscheidingsorganen die afvalstoffen uit het bloed verwijderen.
Hoe regel je het glucosegehalte van je bloed?
Glucose is een belangrijke brandstof voor ons lichaam. Het geeft ons de energie om te bewegen, warm te blijven en om allerlei processen
in ons lichaam te laten plaatsvinden. Het is dus van groot belang dat onze cellen altijd over genoeg glucose beschikken. Ons lichaam regelt
de hoeveelheid glucose in ons bloed met behulp van de hormonen insuline en glucagon, die worden geproduceerd in de alvleesklier.
Insuline zorgt ervoor dat de cellen glucose opnemen vanuit ons bloed en dat glucose wordt opgeslagen in onze lever en spieren in de vorm
van glycogeen. Hierdoor daalt het glucosegehalte in ons bloed weer tot normaal. Glucagon zorgt ervoor dat glycogeen weer wordt
omgezet in glucose en dat dit in ons bloed wordt vrijgegeven. Hierdoor stijgt het glucosegehalte in ons bloed weer tot normaal. De
wisselwerking tussen insuline en glucagon zorgt er dus voor dat onze cellen steeds voldoende glucose hebben om te verbranden en dat de
glucosevoorraad in ons lichaam in balans wordt gehouden.
Wanneer heb je suikerziekte?
Normaal gesproken regelt het lichaam de hoeveelheid glucose in het bloed met behulp van de hormonen insuline en glucagon. Insuline
zorgt ervoor dat cellen glucose uit het bloed opnemen en dat glucose wordt opgeslagen in de lever en spieren. Glucagon zorgt ervoor dat
opgeslagen glucose wordt omgezet in glucose en naar het bloed wordt gestuurd wanneer het glucosegehalte te laag is. Bij mensen met
suikerziekte of diabetes werkt deze regeling niet goed. Bij diabetes type 1 zijn de alvleeskliercellen die insuline maken beschadigd,
waardoor er onvoldoende insuline wordt aangemaakt. Bij diabetes type 2 zijn de lichaamscellen ongevoelig geworden voor insuline,
waardoor het hormoon niet goed meer werkt. Als gevolg hiervan nemen cellen te weinig glucose op uit het bloed en slaan spieren en lever
te weinig glucose op. Hierdoor stijgt de hoeveelheid glucose in het bloed en wordt het teveel aan glucose door de nieren uitgescheiden via
de urine. Diabetespatiënten moeten zelf de hoeveelheid glucose in hun bloed regelen door regelmatig het glucosegehalte van hun bloed
te meten. Wanneer het glucosegehalte te laag is, moeten ze snel iets eten of drinken waar glucose in zit. Wanneer het glucosegehalte te
hoog is, moeten ze insuline toedienen met behulp van een injectiepen of een insulinepomp. Mensen met diabetes type 1 hebben altijd
insuline nodig, terwijl mensen met diabetes type 2 soms medicatie nodig hebben om de insulinegevoeligheid te verbeteren of de
insulineproductie te stimuleren.
Wat doet je lever?
De lever is een orgaan dat verantwoordelijk is voor verschillende processen, zoals opbouw, omzetting, afbraak, opslag en afvoer van
stoffen. Het speelt hiermee een belangrijke rol bij het behouden van de homeostase in het lichaam. De lever ontvangt bloed via twee
toevoerkanalen, de leverslagader en de poortader, waarbij de leverslagader bloed met zuurstof aanvoert en de poortader bloed met
stoffen die uit de darmen zijn opgenomen. De lever controleert de samenstelling van het bloed en reageert door bepaalde stoffen te
maken of af te breken, waarna het bloed via de leverader wordt afgevoerd. Er zijn vier soorten processen die in de lever plaatsvinden,
namelijk opbouwen en omzetten, afbreken, afvoeren en opslaan. Bijvoorbeeld kan de lever eiwitten opbouwen vanuit aminozuren die uit
de vertering komen, glucose omzetten in vet en cholesterol maken vanuit vet, aminozuren afbreken tot ureum en giftige stoffen zoals
medicijnen en alcohol afbreken. De lever scheidt ook afvalstoffen uit via de gal die het produceert, zoals bilirubine dat ontstaat bij de
afbraak van rode bloedcellen. De lever slaat glucose op in de vorm van glycogeen en ook ijzer dat afkomstig is van hemoglobine in rode
bloedcellen.
Wat doen je nieren?
De nieren bevinden zich in de buikholte aan de kant van de rug en filteren afvalstoffen uit het bloed, zoals giftige stoffen, overtollige
zouten en onnodige stoffen zoals kleurstoffen. Het gezuiverde bloed verlaat de nieren via de nieraders, terwijl de afvalstoffen en water
samen de urine vormen. De urine gaat van de nieren naar de blaas via de urineleiders, waar het tijdelijk wordt opgeslagen. Als de blaas vol
is, verlaat de urine het lichaam via de urinebuis. Dagelijks wordt er ongeveer anderhalve liter urine geproduceerd in de nieren.
