Marga Minco, Het Bittere Kruid. Uitgeverij Bert Bakker. Amsterdam 1957 (eerste druk)
Gerne:
oorlogsroman
Motovatie voor boekkeuze:
Mijn motivatie om dit boek te lezen kwam omdat mijn moeder het erg aanraadde en een beetje had
verteld waarover het boek ging. Verder was het een vrij dun boekje en ging het over een joods meisje
in de oorlog en boeken die afspelen in de oorlog afspelen vind ik meestal erg leuk om te lezen.
Korte samenvatting:
De jonge Marga Minco komt met haar familie terug in hun thuishaven Breda, na een evacuatie. De
hele familie is joods, en rond de tijd van hun thuiskomst zijn de Duitse bezetters in Nederland.
Marga’s vader gaat met haar een wandeling maken om te zien of al hun oude vrienden weer terug
zijn. Tijdens die wandeling wordt het een beetje duidelijk hoe de oorlogssituatie is, en wordt er ook
verteld hoe de mensen uit de buurt de evacuatie beleefd hebben.
Marga’s vader vindt het niet nodig om onder te duiken; hij denkt dat het ‘zo’n vaart niet zal lopen’ en
gelooft niet dat zij gearresteerd en verbannen zullen worden.
Een paar dagen later komt vader thuis met een pakket vol jodensterren, om op hun jassen te
spelden. Uit deze situatie wordt duidelijk dat het hele gezin heel luchtig over de situatie spreekt: zij
maken alle sterren zonder mopperen vast op hun jassen en doen alsof het volstrekt normaal is, alsof
het een decoratie is omdat zij bijvoorbeeld bij een toneelgezelschap horen.
Naarmate de tijd verstrijkt, verslechtert de situatie. Op een gegeven moment moeten vader en
Marga’s broer Dave zich melden om zich te laten onderzoeken. Dit omdat er een selectie wordt
gemaakt voor de werkkampen. Dave weet aan een medicijnflesje te komen met een ziekmakende
vloeistof, en Dave drinkt ervan. Het spul maakt hem ziek, zodat hij niet door de controle heen komt.
Vader wordt ook afgewezen, maar niet vanwege het drankje.
Een poos later wordt iedereen er stevig aan herinnerd hoe ernstig de situatie in feite is. De soldaten
beginnen met het aanhouden van joden: en Marga’s zus Bettie wordt meegenomen in een auto.
Marga ziet haar daarna nooit meer terug.
Niet veel later krijgen ook Marga’s ouders een bevel dat ze naar een getto in Amsterdam moeten.
Marga en Dave zijn echter herstellende van een ziekteperiode en hebben een doktersadvies dat zij
thuis moeten blijven. Lotte, de vriendin van Dave, mag daarom ook blijven, om hen te verzorgen. Dit
heeft echter wel als nadeel dat Marga en Dave op den duur moeten gaan doen alsof ze ziek zijn, om
ervoor te zorgen dat zij niet door de soldaten worden meegenomen. Uiteindelijk lopen ze daarom
beide de hele dag in pyjama.
Na een tijdje besluit Marga terug te keren naar haar ouders in Amsterdam. Ze neemt afscheid van
Dave en Lotte en reist alleen met de trein naar het huis waar haar ouders zitten. Hier blijkt dat de
oorlog veel dichterbij en veel echter is dan in Breda. Maar er is nog wel enigszins vrijheid voor de
joden: ze mogen wel naar de joodse kerk en ze mogen ook de Sabbat vieren.
Op een bepaald moment moet Marga met haar ouders het souterrain induiken omdat er soldaten
voor hun raam passeren. In dit souterrain verbergen ze zich in een poging niet gezien te worden door
de militairen, want deze zijn hoogstwaarschijnlijk bezig met de arrestaties van andere joden.
, Een tijdje later moet Marga van haar moeder even naar de slager omdat er visite komt. Ze keert
echter al snel terug, want een bepaalde straat – de Lepelstraat – is ontruimd. En later krijgt het gezin
ook te horen dat degene die op visite zou komen weg is.
Niet lang daarna slaat het noodlot toe: op een avond staan de soldaten voor de deur. Marga en haar
ouders hebben enigszins het geluk dat ze die ochtend een hol in hun tuin hebben gevonden, van
waaruit niemand hen kan zien. Vader heeft het idee om zich in dit hol te verbergen als ze worden
opgehaald, maar zover komt het helaas niet. De soldaten breken met een loper de deur open, en ze
hebben geen tijd meer om weg te komen. Vader vraagt Marga om de jassen te gaan halen, maar
zodra ze eenmaal uit het zicht van de soldaten is neemt Marga het meest wijze besluit: ze ontsnapt
en gaat terug naar Dave en Lotte, die intussen ook ondergedoken zitten in Amsterdam.
Hier woont ze een poosje. Lotte bleekt Marga’s haar om het niet op te laten vallen dat ze joods is, en
niet veel later gebeurt met Dave hetzelfde. Eventjes gaat het goed, totdat de vrouw bij wie ze
ondergedoken zitten bezoek krijgt van een argwanende meneer die doorkrijgt dat ze joden zijn, en
de volgende dag vertrekken ze naar Utrecht. Of dat is de bedoeling; op het station wordt Lotte
gearresteerd en Dave sluit zich bij haar aan als ze wordt opgepakt. Marga vertrekt alleen met de trein
naar Utrecht. Daar gaat ze eerst naar het adres waar ze met haar broer en schoonzus aanvankelijk
heenging, maar de gastheer heeft geen plaats en vertelt haar dat ze voorlopig terecht kan bij een
boerderij. Dit duurt echter ook niet lang: na een tijdje gaat ze terug en krijgt ze een nieuwe identiteit
van Wout, een kennis van haar en haar familie. Hij brengt haar naar een huis waar ze volkomen veilig
zal zijn, en met behulp van haar nieuwe persoonsbewijs kan ze een geheel nieuw leven opbouwen.
Maar ook later, als de oorlog helemaal voorbij is, ziet ze haar ouders, Bettie, Dave en Lotte nooit
meer terug.
Eerste persoonlijke reactie:
Ik vond het een erg mooi boek, omdat je leest over een klein joods meisje die de oorlog meemaakt.
Verder vind ik het ook een erg schokwekend verhaal omdat je in dit verhaal goed een beeld krijgt
over hoe respectloos de Duitsers met de joden om gingen. Alles bij elkaar vond ik het een mooi en
leuk verhaal en sprak het mij erg aan.
Personages:
Marga Minco
Marga Minco (of eigenlijk Sara Manco) is de hoofdpersoon en de vertelster van haar eigen verhaal.
Ze is nog maar veertien of vijftien als zij samen met haar familie in de ellende en het geweld van de
Tweede Wereldoorlog terecht komt en moet gaan vechten voor haar bestaan. Ze is iemand die goed
weet wat ze wil, maar er moeite mee heeft om hiervoor uit te komen. ze is joods en wil hieraan
vasthouden, maar begrijpt niet waarom ze opgejaagd wordt door de Duitsers. Ze is dan ook niet bang
om voor zichzelf op te komen en tegen de Duitsers in te gaan.
Dave en Lotte
Dave en Lotte zijn de broer en schoonzus van Marga die allebei ook moeten onderduiken, maar
bovendien ook hun best doen om te helpen met het vinden van oplossingen om niet gearresteerd te
worden.
Vader en moeder
Vader en moeder spreken natuurlijk voor zichzelf: de ouders van Marga zijn goede mensen met een
sterk karakter en een groot hart, die het leven enerzijds willen nemen zoals het komt – en anderzijds
tegen het onrecht van het leven willen vechten. Ze willen vasthouden aan hun geloof, maar ook
proberen te voorkomen dat dit hun de kop kost – waar ze helaas niet in slagen.
