Europees Strafrecht hoorcolleges
Week 1 Internationalisering en Europeanisering van de strafrechtspleging.....................................................2
.................................................................................................................................................................... 12
Week 2 Harmonisatie................................................................................................................................... 13
Week 3 Europese strafrechtelijke samenwerking en procedure en Europese uitlevering en overlevering......25
Week 4 Wederzijdse rechtshulp................................................................................................................... 40
Week 5 Politionele- en justitiële samenwerking en bewijs............................................................................61
Week 7 Mensenhandel Europees Strafrecht................................................................................................. 86
1
,Europees Strafrecht hoorcolleges
Tentaminering: schriftelijk tentamen, open boek (70%) en policy paper in tweetallen (30%)
Vermeulen boek is handig
Week 1 Internationalisering en Europeanisering van de strafrechtspleging
Je komt nogal veel mensenrechtelijke aspecten tegen, dat zal je nog wel zien.
Hoe werken Europese landen samen in strafzaken. Daar gaat het over. Niet alleen over
harmonisatie en dat je overal dezelfde de rechten hebt of hoe mensenrechten doorwerken.
Wat gebeurt er als een verdachte zich in een ander EU-land bevindt. Waar gaat hij vervolgd
worden en hoe gaat het arresteren en daarna overdragen?
Vandaag
- Geschiedenis en beginselen: internationale strafrechtelijke samenwerking en EU-strafrecht
- Belangrijkste rechtsbronnen EU-strafrecht
- Naleving Europees Strafrecht
- Besluitvorming
Wat is Europees strafrecht?
https://www.om.nl/actueel/nieuws/2021/07/29/feiten-en-fabels-over-fatale-mishandeling-
mallorca
Op verzoek van de Spaanse onderzoeksrechter heeft het Nederlandse OM de zaak/het hele
strafdossier overgenomen. Eerste onderzoek is begonnen in Spanje en vervolgens is het
hele dossier is overgedragen en vertaald en Nederland gaat ermee aan de slag.
Rechtshulpkamer in Amsterdam had geweigerd om een Poolse verdachte over te leveren
aan Polen, vanwege alle berichtgeving over het aantasten van een onafhankelijke
rechterlijke macht in Polen. Dus de vraag was kunnen we dat maken dat je daar geen eerlijk
proces meer hebt, omdat er poppetjes worden neergezet door het regime op de rechter zijn
plek. Uiteindelijk heeft rechtbank beslist dat de verdachte in deze zaak wel mochten worden
overgeleverd. Het HVJEU heeft namelijk aangegeven dat je niet alleen in abstracto moet
kijken naar of er problemen zijn, maar ook of in deze specifieke zaak tegen deze verdachte
het gevaar bestaat dat hij geen eerlijk proces gaat krijgen als hij daar zou worden behandeld.
Dat is een moeilijke kwestie.
Je moet elkaars rechterlijke beslissing erkennen als ware die uit je eigen land afkomstig, je
moet vertrouwen hebben in elkaars rechtssysteem en dat die dezelfde norm aanhouden en
zich allemaal houden aan het Handvest en EVRM. Dat is niet altijd het geval gebleken. Daar
houden we ons met dit vak mee bezig.
Internationalisering van de strafrechtspleging
Internationalisering in het EU-strafrecht gaat gepaard met de gedeeltelijke overdracht van de
nationale soevereiniteit aan internationale gremia. Dan kan gaan doordat landen
bevoegdheden overdragen aan internationale organisaties: NAVO, VN, Raad van Europa en
EU. Het kan dus op drie manieren:
Gedeeltelijke overdracht van nationale soevereiniteit
• Door bevoegdhedenoverdracht aan int. Organisaties bijv. NAVO, VN, Raad van Europa,
EU
• Middels (bindende) afspraken voor samenwerking in strafzaken bijv. bilaterale en
multilaterale verdragen, EU-richtlijnen bijv. uitleveren en overleveren van mensen.
• Door onderlinge afstemming van regelgeving bijv. gezamenlijke delictsomschrijvingen van
internationale misdrijven, harmonisatie van straf(proces)recht in de EU. Bijvoorbeeld een
2
,raadsman is aanwezig en dat dit overal in de EU wordt nageleefd en overal in de eu
vergelijkbare rechten zijn. (harmonisatie week 2)
EU-strafrecht v. internationale strafrechtelijke EU-strafrecht
Bevoegdhedenoverdracht
Supranationaal
• Soevereiniteit overgedragen; eigen rechtsorde waarin het HvJEU bepaalt wat belangrijke
aspecten zijn in de rechtsorde.
• Besluitvorming bij (gekwalificeerde) meerderheid, ook al is Nederland er bijvoorbeeld
tegen.
• Directe werking
• Afdwingbaarheid door supranationale organen (Commissie, HvJ EU)
Intergouvernementeel, meeste internationale organisaties zijn intergouvernementeel. Op het
moment dat er in een nieuw verdrag wordt onderhandeld over een strafrechtelijk thema, dan:
• Behoud van soevereiniteit, landen mogen zelf beslissen of ze het verdrag aangaan of niet.
Ze beslissen bij unanimiteit. Cybercrimeverdrag
• Besluitvorming bij unanimiteit
• Geen directe werking, Beperkt afdwingbaar. Nederland kan wel bepalen wel dat een
bepaald verdrag directe werking heeft.
• Beperkte afdwingbaarheid, nadeel
EU is het voorbeeld van supranationale rechtsorde. Vroeger was strafrecht
intergouvernementeel en was een beperkt gedeelte van de EU supranationaal en dat is nu
veranderd. Dan draag je als staat echt je soevereiniteit deels af voor een hele eigen
rechtsorde waarin het hvjeu belangrijke aspecten zijn van die rechtsorde. Besluitvorming
vindt niet meer plaats bij unanimiteit, maar gekwalificeerde meerderheid. Als Nederland
ergens tegen is dan kan het soms dus toch doorgaan. Het heeft directe werking en het is ook
afdwingbaar, dus de commissie en het hvjeu kunnen proberen af te dwingen dat nationale
lidstaten zich hieraan houden. Afdwingbaarheid gaat niet perfect, dat zie je bij Polen. Bij de
onafhankelijke macht in Polen.
Waarom dragen lidstaten soevereiniteit over aan deze organisaties?
Heeft het voordelen voor de Nederlandse autoritairen om bevoegdheden over te dragen aan
de EU? Voor de burger is het voordeel dat je er als burger er direct een beroep op doen. Als
je staat de nationale rechten niet altijd goed erkent. Je kan veel meer op elkaar afstemmen
en met elkaar uitwisselen. Je kan efficiënter optreden. Criminaliteit houdt zich niet aan
landsgrenzen en daarom moet je samenwerken. Misdrijven zoals mensenhandel, je ontkomt
er niet aan om met elkaar samen te werken vanwege grensoverschrijding. Sommige
misdrijven zijn niet van zichzelf internationaal maar deze gebeuren, bijvoorbeeld door
mishandeling door Nederlanders op vakantie. Je hebt dan het Europese Unie strafrecht
nodig om daar concreet iets mee te doen. Van oudsher doen we dat samenwerking op basis
van reciprociteit. Als een Nederlander een moord pleegt in een ander land, dan willen we
daar iets mee en andersom ook. Aan alle kanten zijn er dus belangen om met elkaar samen
te werken. We zorgen er zo voor dat als we dit soort instrumenten met elkaar maken, dan
kunnen we elkaar helpen binnen de EU. Reciprociteit is ook wel lastig, de wederkerigheid,
want ligt aan allerlei aspecten van andere systemen, deze kunnen erg verschillen (doodstraf
ergens). Of als je bijvoorbeeld als land vindt dat er te weinig straf is in een ander land. Als je
met elkaar samenwerken, moet je er op een zekere hoogte kunnen vertrouwen dat het in
een ander land goed gaat, maar je kan niet al je eigen normen opleggen aan de andere
lidstaat. Je hebt een zekere mate van vertrouwen nodig om een verdrag te sluiten en om een
strafrechtelijke samenwerking aan te gaan. Als je geen verdrag sluit, dan word je omgekeerd
ook niet geholpen. Het is dus een dilemma.
3
, Je hebt een zekere mate van wederzijdse vertrouwen nodig. Je moet altijd heel goed kijken
naar of er een land meedoet met bepaalde regels van de EU.
Schengen
Daar zijn de binnengrenzen als eerste weggegaan en dit zorgde voor veel strafrecht, door
die verdwijnende binnengrenzen. Er moest dus veel intensiever samengewerkt worden
tegen criminaliteit. Schengen is best belangrijk in het EU-strafrecht.
Raad van Europa
Europeanisering van het strafrecht
Klip: "EU criminal law is a multi-level (omdat heel veel op EU-niveau besloten worden maar
heel veel moet nog nationaal geïmplementeerd worden. Niet alleen kijken naar EU-niveau
maar ook Nederland om te kijken wat Nederland doet met het strafrecht) field of law in which
the EU has normative influence v(heeft invloed op wat de nationale lidstaten doen, dat gaat
om het materiele strafrecht en strafprocesrecht. Dat het EU bepaalt dat we iets moeten
veranderen aan ons eigen systeem) on either substantive criminal law / criminal procedure,
or on the co-operation (of het EU maakt bijv. een EU-aanhoudingsbevel als instrument,
zodat we moet met zijn alle kunnen samenwerken. Maar deze instrumenten moet je ook
weer implementeren in je nationale wet. Dan heb je het over overleveringswet) between the
Member States”.
Europeanisering van het strafrecht
• Gezamenlijke Europese normen ten aanzien van materieel en formeel strafrecht (waaronder fundamentele
rechten)
> Harmonisatie (week 2)
• Afspraken m.b.t. verlenen en verkrijgen van rechtshulp
> Week 3-4-5-6
• EU-agentschappen (Europol; Eurojust) en het Europees OM
-> Week 4-5-6
Europees strafrecht
• Achtergrond
> Internationale strafrechtelijke samenwerking (o.a. bilaterale en multilaterale verdragen bv.
binnen de Raad van Europa)
> EU/EG-recht
Internationale strafrechtelijke samenwerking
Verschillende vormen van politiële en justitiële samenwerking
• Uitlevering (ter strafvervolging of tul) = Uitlevering is buiten de EU en binnen de EU noem
je het Overlevering. Een persoon wordt gearresteerd om die persoon naar een ander land
over te leveren of uit te leveren om daar terecht te staan of om een deel van hun straf verder
uitzitten, omdat ze zijn gevlucht. Twee hoofdvormen van uitlevering zijn er dus.
• Wederzijdse rechtshulp = bewijsuitwisseling van bijvoorbeeld DNA. Of een dagvaarding
naar een ander land sturen
• Overdracht van strafvervolging = het hele strafdossier van de verdachte wordt
overgedragen. Niet de mensen worden naar Nederland gestuurd, maar het strafdossier waar
zij aan zijn begonnen wordt aan Nederland overgedragen. De hele vervolging wordt door
Nederland overgenomen.
• Overdracht van strafexecutie = er is al een proces geweest waarbij een straf is opgelegd,
maar deze is nog niet uitgezeten en we zorgen ervoor dat als Spanje een gevangenisstraf
aan iemand heeft opgelegd dat dat vonnis in Nederland wordt erkend als geldig vonnis wat
wij ten uitvoer mogen leggen. Onafhankelijk van waar die persoon op dat moment is, dat
regel je met uitlevering, zorg je ervoor dat dat vonnis waarin de sanctie staat, dat dat in een
ander land ten uitvoer kan worden gelegd.
4
