Beleidssociologie samenvatting en boek ‘Public Policy.
A new introduction (2nd edition)’
Bachelor Sociologie – Radboud Universiteit Nijmegen
Leerdoelen van de cursus:
Als je de cursus met een voldoende afrondt, ...
... kun je theorieën en concepten over beleid en van het verloop van beleidsprocessen reproduceren en
toelichten aan de hand van voorbeelden;
... heb je kennis van de bestuurlijke kaart van Nederland en ben je in staat te duiden welke elementen
van deze bestuurlijke kaart relevant zijn voor specifieke beleidsvraagstukken, in het bijzonder
aangaande beleid rond de thema’s ongelijkheid, cultuur en sociale relaties;
... heb je kennis van verschillende soorten beleid(sinstrumenten) alsook de voor- en nadelen daarvan;
... ben je in staat een beleidsprocessen (in Nederland) te analyseren en het verloop en de uitkomsten
van beleidsprocessen te verklaren aan de hand van de kerntheorieën en -concepten.
Inhoud
Beleid en beleidssociologie....................................................................................................................2
Verklaringstheorieën en soorten macht.................................................................................................6
Fase 1: Agendasetting...........................................................................................................................10
Fase 2: besluitvorming..........................................................................................................................13
Fase 3: implementatie van beleid.........................................................................................................17
Fase 4: beleidsevaluatie........................................................................................................................27
Verandering in beleid, full circle...........................................................................................................35
1
,Beleid en beleidssociologie
Beleid…
- …kan ongelijkheid tegengaan (bv reductie ongelijkheid primair inkomen).
- … Kan ongelijkheid vergroten (bv subsidie terecht bij groepen met al hoog inkomen,
kunstsubsidies)
- ...Kan opinies institutionaliseren (voor of tegen donorwet)
- …of bewust niet interveniëren om een norm aan te passen (straatnaam van koloniënpersoon
niet veranderen)
- …Kan sociale relaties versterken (bv gemixte wijken, met koop- en huurwoningen)
- ...kan sociale relaties ondermijnen
Wat is beleid?:
There is a general consensus that public policy can be defined as: a course of action (or non-action)
taken by a government or legislature with regard to a particular issue. (Knill & Tosun, p.4).
- Action: een enkele maatregel of samenhangende verzameling van gekozen handelingsopties
- Actor: uitvoerende en wetgevende macht; semioverheid?
- Issue: responsief op een ervaren probleem waarop een bepaalde uitkomst gewenst wordt.
Omdat het public policy is, gaat het altijd om iets in de overheid of semioverheid.
De combinatie van beleid en sociologische perspectieven maakt de beleidssociologie.
Welke vraag over beleid staat centraal in de cursus? :
hoe kunnen we de totstandkoming van beleidskeuzes, -succes en -veranderingen begrijpen en
verklaren, in het bijzonder overheidsbeleid op sociologische thema’s?
Beleidstypologieën…
… tonen de veelheid aan soorten beleid;
…helpen na te denken over alternatieve opties;
…bieden een shortcut om verwachtingen te formuleren over herkomst en impact van beleid;
…en geven, dus grip op de strijd en politiek van beleidsvorming
Beleidstypologie 1: Lowi
Soort maatregel aandacht en strijd. De soort maatregel heeft invloed op de mate van aandacht
Type Voorbeeld Ervaren belangen Aandacht / strijd
Herverdeling Progressieve Veel ervaren belang Veel
inkomstenbelasting
Reguleren Arbeidsomstandighede Van invloed op Matig
n mogelijkheden velen
Verdelen Kinderopvang- Iedereen wint, Beperkt
infrastructuur niemand verliest direct
Onderliggend Medezeggenschapswet; Alleen beleidsmakers weinig
(constituent) referenda interesseert dit
2
, - Herverdeling; daar zijn belangenconflicten
- Verdelen; mensen willen iets, maar niet direct iets verliezen
- Onderliggend vormgeven of aanpassen van instituties, hoe de overheid werkt, vrijwel niemand
interesseert dit
Lowi beknopt: soorten maatregelen waaruit je verwachtingen kunt trekken hoeveel controverse er
ontstaat, hoeveel strijd ontstaat er, wie praten er mee.
Beleidstypologie 2: Wilson
Kosten- en batenspreiding wie in actie komst. In hoeverre de kosten en baten verspreid zijn
heeft dus invloed op wie er in actie komt voor het beleid.
Geconcentreerd Diffuus
Baten
Kosten
Geconcentreerd Belangengroep politiek Entrepreneurspolitiek
Bv: vroegtijdige Bv: terugdringen fijnstof
levensbeëindiging
diffuus Cliëntelistische politiek Meerderheidspolitiek
Bv: verlaging belasting Bv: aanleg autowegen
topinkomens
Onderscheid 4 type, of kosten en baten verdeeld zijn over veel of weinig mensen.
- Belangengroep: veel strijd verwacht, groepen tegenovergestelde belangen, beleid wijst uit
naar winst voor ene groep en verlies voor andere.
- Entrepreneurspolitiek: ondernemers zijn nodig (vrijwilligers) voor een bepaald beleid.
Mensen moeten zich inzetten voor een beleid, een aantal voortrekkers
- Cliëntelistische politiek: overheid geconfronteerd met belangengroepen die voor een bepaald
beleid zijn
- Meerderheidspolitiek: weinig weerstand of strijd verwacht.
Wilson typologie beknopt: helpt na te denken over de hoek van het beleid en wie strijden ervoor, en
wie reageren erop. Die groepen die wel of niet grote belangen hebben, wat voor machtspositie hebben
ze? Wat zijn hun banden met de overheid?
Nadeel: typologieën zijn altijd percepties, zijn kosten wel kosten? Kosten kunnen ook ervaren kosten
zijn
3
, Beleidstypologie 3: Hood (NATO)
Instrument effectiviteit en efficiëntie. De soort instrumenten die worden gebruikt bij een beleid
hebben invloed op de mate van effectiviteit en efficiëntie van een beleid.
Principe Instrument Invloed via Voor- en nadelen
Nodaliteit Publiekcampagnes; Indirecte stimulans +goedkoop
keurmerken, ‘nudges’ met kennis -beperkte en onzekere
effectiviteit
Autoriteit Wetten + regels Direct voorschrijven +voorspelbare
(verboden, geboden); en straffen effecten; relatief
belasting goedkoop
-hoge kosten voor
controle; remt
innovatie; expertiseval
Schatkist (treasury) Subsidies; boetes Indirecte stimulans +makkelijke
met geld implementatie;
stimulans innovatie;
politieke acceptatie
-hoge kosten (als ze
bedelend zijn);
inschatting stimulans
(hoeveel geld?
Overbodig?)
Organisatie Voorzieningen (leger, Direct creëren van +directe impact,
onderwijs) mogelijkheden en publieke goederen
faciliteiten ontstaan
-mogelijk inefficiënt;
gevoelig voor
clientelisme, controle
management beperkt
- Nodaliteit: indirecte stimulans om bepaald gedrag te beïnvloeden. Het kost niet veel maar
effectiviteit is ook niet zeker
- Autoriteit: gaat om wetten en regels en belastingen. Invloed van beleid loopt door direct
voorschrijven, straffen en handhaven. Effectiviteit relatief hoog (verwacht). Kosten zitten
vooral in controle en handhaving. Expertise val: controle is uitbesteed
- Schatkist: gaat over subsidies en boetes. En werkt via indirecte stimulans via geld
- Organisatie: bieden van voorzieningen, denk aan leger en onderwijs. Direct creëren van
mogelijkheden van faciliteiten.
Beleidstypologieën Het helpt ons om na te denken over waarom helpt dit beleid?
De beleidstypologieën zijn geen doel op zich. Ze geven inzicht in welke beleidskeuzes er zijn en
bieden een eerste verklaring voor de gemaakte keuzes, he succes en verandering.
Ze zetten ons in een analytische mindset.:
o Welk beleid werkt (hoe)? hood
o Hoe makkelijk wordt beleid geaccepteerd? lowi
o Welke actoren hebben belang bij het beleid? wilson
o Hoe is het beleid geframed of ervaren? lowi, wilson
o In wiens voordeel is het beleid? wilson
o Welke actoren hebben toegang tot beleidsmakers, voor dan wel achter de schermen?
lowi
4
