(Uitgebreide) samenvatting Klinische ontwikkelingspsychologie
Deeltentamen I
1
,Inhoud
Hoofdstuk 1 – Introductie met (ab)normaal gedrag bij kinderen en adolescenten...................................3
Hoofdstuk 2 – Theorieën en oorzaken.......................................................................................................6
Diagnostische cyclus – opfrissen................................................................................................................9
Literatuur – Intakefase (Pameijer)...........................................................................................................10
Hoofdstuk 5 – Intellectuele onbekwaamheid (intellectuele ontwikkelingsstoornissen)..........................13
Hoofdstuk 6 – Autisme spectrum stoornis en schizofrenie met aanvang in de kindertijd.......................24
Hoofdstuk 7 - Communicatie en leerstoornissen.....................................................................................35
Hoofdstuk 8 – Aandachtstekort/hyperactiviteit stoornis (ADHD)............................................................48
Hoofdstuk 9 - Gedragsproblemen............................................................................................................63
* een gedeelte van het hoofdstuk samengevat
2
,Hoofdstuk 1 – Introductie met (ab)normaal gedrag bij kinderen en
adolescenten
Wat bedoelen we met abnormaal gedrag bij kinderen en adolescenten?
Het definiëren van psychische stoornissen
Een psychische stoornis wordt traditioneel gedefinieerd als een patroon van gedrags-, cognitieve,
emotionele of fysieke symptomen welke door een individu worden getoond. Zo’n patroon is
geassocieerd met een of meer van de volgende drie kenmerken:
1. Het individu vertoont symptomen van distress, zoals angst of verdriet
2. Het gedrag indiceert een mate van onbekwaamheid, zoals beperkingen die substantieel
interfereren met of juist activiteit verminderen in een of meerdere belangrijke functies van
functioneren, zoals fysieke, emotionele, cognitieve en gedrag gebieden.
3. Deze distress en onbekwaamheid verhogen het risico op verder lijden of schade, zoals dood,
pijn, beperkingen of een belangrijk verlies van vrijheid.
Deze definitie sluit bovenstaande kenmerken uit wanneer zulke reacties gepast en verwacht zijn
(overlijden van dierbare), ten aanzien van het individu’s culturele achtergrond. Bovendien wijzen de
kenmerken geen oorzaken of redenen aan voor abnormaal gedrag. Het begrijpen van specifieke
beperkingen zouden gebalanceerd moeten worden met het herkennen van een individu en
omstandigheden van een situatie.
Het is van belang te onthouden dat termen die abnormaal gedrag beschrijven geen individuen
beschrijven maar alleen het patroon van een gedraging die wel/niet vertoond wordt in bepaalde
omstandigheden. Een veel gemaakte fout is het identificeren van een persoon met een stoornis welke
gereflecteerd wordt door uitingen. Ofwel de discipline moet oppassen voor stigmatiseren; een cluster
van negatieve houdingen en opvattingen welke tot angst, afwijzing, vermijding en discriminatie kunnen
leiden, maar ook tot vooroordelen. Een ander nadeel van stigma is dat mensen met mentale
stoornissen een lager zelfvertrouwen kunnen krijgen, geïsoleerd raken en hopeloos worden met als
gevolg zich te schamen en geen hulp meer zoeken. Er moet rekening worden gehouden met het niet
overschaduwen van de goede attributen van een kind door een globale beschrijvende of negatieve
label toe te schrijven. Mogelijk is het zelfs zo dat de problemen die kinderen vertonen een resultaat zijn
van het omgaan met abnormale of ongewone omstandigheden. De termen die gegeven worden aan
abnormaal gedrag, zijn bijna altijd het gevolg van meerdere en interacteren oorzaken.
Competentie
Competentie gaat over de vaardigheid van een kind om zich op succesvolle wijze aan te passen aan zijn
of haar omgeving. De ontwikkelingscompentie van een kind wordt weerspiegelt in de vaardigheid van
het kind om interne en externe bronnen te gebruiken om succesvolle aanpassing te bereiken, welke
varieert in verschillende culturen en ethniciteiten. Een beoordeling dat een kind in een bepaalde mate
afwijkt vereist kennis over het gedrag van het kind vergeleken bij de norm.
Ontwikkelingstaken betreffen een breed scale aan domeinen van competentie zoals gedrag en
academische prestatie die we vaststellen bij een kind om te bepalen hoe een kind zich ontwikkelt.
Kennis over de ontwikkelingstaken is essentieel om in te kunnen schatten of het gedrag van een kind
aan de normale kant of de abnormale zijde van het spectrum valt. Gedrag is een van de fundamentele
domeinen in tabel 1.1; het indiceert hoe goed een persoon de regels volgt van een specifieke
samenleving (hoe ouder, hoe meer regels).
Ontwikkelingspaden
3
, De vele factoren die bijdragen aan abnormaal gedrag bij kinderen kunnen enorm verschillen van
persoon tot persoon, ook al gaat het om dezelfde psychische stoornis. Het onderzoek naar psychische
stoornissen bij kinderen betreft pogingen om de problemen en vaardigheden bij een stoornis
te beschrijven. Daarnaast wil het onderzoek naar abnormale kinderpsychologie de veroorzakende
factoren van een stoornis begrijpen, deze behandelen en voorkomen.
De ontwikkelingspatronen/paden (de volgorde en timing van specifieke gedragingen en mogelijke
relaties tussen gedragingen over de tijd) van stoornissen helpen om de aard van een normale en een
abnormale ontwikkeling te omschrijven. Het concept staat ons toe om de ontwikkeling te visualiseren
als een actief, dynamisch proces dat verschillende begin en uitkomsten kan genereren.
- Multifinaliteit refereert naar de situatie waarbij verschillende uitkomsten het resultaat zijn
van dezelfde beginpunten.
- Equifinaliteit verwijst naar de situatie waarbij dezelfde uitkomsten het resultaat zijn van
verschillende oorzaken.
Wat belangrijk is om te onthouden is dat er veel factoren zijn die kunnen bijdragen aan een stoornis.
De factoren die de oorzaak vormen van een stoornis verschillen enorm van casus tot casus. Individuen
met exact dezelfde stoornis uiten hun gedrag op zeer uiteenlopende manieren. De
ontwikkelingspatronen die de oorzaak vormen van een stoornis zijn talrijk en interacteren met elkaar,
daarnaast zijn ze statisch en eendimensioneel.
Sectie samenvatting: Wat is abnormaal gedrag voor kinderen en adolescenten?
- Het definiëren van een psychische stoornis betreft een identificatie van de specifieke gedragspatronen,
cognitieve denkwijzes en fysieke symptomen die een individu ervaart.
- De termen die we gebruiken om abnormaal gedrag te beschrijven zijn ervoor bedoeld om gedrag te
omschrijven, en niet om labels op individuen te plakken
- Het definiëren van abnormaal gedrag vereist een inschatting van de mate waarin het gedrag van een
persoon maladaptief, schadelijk, disfunctioneel of verstorend is.
- Diversiteit in hoe kinderen psychologische sterke en zwakke punten verwerven, is een kenmerk van
abnormale kinderpsychologie. De vele factoren die bijdragen aan abnormaal gedrag kunnen zeer
variëren binnen en tussen individuen met vergelijkbare stoornissen voorkomen.
- De studie van psychische stoornissen omvat pogingen om de aanwezige problemen en vermogens te
beschrijven, bijdragende oorzaken te begrijpen en deze te behandelen of te voorkomen.
- ontwikkelingspaden helpen bij het beschrijven van het verloop en de aard van normale en abnormale
ontwikkeling; multifinality en equifinality.
Wat is de invloed van risicofactoren en wanneer spreken we van veerkracht?
De normale ontwikkeling van kinderen kan in gevaar worden gebracht door de aanwezigheid
van risicofactoren; een variabele die voorafgaat aan een negatieve uitkomst van interesse en de kans
doet laten toenemen dat de uitkomst uitkomt. Risicofactoren kunnen zowel acute en stressvolle
situaties zijn, als chronische moeilijkheden. Daarentegen is een beschermende factor een persoonlijke
of situationele variabele die d kans verkleint waarop een kind een stoornis ontwikkeld.
Sommige kinderen zijn veerkrachtiger in aanwezigheid van deze risicofactoren dan andere kinderen.
Een hoge mate van veerkracht is gerelateerd aan een sterk zelfvertrouwen, goede coping
vaardigheden, de vaardigheid om risicovolle situaties te vermijden en de vaardigheid om te herstellen
van tegenslag. Echter is veerkracht niet een universele, categorische of gefixeerde karaktereigenschap
van een kind. De veerkracht van kinderen is gerelateerd aan een beschermende triade van bronnen
afhankelijk van de huidige situatie en gezondheidsbevorderende gebeurtenissen zoals individuele
kansen, hechte familierelaties en kansen voor het individu op de ondersteuning vanuit zijn of haar
gezin of zijn of haar omgeving. Het feit dat veerkracht afhankelijk is van actuele externe factoren biedt
4
