Dit zijn de lesnotities en volledige samenvatting van het boek voor het vak 'Strafrecht'. Het is een praktisch opgedeelde samenvatting volgens de inhoudstabel van het boek met daarbij geannoteerde lesnotities en verdere info + behandelde voorbeeldvragen. Zeker aan te raden voor bij het studeren van...
ALGEMENE INLEIDING
Strafrecht gaat over misdrijven en straffen
- Wie kan een misdrijf plegen? Mensen, geen dieren, rechtspersonen, …
HOOFDSTUK 1. Definitie
Materieel Strafrecht
= het geheel der rechtsregels waardoor bepaalde gedragingen strafbaar worden gesteld en gesanctioneerd
- Verbodsbepalingen
- Inhoudelijk
- Tot de burgers/ particulieren gericht
- Regels over wat er niet mag en wat er strafbaar gesteld is en de sanctie die daarop gesteld is
- !: Er zijn veel dingen die niet mogen, maar dit kan in verschillende contexten zijn, MAAR dit is geen
strafrecht alleen regels waarop een misdrijf gesteld is = waar een straf is opgesteld
2 begrippen staan centraal:
1) Misdrijven = de omschrijving van de strafbare gedraging
2) Straffen = de bepaling van de straf
Formeel Strafrecht
= het geheel van procedurele spelregels volgens welke het materieel strafrecht wordt toegepast
= strafprocesrecht
- Wie? Wat? Hoe? Welke rechtbank?
- Gericht tot de overheid
Internationaal Strafrecht
!: Het strafrecht is de rechtstak die het meest nationaal is gebleven.
- Het is een heel belangrijk en hard recht dat heel nauw samenhangt met de staat en haar soevereiniteit
- Plaats van het misdrijf is bepalend (!)
vb. Zwitser pleegt een moord in België: Belgisch recht wordt toegepast
<> andere rechtstakken (vb. burgerlijk recht – huwelijk)
= een klein stukje dat toch is geïnternationaliseerd
- Zware misdrijven, misdrijven tegen de mensheid, genocide, …
HOOFDSTUK 2. Historisch overzicht
Strafrecht hangt heel nauw samen met de staat en haar soevereiniteit
- Het vereist een structuur Historisch gezien: hoe ging men om met misdrijven en straffen?
- publiekrecht = recht van de staat (strafrecht)
o <> privaat recht = regels over hoe individuen met elkaar omgaan
Archaïsche stelsels
Strafrecht in huidige zin bestaat niet in een primitieve maatschappij
- Strafrecht was een private aangelegenheid – Privékarakter!
wraak: ‘oog om oog, tand om tand’ = taliorecht
o Voorloper van het strafrecht
o Finaliteit van dit systeem is in hoofdorde gelegen in de vergelding van het aangerichte kwaad
en de loutering
, De ene doet iets en daar komt een reactie op van (de familie van) het slachtoffer
o Families nemen het recht in eigen handen – wraakneming
o Vetes tussen groepen – escalatie van wraak
- Manier waar er geen overheidsstructuren zijn die het strafrecht in handen heeft
De familie zorgt voor het eigen recht
Afspraken rond wraakneming (hoe?) waren de eerste vorm van strafrecht
o Duel - een van de mogelijkheden om een conflict op te lossen
o Kanun – Albanese vorm van wraakneming
- Systeem gebaseerd op het recht van de sterkste
Middeleeuwen
Het Oudgermaans strafproces ( accusatoir)
Accusatoir = een procedure die erg gericht is op participatie van partijen
- De partijen maken het proces en de rechter heeft een redelijke passieve rol
Een structuur die ontstaat over het beheersen van de wraak
Als reactie op situaties van escalerend geweld tgv privéwraaknemingen begint de ‘overheid’ (feodale
vorsten) vanaf de 13e eeuw bemiddelend op te treden
- “We willen een overheid die bemiddelend optreedt”
- !: is niet zelf straffen opleggen
- Verbod op privéwraakneming + het beginsel dat enkel de dader van een misdrijf, niet zijn familie,
aansprakelijk mag worden gesteld
Doel: vrede tussen het slachtoffer en de dader
Rondreizende rechters – enquête du pays
Bieden hun diensten aan, MAAR hebben een louter passieve rol
Doen uitspraken over conflicten
- Vooral ivm vergoedingen (!: nog geen straffen)
- Bloedgeld: in plaats van fysiek wraak te nemen wordt de wraak afgekocht (= compositio)
- Vredegeld: wordt bezorgd aan het slachtoffer én er gaat ook een stuk naar de overheid (= fredus)
= de eerste boetes
straffen ontstaan die meer zijn dan schadevergoedingen
o Straffen kennen een uitbreiding – hoe sterker de overheid, hoe talrijker en strenger de
straffen
lijfstraffen, verbanningen – wrede straffen
Procedure
- Doel van de procedure: Niet het ontdekken van de waarheid maar het nagaan van de reputatie van de
beklaagde
- Bewijssystemen, rechtbanken, … ontstaan
- Infamiaprocedure = de reputatie van iemand volstaat om iemand schuldig te verklaren (!: doel)
Bewijsstelsel
- Zeer irrationeel karakter – Vaak werd er gesteund op bewijzen als de purgatio (reinigingseed), de
compurgatio (met eedhelpers) en de godsoordelen
- Bewijslast lag bij de beklaagde: de beklaagde moest zelf zijn onschuld bewijzen
Straffen - Ongelijkheid en wreedheid
- Gevangenisstraf was geen straf, maar een middel voor uitvoering van andere straffen (bv. doodstraf)
, - Vaak openbaar en vernederend!
Tijdige synthese
Strafrecht ontstaat uit private wraaknemingen en evolueert daarna door het optreden van de overheid die zich
gaat mengen door straffen en boetes op te leggen.
Het inquisitoir strafproces (15de – 16de eeuw)
Inquisitoir = procedure waar de partijen minder belangrijk zijn en de rechter een meer actieve rol speelt
Als reactie op het irrationeel karakter van bewijsvoering
Gekenmerkt door de actieve rol van de rechter als rechter en openbare aanklager
De beklaagde is niet langer een procespartij, maar het object van het onderzoek
Staten (grote structuren) ontstaan met een grote machtsconcentratie (koning/keizer)
- Het rechtssysteem is hier dan ook een afgeleide van
de koning maakt de regels (!: majesteitsschennis)
o Meer regels, invoering van wetboeken
Doel van de procedure
Vinden van de waarheid
- Het proces verloopt grotendeels in het geheim, maar de strafuitvoering is nog steeds openbaar
Straffen
- Blijven nog steeds wreed en ongelijk + willekeurig
Waarom? In een tirannie is het belangrijk dat de straffen de ongelijkheid tussen de burger en de
koning belichten/ Illustreert de macht van het staatshoofd (= functie wreedheid)
o Hoe minder gecentraliseerd de macht, hoe zachter de straffen (<>)
Verspreide macht? Zachtere straffen
o Excessen tijdens de Spaanse Inquisitie!
- Kapitale misdrijven? Inquisitoire procedure
- Minder ernstige misdrijven? Werden civilijck afgehandeld (civiel proces met accusatoire kenmerken)
Bewijslast
- Procedures werden opgeschreven, maar uiteindelijk was er het systeem waarbij het gerecht
functioneerde als ambtenaar van de koning die moest zien dat de wetten moesten nageleefd worden
en dat er wrede straffen worden opgelegd
- Bewijslast bij de vervolgende partij
- Strikte bewijsreglementering: aan elk bewijsmiddel werd een bepaalde bewijswaarde verboden
Hoofdbewijsmiddel = de bekentenis
Verlichting
Verlichting
Heel belangrijke maatschappelijke, politieke en economische revolutie waarbij de macht van het staatshoofd
verdwijnt en naar de burgerij gaat
= een reactie op de excessen van het AR
- Men reageerde vooral op de willekeur van de rechter, de wrede onderzoeksmethodes en de wrede en
ongelijke straffen
Verdwijnen van absolutisme en in de plaats komt een ander systeem dat minder absoluut is
Gevolg: het strafrecht kan niet zo wreed meer zijn
, Men heeft een andere maatschappijordening nodig! Contrat social
= in dit contract beslissen de burgers samen hoe men de maatschappij gaat organiseren
- Het strafrecht is geen systeem van verdrukking meer
Het misdrijf is de schending van het sociaal contract – Alleen hieruit put de overheid haar recht om
misdrijven te vervolgen en te bestraffen (= ius puniendi )
- Strafbaar? Alleen wat in het wetboek staat mag gestraft worden
Dit is ook op voorhand afgesproken en moet in relatie zijn met een misdrijf - Wordt afgeleid uit het
contrat social en wordt bepaald door een schending hiervan
- Nachtwakerstaat – De staat mag enkel optreden als het echt nodig is
- Wrede straffen hebben geen draagkracht meer oplossing: gevangenis als strafinstrument
Voordelen
1) Kan privaat gebeuren
2) Is meetbaar – lichtere straffen op lichtere misdrijven, …
Het recht op bestraffing is echter gebonden aan 3 belangrijke principes: Magna Charta
= belangrijke pijlers van het strafrecht
Hierdoor moest de burger worden beschermd tegen het willekeurig overheidsoptreden – Strafrecht als
fundamentele bescherming voor de burger!
1) Legaliteitsbeginsel (art. 2 Sw.)
= geen misdrijf zonder wet, geen straf zonder wet
o Misdrijven en straffen moeten op voorhand in de wet vastgelegd zijn
o De rol van de rechters is beperkt tot de toepassing van de wet – ‘La bouche de la loi.’
o De straf moet gekoppeld zijn aan het misdrijf
2) Subsidiariteitsbeginsel
= Enkel strafrecht gaan gebruiken als het nodig is – De staat mag slechts daar optreden waar het
werkelijk mogelijk is
o Alleen de gedragingen die echt niet kunnen (“Strafrecht als last resort”)
3) Proportionaliteitsbeginsel
= er moet een verhouding zijn tussen de ernst van het misdrijf en de straf
o Zwaar misdrijf? Zware straf.
Cesare Beccaria (1764) – Hij pleitte voor de rechten van de verdediging.
Het ‘revolutionair’ strafrecht (1789-1800)
Codificatie van de strafwetboeken logisch uitvloeisel van het legaliteitsbeginsel
- Rechter = la bouche de la loi <> vandaag: rechter heeft een grote beoordelingsvrijheid
Déclaration des droits de l’homme et du citoyen van 1789
Dit was in de eerste plaats de vertolking van de nieuwe staatsrechtelijke ideeën + ideeën van de Verlichting
- Belangrijke bepalingen: beginsel van de persoonlijke vrijheid, het proportionaliteitsbeginsel, het
subsidiariteitsbeginsel, het legaliteitsbeginsel,…
De eerste codificaties van deze nieuwe ideeën in strafwetboeken
De codificatie van het strafrecht is het logisch uitvloeisel van een denkrichting die het legaliteitsbeginsel
vooropstelt
- 2 wetboeken waarin de nieuwe ideeën op de meest volledige wijze werden doorgevoerd
1) Code Lepeletier 1791
2) Code Merlin 1795
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elisaderop. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
