Methoden van professioneel handelen
Week 1
Webinar intro
Assessment= hoe kunnen we goede valide informatie samenbrengen om een beslissing te
maken over wat het beste is voor een persoon/systeem. Het is geen rechte lijn van stappen,
er komt steeds nieuwe informatie binnen.
- Kwetsbaar voor fouten in beslissingen en biases
- Fouten/biases worden vaak automatisch, onbewust gemaakt, vergeetachtigheid
bij ouderen wordt snel geassocieerd met dementie, maar dit komt eigenlijk
helemaal niet zo vaak voor
- Bewustzijn van biases = eerste stap naar betere beslissingen
Weblecture Diagnostiek in besluitvormingsproces
Je zou niet denken dat beslissen zo centraal staat bij klinisch redeneren, maar er zijn heel
wat vragen die je moet beantwoorden. Hoe je deze beslisvragen moet beantwoorden is heel
lastig. Via een niet-lineaire serie van stappen van informatie verzamelen, oordelen,
hypotheses formuleren, testen, interpreteren, onder tijdsdruk.
Wat kan er fout gaan?
- Mensen zijn niet altijd consistent
- Mensen nemen vaak irrelevante informatie mee
- Mensen wegen relevante informatie niet altijd correct mee
- Mensen zien te veel ‘speciale gevallen’
- Experts zien afwijkende groepen (en weten niet meer wat ‘normaal’ is)
- Mensen lijden aan de ‘fundemental attribution error’; je schrijft fouten toe aan de
persoon en bij jezelf zou je hier heel wat argumenten voor hebben
- Mensen vinden het leren van feedback vaak lastig
- Mesen worden vaak beïnvloed door recente ervaringen
Over het algemeen neemt men aan dat beslissen volgens de regels van de logica en de
kansrekening, oftewel: rationeel zijn (en vooral niet emotioneel), leidt tot de beste
beslissingen. Maar de vraag is dan of mensen dat kunnen.
Representativiteitsheuristiek: door sommige formuleringen lijkt het of iets/iemand
representatief is voor een bepaalde groep. Daardoor maak je te snel een beslissing om
iemand of iets aan een bepaalde groep toe te schrijven.
Verankeringsheuristiek: wanneer je hoog begint en daarna zakt lijkt het alsof je iets goed
voor mekaar hebt. Men schat de som 6x5x4x3x2x1 hoger dan 1x2x3x4x5x6. Als je gewend
bent aan bepaalde fenomenen zou je die als anker gebruiken en mee vergelijken.
Redeneren met logica en kansrekening gaat vaak fout. Er wordt vaak geredeneerd op de
volgende manier: rusteloosheid komt voor bij een kind met ADHD, dus een rusteloos kind
heeft ADHD. Maar dit is niet logisch correct (=abductie), het leidt hoogstens tot een
hypothese. Je moet bij conclusies (bijvoorbeeld van een depressietest) prevalentie niet
vergeten. Die waarschijnlijkheid hang af van de vooraf (a priori) kans dat iemand een
,bepaalde stoornis of voorval heeft. I.e. de prevalentie van depressie voor 16-jarige meiden
en die is 4%.
Over het algemeen zijn logica en kansrekening te abstract voor ons; mens is meer van de
‘psychologica’. Om in complexe situaties zoals de klinische praktijk toch te kunnen oordelen
en beslissen, hebben wij efficiënte (maar niet onfeilbare) strategieën ontwikkeld:
heuristieken; en gebruiken wij onze intuïtie; systeem 1.
- Dual processen, 2 cognitieve systemen
o Systeem 1: snel, automatisch, kost geen inspanning, associatief
o Systeem 2: langzaam, gecontroleerd, vereist inspanning, serieel
- Vaak geven we eerst snel een antwoord, dat we misschien rationeel corrigeren,
het gaat nooit andersom
- Intuïtief/heuristisch = systeem 1
- Rationeel/overdacht = systeem 2
Heuristieken: op ervaring gebaseerde verkorte denkroutes, redeneer strategieën die
informatie overslaan om snel tot een conclusie te kunnen komen; altijd efficiënt en soms ook
feilbaar (=leiding tot ‘bias’, vertekening, vooroordeel). 3 typen heuristieken:
- Gebaseerd op het geheugen
o ‘Availability heuristic’
Mate waarin bepaalde kenmerken van een persoon zichtbaar zijn
in een situatie. Hoe makkelijker je iets herinnert, hoe
waarschijnlijker men het zal vinden en hoe meer het een rol speelt
in beslissingen. Bijvoorbeeld als iemand werkt met ADHD, ziet die
persoon in een populatie veel meer mensen met deze aandoening.
o ‘anchoring and adjustment’
Vanuit het ankerpunt kies je hoog of laag. Te weinig afwijken van
het beginpunt (vgl. 6x5… vs. 1x2…). Als cliënten door andere
teamleden geïntroduceerd worden als lastig kan dit jouw
verwachtingen kleuren en kan je niet goed verder kijken.
- Gebaseerd op aandacht
o ‘representativeness heuristic’
Opvallende kenmerken van een persoon. Hoe meer kenmerken X
heeft van een bepaalde groep, lijkt op een prototype van die
groep, hoe makkelijker X wordt geoordeeld tot die groep te
behoren.
- Gebaseerd op het gevoel
o ‘affect heuristic’
Gevoel wat je hebt bij contact met iemand, voelt al niet lekker of
wel. Je oordeelt niet op basis van inhoud; stemmingscongruent.
(Klinische) intuïtie
- Gebruiken van ‘ingeblikte’ kennis en eerdere ervaringen in nieuwe situaties
- Snel gemaakte impliciete combinatie van kennis en ervaring, die sterk aanvoelt
- Afhankelijk van hoe goed die kennis en ervaring was, is dat of betrouwbaar of
feilbaar
, - Waar heuristieken een deel van de informatie overslaan, gebruikt intuïtie alle
informatie, in ingeblikte vorm
Algemeen bekende keerzijden van veel ervaring, die ook op GGZ-clinici van toepassing
kunnen zijn:
- Luiheid ‘overconfidence’, ‘o ik weet het al’
- ‘gardenpath thinking’ (Reyna, 2008), tunnelvisie
- Geen motivatie of belangstelling voor open staan voor kritische feedback
- Deliberatieve systeem 2 processen zijn veranderd in automatische systeem 1
processen; terwijl klinisch werk aandacht voor detail vereist.
Week 2
Analyse vanuit verschillende perspectieven
In dit webinair:
- Meerdere factoren in assessment (bio, psycho, sociaal, cultureel, ontwikkeling)
- Als je een probleem vanuit 1 perspectief (lens) bekijkt dan mis je belangrijke
informatie
- Feedback= belangrijk voor je professionele ontwikkeling
- Feedback geven en ontvangen = een belangrijke professionele vaardigheid
- Feedback is een belangrijke component in het scientist practioner model
(volgende week)
Het biomedisch model
- Vaak het eerste wat in je opkomt als je denkt aan gezondheidszorg
- Gaat ervan uit dat alle lichamelijke en geestelijke ziekten te wijten zijn aan
meetbare, biologische (fysiologische, somatische) afwijkingen van het normale,
gezonde functioneren
- Diepgaande invloed op de medische en psychologische wetenschap: blijft het
onderzoek naar de fysiologische onderbouwing van psychische stoornissen
stimuleren
- Een patiënt wordt gezien als een lichaam dat ziek is en onafhankelijk van de geest
en andere externe overwegingen kan worden behandeld en onderzocht.
- Reductionistische benadering, ziet lichaam en geest als afzonderlijke entiteiten
Het biomedische model in de psychologie
- Veronderstelt dat psychische stoornissen zoals schizofrenie, depressie, ADHD en
verslaving biologisch bepaalde hersenaandoeningen zijn.
- Kernprincipes omvatten:
o Psychische stoornissen worden veroorzaakt door biologische afwijkingen
die zich voornamelijk in de hersenen bevinden
o Er is geen zinnig onderscheid tussen psychische en lichamelijke ziekten
o Biologische diagnose en behandeling staan centraal in dit model
Nadelen van het biomedische model
- Kan symptomen zonder een medisch-biologische diagnose niet verklaren
- Gaat niet in op factoren die leiden tot de ontwikkeling van bepaalde
gezondheidsomstandigheden (bv. vroege levenservaringen, stress)
