Samenvatting
Samenvatting taal en taalwetenschap hoofdstuk 19
- Vak
- Taalkunde 1
- Instelling
- Hogeschool Utrecht (HU)
samenvatting van hoofdstuk 19 van taal en taalwetenschap
[Meer zien]Voorbeeld 1 van de 5 pagina's
Voorbeeld 1 van de 5 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
TK deel 8 Hf 19,20-taalverandering: Taalvariatie treffen we niet alleen aan in regionale of sociale context, maar ook in de loop van de
tijd. In dat geval spreken we van taalverandering.
Dat mensen in staat zijn door middel van taal hun gedachten kenbaar te maken, zal voor velen even gewoon
zijn als bijvoorbeeld het vermogen van mensen om te leren lopen. Toch is het taalvermogen iets waarmee de mens
zich kwalitatief het meest duidelijk van dieren onderscheidt. Nu beschikken veel diersoorten ook over het vermogen
om te communiceren, hetzij door bepaalde lichaamsbewegingen te maken, hetzij door bepaalde geluiden voort te
brengen, maar hun taal kan slechts een beperkt aantal boodschappen doorgeven. Zij missen het creatieve vermogen
van de mens om met een eindig aantal taalregels oneindig veel taaluitingen te produceren. Het is opmerkelijk dat
het leren van de moedertaal ons zo gemakkelijk afgaat. Wij hebben die taal als het ware om ons heen opgepikt,
zonder dat we daarvoor speciaal onderricht hebben genoten. In de periode dat we bezig waren onze moedertaal te
verwerven, is er nooit een moment geweest dat we van onze ouders te horen kregen dat de tijd was aangebroken
om te leren de persoonsvorm op de juiste positie in de zin te zetten, de vervoeging van werkwoorden onder de knie
te krijgen, of te leren de goede meervoudsuitgang bij substantieven te kiezen. Evenmin zijn we voortdurend gecorri-
geerd als we ‘fouten’ maakten tijdens onze taalverwerving. Dat zou overigens ook niet zo heel veel zin hebben ge-
had: kinderen blijken niet te begrijpen wat ze ‘fout’ doen.
mag ik de bord? nee, je zegt het bord. mag ik de bord? het bord. het bord. mag ik nou de bord?
Kinderen leren hun moedertaal onbewust, dus zonder te overwegen of hun taaluitingen wel grammaticaal
zijn. Taalverwerving verloopt bovendien (relatief) onafhankelijk van individuele intelligentie; we leren onze
moedertaal allemaal in ongeveer hetzelfde tijdsbestek. Dat doen we op basis van een taalaanbod waarin allerlei
onafgemaakte en kromme zinnen voorkomen. Verbazingwekkend is dat we op een gegeven moment in staat zijn in
onbeperkte mate zinnen te vormen die we nog nooit eerder gehoord of gemaakt hebben. Het taallerend kind wordt
dan ook weleens vergeleken met iemand die het schaakspel moet leren aan de hand van een bord waarop de spelers
bijvoorbeeld af en toe de torens diagonaal verplaatsen, terwijl de lopers van tijd tot tijd horizontaal of verticaal
worden voortbewogen. Moedertaalverwerving is volgens veel taalkundigen dan ook een proces dat onbegrijpelijk is
als we niet aannemen dat ieder mens met een zekere voorkennis van taal ter wereld komt. Mensen zijn als het ware
voorgeprogrammeerd om taal te leren.
Maar dit hoofdstuk zou over historische taalkunde en taalverandering gaan. Wat heeft het bovenstaande
hier nu mee te maken? Zoals je inmiddels weet, bestuderen taalkundigen de taaluitingen van diverse talen om via
die verschillende grammatica’s iets te weten te komen over het Aangeboren Taalvermogen. In de moderne
taalkunde richt men zich op de hedendaagse talen. In de historische taalkunde bestudeert men taaluitingen uit
oudere taalstadia om gegevens op te sporen over de grammatica’s die aan deze taaluitingen ten grondslag liggen.
Met die gegevens hoopt men dan nieuwe eigenschappen van het Aangeboren Taalvermogen te ontdekken of al
bekende kenmerken van daarvan te illustreren.
We kunnen dus onderzoeken hoe een taal op dit moment in elkaar zit, maar ook hoe die taal er bijvoorbeeld
vijfhonderd jaar geleden uitzag. In beide gevallen zijn we dan met synchroon taalonderzoek bezig. De historische
taalkunde kan echter nog iets extra’s: zij kan laten zien hoe taal in de loop der tijd verandert. We spreken dan van
diachroon taalonderzoek. Om diachroon onderzoek mogelijk te maken is het nodig dat we synchroon voorwerk
verrichten: pas als we weten hoe een taal op verschillende tijdstippen in haar ontwikkeling in elkaar zit, kunnen we
de veranderingen waarnemen en bestuderen.
De historische taalkunde mag dan iets extra’s kunnen, zij heeft ook een extra probleem: zij moet het doen
zonder moedertaalsprekers. Als we een hedendaagse taal bestuderen zullen we bij het verzamelen van taaluitingen
een beroep doen op degenen die een oordeel kunnen geven over de (on)welgevormdheid van die taaluitingen. De
moedertaalsprekers die we als informanten gebruiken, worden native speakers genoemd. Daar zijn er meestal
genoeg van. De historisch taalkundige heeft geen native speakers bij de hand en moet het dus hebben van
geschreven tekstmateriaal. Dit materiaal is niet voorzien van bordjes waarop ‘grammaticaal’ of ‘ongrammaticaal’
staat en de taalkundige kan niet veel anders doen dan elke taaluiting in eerste instantie als welgevormd te be-
schouwen. Naarmate het onderzochte materiaal onze tijd nadert, kunnen we meer en meer een beroep doen op het
commentaar dat taalonderzoekers in het verleden hebben gegeven op de taal van hun tijd. Deze grammatica’s zijn
overwegend prescriptief van aard: ze beschrijven niet alleen hoe de taal van die tijd eruitzag, maar ze schrijven ook
voor hoe iemand die taal diende te gebruiken, aan welke regels hij zich moest houden. Interessant is dat de auteurs
zich van tijd tot tijd een opmerking laten ontvallen over bepaalde taalvarianten die weliswaar opgemerkt werden,
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Myrthevw14. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 82191 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen