Deze samenvatting omvatten alle lessen Europees Recht gegeven aan de UGent in semester 2 van academiejaar . De structuur is gebaseerd op de cursus. Wetsartikels, verdragen of arresten werden in een duidelijk kleurtje gezet. Geslaagd in eerste zit!
,INLEIDING: DE SPECIFICITEIT VAN HET EU-RECHT: EEN EIGEN EN AUTONOME RECHTSORDE
Rechtstelsels groeien naar elkaar toe door middel van:
- Wereldhandelsorganisaties door internationale handelsakkoorden
- Globalisering: vervaging van de grenzen
- Informatiemaatschappij
Na meer dan 60 jaar Europese integratie stellen we vast dat de eigen rechtsorde onder druk komt te staan:
- Globalisering/ internationalisering van het recht
- Gestage groeiende omvang van EU bevoegdheden
Die Europese rechtsorde vinden we nu normaal, maar dat was niet altijd zo. Nu wordt die meer en meer in
vraag gesteld (zie Brexit).
De symptomatiek tussen Europees recht en internationaal recht werd in 3 zaken duidelijk:
- Symptomatisch: Kadi I en II zaken (3 september 2008 en 30 september 2010):
De nasleep van 9/11 bracht een bijzondere vraagstelling teweeg: een globale reactie van de
wereldmachtigen die zeggen dat ze zich moeten wapenen tegen de nieuwe vormen van terreur.
Men gaat over tot het treffen van financiële sancties tegen Usama Bin Laden. Op niveau van de VN kwam
een zwarte lijst met namen → alle leden van de VN zullen hun tegoeden op hun grondgebied bevriezen.
Meneer Kadi kon van de ene dag op de andere niet meer aan zijn goederen. Hij stond op de zwarte lijst
maar was geen terrorist. Hij stapt naar het gerecht teneinde zijn gelden te ontvriezen. Dit was een
probleem gezien de rechtsbescherming (je hebt het recht te weten waarom je uw geld niet kan
gebruiken). Meneer Kadi argumenteert dat de EU-sanctieverordening een inbreuk vormt op zijn
fundamentele rechten.
Maar probleem: de EU-sanctieverordening is een kopie-paste van de VN-verordening (oorsprong = VN-
recht). De Europese Unie heeft geen discretionaire bevoegdheid uitgeoefend → elke toetsing van het
Europees recht is automatisch een toetsing inhoudt van de VN.
Vraag: kan de EU verder werken als een autonome rechtsorde, ook als de bron afkomstig is van de VN-
veiligheidsraad? Of kan de EU niet autonoom fungeren?
Het HvJEU oordeelt dat er een autonome rechtsorde is. Het HvJEU wil geen uitspraak doen over de VN
maar gaat wel kijken of de fundamentele rechten worden nageleefd wanneer de EU een verordening
neemt.
Het probleem is dat het Hof geen info krijgt waarom meneer Kadi op die lijst staat aangezien de VN-
veiligheidsraad die info geheim wil houden. Het HvJEU kan niet anders dan oordelen dat meneer Kadi
geen recht krijgt op het voeren van een eerlijk proces en oordeelt bijgevolg dat de EU-
sanctieverordening een inbreuk maakt op de fundamentele rechten van meneer Kadi op een eerlijk
proces.
De EU-sanctieverordening moet nietig worden verklaard voor meneer Kadi. Maar veiligheidshalve
zullen we de sanctieverordening toch laten voortbestaan gedurende 3 maanden, de tijd gedurende
De Raad moet bewijzen waarom meneer Kadi op die lijst staat.
1
, Gevolgen: naar aanleiding van deze zaak is de ombudspersoon georganiseerd op niveau van VN en heeft
de VN de lijst veranderd en bij iedereen een korte motivering gegeven waarom personen op die lijst staan
→ rechtsbescherming
Uiteindelijk komt er opnieuw een uitspraak van het HvJEU: het hof oordeelde voor de 2e keer dat de EU-
sanctie verordening ongeldig was ten aanzien van meneer Kadi, dit keer zonder termijn. Inmiddels heeft
men de naam van meneer Kadi geschrapt van de lijst.
- Symptomatisch: (negatief) Advies van het Hof van Justitie 2/13 betreffende de toetreding EU tot EVRM
De verdragen schrijven voor dat de EU zal toetreden tot het EVRM. De toetreding werd onderhandeld
maar het onderhandelde akkoord werd voor het Hof van Justitie gebracht met de vraag of dit compatibel
was met de autonome rechtsorde.
Het Hof van Justitie heeft in een controversiële opinie geoordeeld dat dit niet compatibel was met de
autonome rechtsorde. Daardoor leek het onmogelijk om een nieuw akkoord te onderhandelen en
tegemoet te komen aan de bekomernissen van het Hof van Justitie op het vlak van de bescherming van
de autonome rechtsorde.
Vandaag zijn die onderhandelingen terug bezig.
- Symptomatisch: Advies 1/17 (vraag België) (30 April 2019) met betrekking tot Investor State Dispute
Settlement (ISDS) het CETA-akkoord
België stelde de vraag of die ISDS in de investment akkoorden compatibel is met de akkoorden?
State-to-state DS staat in alle akkoorden. Maar ISDS = vorm van arbitrage waarbij de traditionele
rechtbanken buiten spel worden gezet maar waarbij buitenlandse investeerders (een lidstaat of EU) voor
een arbitrage een geschil kunnen brengen.
Het HvJEU en nationale rechters van België worden buiten spel gezet.
De vraag rijst of die akkoorden die de rechters en het HvJEU buiten spel zetten, wel compatibel zijn.
HvJEU heeft geoordeeld dat dergelijke clausules compatibel zijn met de autonome rechtsorde. Wellicht
omdat het HvJEU onder vuur kwam te liggen en beschuldigd werd van het voor zich houden van
geschillenbeslechting.
- 3-ledige kritische vraagstelling (+ 1 horizontale):
o Wat is de bestaansreden & eigenheid van de EU-rechtsorde?
o Waar ligt de structurele druk op de autonomische EU-rechtsorde
o Wat zijn de inhoudelijke remedies die het HvJEU kan gebruiken om een clash te voorkomen?
§ Horizontale vraag: moeten we telkens stilstaan bij de impact van Lissabon?
2
, EEN RECHTSORDE EIGEN AAN DE EU
Quid: wat is de Europese Unie?
= een supranationale instelling waarbij soevereine lidstaten een deel van hun bevoegdheden overdragen
aan de Unie
≠ staat
o De EU is gebaseerd op verdragen en niet op een grondwet
o Het streven naar een interne markt
o We hebben een munt
o We hebben een Hof van Justitie
o Het territorium is afhankelijk van het territorium van de lidstaten
o Bij een toetreding moet elke lidstaat toestemmen → de lidstaten liggen aan de basis van de Unie
≠ internationale organisatie
o De EU = een heel bijzondere vorm van internationale organisatie die eigenschappen vertoont van
een staat →
§ Burgerschap van de unie
§ Geen interne grenzen meer
§ Besloten besluitvorming → derde landen kunnen geen waarnemersstatuut aanvragen
• Normaliter kan een land die geen lid is van een IO waarnemersstatuut bekomen
bij een andere IO → de EU kan waarnemersstatuut bekomen
• Een waarnemersstatuut = recht om aanwezig te zijn op vergaderingen en de
stem te laten horen, de discussie te beïnvloeden maar waarbij men niet mag
stemmen
§ Ze worden wereldwijd aanschouwd als een bijzondere vorm van internationale
organisatie → behalve UK (Brexit)
→ het ligt tussen een staat en een internationale organisatie
De EU bezit rechtspersoonlijkheid (Lissabon, art. 47 VEU):
- Belang: de EU kan rechten en plichten contracteren in eigen naam (in naam van de EU) en ook in naam
van de lidstaten → gevolg: men kan internationale aansprakelijkheid oplopen maar ook internationaal
eigen rechten kan afdwingen ten opzichte van andere rechtssubjecten.
- Het Verdrag van Lissabon bepaalt dat de EU rechtspersoonlijkheid bezit
In de jaren ’50 werd dit reeds voor de EEG ingeschreven in het Verdrag van Rome
o Dit was een doorbraak met het Verdrag van Lissabon
→ in het Verdrag van Maastricht werd niet ingeschreven dat de Unie rechtspersoonlijkheid had
en was het niet duidelijk of de lidstaten zelf wilden dat de EU zelf rechten en plichten zou kunnen
contracteren
→ de Unie had dus reeds functionele rechtspersoonlijkheid verworven door te interageren met
derde landen
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper 123lawstudent456. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,99. Je zit daarna nergens aan vast.
