SAMENVATTING EUROPEES
RECHT
Europees Recht
, Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Basisbegrippen van de Europese Unie ................................................................. 5
1.1 Internationale samenwerking ...................................................................................... 5
1.1.1 Verdragen ............................................................................................................. 5
1.1.2 Internationale organisaties ................................................................................... 5
1.2 Hoofdlijnen van de Europese Unie.............................................................................. 6
1.2.1 Lidstaten van de Europese Unie .......................................................................... 6
1.2.2 Ontstaan van de Europese Unie .......................................................................... 6
1.2.3 De verdragen over de Europese Unie ................................................................. 7
1.2.4 Bestuur van de Europese Unie ............................................................................ 7
1.2.5 Wat is de Europese Unie? ................................................................................... 8
1.3 Recht van de Europese Unie ...................................................................................... 8
1.3.1 Wat is ‘recht van de Europese Unie’?.................................................................. 8
1.3.2 Enkele onderscheidingen ..................................................................................... 9
1.4 Hoofdlijnen van het EU-recht ...................................................................................... 9
1.4.1 Inhoud van het EU-recht ...................................................................................... 9
1.4.2 Europees recht in de praktijk ............................................................................. 10
Hoofdstuk 2 Europese economische integratie ....................................................................... 11
2.1 Wat is economische integratie? ..................................................................................... 11
2.1.1 Economische grenzen ............................................................................................. 11
2.1.2 Vrij verkeer ............................................................................................................... 11
2.2 Vormen van economische integratie .............................................................................. 11
2.2.1 Vrijhandelszone ....................................................................................................... 11
2.2.2 Douane-unie ............................................................................................................ 12
2.2.3 Interne markt ............................................................................................................ 12
2.2.4 Economische en monetaire unie ............................................................................. 12
Hoofdstuk 3 Interne markt ........................................................................................................ 14
3.1 Grondlijnen van de interne markt ................................................................................... 14
3.1.1 Eén economische ruimte ......................................................................................... 14
3.1.2 De binnengrenzen verliezen hun economische functie .......................................... 14
3.2 Vier vrijheden .................................................................................................................. 14
3.2.1 Vrij verkeer van goederen ....................................................................................... 14
3.2.3 Vrij verkeer van personen ........................................................................................ 14
3.2.5 Discriminaties en protectionisme............................................................................. 15
Hoofdstuk 4 Organisatie van de Europese Unie ..................................................................... 16
4.1 De instellingen van de EU .............................................................................................. 16
4.2 De Europese Raad ......................................................................................................... 16
4.2.1 Samenstelling .......................................................................................................... 16
4.2.2 Taken en werkwijze ................................................................................................. 16
, 4.3 De regelgevende en beleidsvoerende instellingen ........................................................ 17
4.3.1 Europese Commissie............................................................................................... 17
4.3.2 Raad (art. 16 VEU) .................................................................................................. 17
4.3.3 Europees Parlement ................................................................................................ 18
4.4 Het Hof van Justitie en van de Europese Unie .............................................................. 18
4.4.1 Samenstelling Hof van Justitie ................................................................................ 18
4.4.2 Rechtsprekende taken ............................................................................................. 19
Hoofdstuk 5 Beleidsvoering en besluitvorming in de EU ........................................................ 20
5.1 Beleid en bevoegdheden in de EU ................................................................................ 20
5.1.1 Doelstellingen en middelen van het EU-beleid ....................................................... 20
5.1.2 Bevoegdheden tot beleidsvoering ........................................................................... 20
5.1.3 Toegedeelde bevoegdheden ................................................................................... 20
5.1.4 Kenmerken van de bevoegdheden ......................................................................... 20
5.2 Hoofdlijnen van de wetgevingsprocedures .................................................................... 20
5.2.1 Wat zijn wetgevingsprocedures?............................................................................. 20
5.2.2 Stemprocedures ...................................................................................................... 21
5.2.3 Gewone wetgevingsprocedure ................................................................................ 21
5.2.4 Werkwijze van de Raad en het Parlement .............................................................. 21
5.3 Politiek samenspel tussen de instellingen ..................................................................... 22
Hoofdstuk 6 Europese regelgeving en rechtspraak ................................................................ 23
6.1 Rechtshandelingen ......................................................................................................... 23
6.1.1 Typen rechtshandelingen ........................................................................................ 23
6.1.2 EU-regelgeving ........................................................................................................ 23
6.2 Verordeningen ................................................................................................................ 23
6.2.1 Wettelijk karakter van een verordening ................................................................... 23
6.2.2 Toepassing van verordeningen ............................................................................... 23
6.3 Richtlijnen ....................................................................................................................... 23
6.3.1 Instructiekarakter van een richtlijn ........................................................................... 23
6.3.2 Verschil tussen verordeningen en richtlijnen .......................................................... 24
6.4 Kaderregels en uitvoeringsregels................................................................................... 24
6.5 Besluiten ......................................................................................................................... 24
6.7 EU-recht en de burger .................................................................................................... 24
6.7.1 Nationale rechter ..................................................................................................... 24
6.7.2 Problemen met de richtlijnen ................................................................................... 24
6.8 Rechtspraak over het EU-recht ...................................................................................... 25
6.8.2 Prejudiciële procedure ............................................................................................. 25
Hoofdstuk 7 Heffingen en belastingen ..................................................................................... 26
7.1 Financiële handelsbelemmeringen ................................................................................ 26
7.2 Douanerechten en heffingen van gelijke werking .......................................................... 26
, 7.2.1 Douanerechten ........................................................................................................ 26
7.2.2 Heffing van gelijke werking ...................................................................................... 26
7.3 Fiscale-discriminatieverbod ............................................................................................ 27
7.3.1 Strekking .................................................................................................................. 27
7.3.2 Elementen ................................................................................................................ 27
7.4 Harmonisatie van indirecte belastingen ......................................................................... 27
7.4.1 Fiscale grenzen........................................................................................................ 27
7.4.2 Stand van zaken ...................................................................................................... 27
Hoofdstuk 8 Productie, handel en distributie ........................................................................... 28
8.1 Overzicht van goederen en artikelen ............................................................................. 28
8.2 Het verbod van art. 34 en 35 VWEU.............................................................................. 28
8.2.1 Kwantitatieve beperkingen ...................................................................................... 28
8.2.2 Maatregelen van gelijke werking ............................................................................. 28
8.3 Discriminerende maatregelen ........................................................................................ 28
8.3.1 Belangrijke vormen van discriminerende handelsbelemmeringen ......................... 29
8.3.2 Uitzondering van art. 36 .......................................................................................... 29
8.4 Technische handelsbelemmeringen .............................................................................. 29
8.4.1 Technische normen en andere voorschriften .......................................................... 29
8.4.2 Handelsbelemmerend effect.................................................................................... 29
8.4.3 Uitzonderingen ......................................................................................................... 30
Hoofdstuk 11 Arbeid en sociaal beleid .................................................................................... 31
11.1 Europees burgerschap en vrij personenverkeer .......................................................... 31
11.1.1 Europees burgerschap .......................................................................................... 31
11.1.2 Vrij personenverkeer.............................................................................................. 31
11.2 Vrij werknemersverkeer................................................................................................ 31
11.2.1 Werknemers........................................................................................................... 32
11.2.2 Migratierechten ...................................................................................................... 32
11.2.3 Gelijkebehandelingsrechten .................................................................................. 32
11.3 Andere personen dan werknemers .............................................................................. 32
11.4 Uitzonderingen op het vrije verkeer van personen ...................................................... 32
11.5 Sociaal beleid ............................................................................................................... 32
Detacheringsrichtlijn en de Waga ............................................................................................ 33
,Hoofdstuk 1 Basisbegrippen van de Europese Unie
1.1 Internationale samenwerking
Twee belangrijke vormen van internationale samenwerking:
o Verdragen;
o Internationale organisaties.
1.1.1 Verdragen
Verdrag: een overeenkomst tussen staten waarbij deze ten opzichte van elkaar
bepaalde verplichtingen aangaan.
o De gebruikelijke gang van zaken is dat staten die een verdrag willen sluiten,
daarover gaan onderhandelen.
o Is er overeenstemming, dan wordt het betrokken document door de ministers
ondertekend (geparafeerd).
o Vervolgens moet het parlement van elke staat zijn goedkeuring geven.
Deze goedkeuring vindt meestal plaats door een speciale
goedkeuringswet.
o Zodra in alle deelnemende staten de ratificatie is afgesloten, treedt het verdrag in
werking.
Een verdrag komt dus in drie fasen tot stand:
o Onderhandeling;
o Ondertekening;
o Ratificatie.
Gebruikelijk is dat een verdrag begint met een preambule (aanhef) waarin een aantal
plechtige overwegingen is vermeld, waaruit blijkt wat de redenen waren om dat verdrag
te sluiten.
Verdragen kunnen worden onderscheiden in:
o Bilaterale verdragen: verdrag (overeenkomst) tussen twee staten.
o Multilaterale verdragen: verdrag (overeenkomst) tussen twee of meer staten.
Is eenmaal een verdrag in werking getreden, dan zijn de staten die dat verdrag
ondertekend hebben, verplicht het te goeder trouw uit te voeren.
o ‘Pacta sunt servanda’ (verdragen binden).
1.1.2 Internationale organisaties
Internationale organisatie: een lichaam opgericht bij een verdrag en voorzien van één
of meer organen, met als taak het op duurzame wijze behartigen van
gemeenschappelijke belangen van de deelnemende staten.
In het algemeen worden in een verdrag waarbij een internationale organisatie wordt
opgericht, de volgende onderwerpen geregeld:
o Welke rechten en plichten de staten t.o.v. elkaar en t.o.v. de internationale
organisatie hebben;
o Wat de taken (doelstellingen) van de internationale organisatie zijn;
o Welke bevoegdheden de internationale organisatie heeft;
o Welke staten lid zijn van die organisatie en of en onder welke voorwaarden
andere staten lid van de internationale organisatie kunnen worden;
o Of en onder welke voorwaarden staten de internationale organisatie kunnen
verlaten;
o Welke structuur de internationale organisatie heeft (organen);
o Hoe de besluitvorming plaatsvindt;
o Hoe die organisatie gefinancierd wordt;
o De rechtspersoonlijkheid van die organisatie;
o Waar die organisatie is gevestigd en hoe het personeel daarvan wordt
aangesteld.
, Men kan tussen deze organisaties een onderscheid maken naar hun taken:
o Politieke organisaties: houden zich bezig met algemene betrekkingen tussen
staten.
o Militaire organisaties: hebben afspraken gemaakt over collectieve verdediging.
o Economische organisaties: hierin wordt samengewerkt op het gebied van de
internationale handel.
o Sociale organisaties: de werkterreinen hebben betrekking op
arbeidsvoorwaarden, gezondheid en voedsel.
o Technische organisaties: houden zich bezig met zaken als het internationale
postverkeer, energie, metrologie, industriële eigendom, beheer van visbestanden,
technische normalisatie, transport en cultuur.
o Rechtsprekende organisaties: hebben diverse internationale strafrechtbanken
opgericht.
Drieledig organisatiepatroon:
o Het voornaamste orgaan is een algemene vergadering van
regeringsvertegenwoordigers, waardoor veelal de benaming ‘Raad’ wordt
gebruikt.
Deze Raad komt meestal eenmaal per jaar bijeen om belangrijke besluiten
van de internationale organisatie goed te keuren.
o Het tweede orgaan is het dagelijks bestuur, bestaande uit een kleiner aantal
leden dat vaak bij toerbeurt gekozen wordt door de Raad.
o Ten slotte heeft de organisatie een secretariaat, o.l.v. een secretaris-generaal.
Internationale organisaties worden ook vaak intergouvernementele organisaties
genoemd, omdat alleen de regeringen het voor het zeggen hebben.
Tegenover de categorie van intergouvernementele organisaties staat die van de
supranationale organisaties. Haar structuur is veel complexer.
o Vaak is er sprake van een groot aantal organen met allerlei specifieke
bevoegdheden.
o Bijvoorbeeld de VN, NAVO en EU.
1.2 Hoofdlijnen van de Europese Unie
De hoofdlijnen van de Europese Unie zijn:
o De lidstaten van de Europese Unie;
o Het ontstaan van de Europese Unie;
o De verdragen van de Europese Unie;
o Het bestuur van de Europese Unie.
1.2.1 Lidstaten van de Europese Unie
De EU heeft op dit moment (2016) 28 lidstaten. Deze hebben de betrokken verdragen
ondertekend en zijn daardoor lid van de EU.
o Deze landen zijn: Griekenland, Groot-Brittannië, Hongarije, Ierland, Italië, Kroatië,
Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal,
Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië en Zweden.
o In 2018 komt mogelijk ook Turkije bij de Europese Unie.
o Op 24 juni 2016 hebben de Britten in een referendum besloten om uit de EU te
stappen. Dit proces kan maximaal 2 jaar duren. Daarna kent de EU mogelijk
slechts 27 lidstaten.
1.2.2 Ontstaan van de Europese Unie
De EU zoals die nu bestaat, is in drie fasen tot stand gekomen:
o De periode van de Europese Gemeenschappen (1952-1993);
o De periode van de Europese Unie en de Europese Gemeenschappen (1993-
2009);
, o De periode van de Europese Unie (sinds 2009).
Europese Gemeenschappen: een verzamelnaam voor drie internationale organisaties,
ieder opgericht bij een verdrag.
o De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS-Verdrag, 1952);
o De Europese Economische Gemeenschap (EEG-verdrag, 1957);
o De Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (EGA-verdrag, 1957).
In de loop der tijd is het werkgebied van de EEG uitgebreid tot andere onderwerpen,
zoals milieu, sociaal beleid, infrastructuur, industrie, consumentenbescherming, etc.
o Daarom is in 1993 de tweede E uit de naam geschrapt. Sindsdien heet ‘t het
‘Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap’.
Door het Verdrag van Lissabon (1 december 2009) zijn de EG en de
samenwerkingsverbanden voor buitenlandse politiek en defensie en voor justitie en
politie, in één organisatie ondergebracht, met de naam Europese Unie.
o De EG is dus geheel in de EU opgegaan.
o De EU vóór het Verdrag van Lissabon is dus niét hetzelfde als de EU daarna.
1.2.3 De verdragen over de Europese Unie
De EU zoals die nu bestaat, steunt op twee verdragen:
o Het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU), 1993.
Ingrijpend gewijzigd door het Verdrag van Lissabon.
VEU regelt de hoofdzaken van de EU.
o Het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU).
De nieuwe naam van het EG-verdrag.
Ook ingrijpend gewijzigd door het Verdrag van Lissabon.
Het VWEU werkt het VEU verder uit.
In 2004 hebben de lidstaten het Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa
ondertekend (Europese Grondwet).
o Bedoeld om alle voorgaande verdragen te vervangen en de werking van de EU te
stroomlijnen.
o Frankrijk en Nederland waren tegen ratificatie en er is een nieuw verdrag
voorbereid: het Verdrag van Lissabon (2007) dat op 1 december 2009 in werking
is getreden.
Sinds die datum werden de bestaande verdragen (oude VEU en het EG-
verdrag) ingrijpend gewijzigd en veranderde het laatstgenoemde verdrag
van naam.
Sinds die datum is alleen nog sprake van de EU.
1.2.4 Bestuur van de Europese Unie
Het EU-bestuur wordt uitgeoefend door zeven instellingen:
o De Europese Raad: een conferentie van de staats- en regeringsleiders van de
lidstaten en van de voorzitter van de Europese Commissie.
Op deze conferentie worden de grote beleidslijnen van de EU
uitgestippeld en worden de politiek belangrijke besluiten genomen;
In de praktijk ontwikkelt deze conferentie zich steeds meer tot een EU-
regering.
o De Raad: bestaat uit één vertegenwoordiger van elke lidstaat (vaak een minister).
De Raad (van ministers) is dus niét hetzelfde als de Europese Raad.
Heeft twee taken:
Treedt alleen of met het Europees Parlement op als regelgever
(verordeningen, richtlijnen, besluiten en aanbevelingen);
Is belast met de coördinatie van het economisch beleid van de
lidstaten en voert de door de Europese Raad gegeven instructies
uit op het gebied van het buitenlands beleid.
, o De Europese Commissie: bestaat uit 28 onafhankelijke personen: personen die
geen instructies van de lidstaten mogen aannemen. Zij vormen het dagelijks
bestuur van de EU.
Drie taken:
Doet voorstellen aan het Europees Parlement en/of de Raad voor
de wetgeving;
Voert deze wetgeving samen met de lidstaten uit;
Houdt toezicht op de naleving door de lidstaten van hun
verdragsverplichtingen.
o Het Europees Parlement: de volksvertegenwoordiger van de EU. Worden elke vijf
jaar gekozen d.m.v. rechtstreekse verkiezingen door de burgers van de lidstaten.
Telt 751 leden.
o Het Hof van Justitie: is belast met de rechtspraak in de EU. Bestaat uit 28
onafhankelijke rechters.
o De Europese Rekenkamer: controleert de uitgaven en ontvangsten van de EU en
ziet toe op een goed en doelmatig beheer van de gelden.
o De Europese Centrale Bank: belast met het monetaire bestuur van de EU
(geldcirculatie, geldhoeveelheid, discontopolitiek en toezicht op financiële
instellingen).
1.2.5 Wat is de Europese Unie?
Enkele feiten over de EU:
o De EU is geen staat: uit de beide eerste zinnen van art. 1 VEU blijkt dat de EU
geen staat of federatie is en ook niet bedoeld is om een staat of federatie te
worden.
De lidstaten blijven zelfstandige staten en veranderen op termijn ook niet
in deelstaten.
Onjuist om de EU te vergelijken met de VS (een federatie).
Een lidstaat kan besluiten de EU te verlaten, waarvoor art. 50 VEU in een
procedure voorziet.
o De EU vormt een steeds hechter verbond: de EU vormt een verbond tussen de
volkeren van Europa dat bedoeld is om steeds ‘hechter’ te worden.
Het uiteindelijke doel van de EU is de vrede en het welzijn van haar
volkeren te bevorderen, zoals ook verwoord in art. 3, lid 1 VEU.
‘Een steeds hechter verbond’ brengt tot uitdrukking dat in het kader van de
EU een integratieproces plaatsvindt.
o De EU verwezenlijkt gemeenschappelijke doelstellingen van de lidstaten: de
wereld is in een snel tempo bezig te globaliseren met als gevolg dat staten steeds
meer handelingsvermogen verliezen.
Art. 1 VEU stelt dat aan de EU bevoegdheden worden toegekend om
gemeenschappelijke doelstellingen te bereiken.
Deze doelstellingen (art. 3 VEU) houden in dat in het kader van de
EU alle betrekkingen tussen lidstaten geregeld worden door het
recht van de EU.
1.3 Recht van de Europese Unie
1.3.1 Wat is ‘recht van de Europese Unie’?
Het recht van de Europese Unie omvat alle rechtsregels in de twee verdragen (VEU en
VWEU) en alle besluiten van de instellingen van de Europese Unie die op grond van de
regels in de verdragen zijn vastgesteld.
Ook behoort tot dit rechtsgebied het Handvest van de grondrechten van de Europese
Unie.
