Deze samenvatting is geheel gericht op domein c van het aardrijkskunde examen havo. Dit domein gaat over de aarde. Ik heb alle informatie gebundeld op basis van de syllabus voor het centraal eindexamen aardrijkskunde 2023. Aan bod komen onder andere de exogene en endogene processen van de aarde zoa...
Examen aardrijkskunde Havo 2023
Domein C Aarde: samenhangen en verschillen
A: Natuurlijke verschijnselen aan het aardoppervlak en in de atmosfeer
B: Kenmerken van landschapszones op aarde en de veranderingen hierin
Sub domein A: Natuurlijke verschijnselen aan het aardoppervlak en in de atmosfeer
Opbouw van de aarde
De geologische tijdsschaal
Endogene processen: opbouw van de aarde, platentektoniek, aardbevingen, vulkanisme en
gebergten.
Exogene processen: verwering, erosie, sedimentatie, gebergtevorming en
aardverschuivingen.
Hydrologische kringloop en de gesteente kringloop.
Atmosfeer, hydrosfeer en biosfeer
De atmosferische en oceanische circulatie
Sub domein B: Kenmerken van landschapszones op aarde en de veranderingen hierin
Verschillende klimaatgebieden.
Landschapszones
Landdegradatie
Sub domein A: Natuurlijke verschijnselen aan het aardoppervlak en in de atmosfeer
,Info uit: BuiteNLand h2 havo 4 en h2 havo 5
Endogene en exogene processen
De energie in het binnenste van de aarde zet aardplaten in beweging en veroorzaakt
daarmee ook het ontstaan van aardbevingen, gebergten en vulkanisme. Dit noemen we de
endogene processen, krachten van binnenuit die het reliëf voornamelijk opbouwen.
Exogene processen vinden plaats aan de buitenkant van de aarde waar
temperatuurverschillen en neerslag zich omzet in processen als verwering, erosie en
sedimentatie. Deze exogene processen zorgen vooral voor verkleining van de
hoogteverschillen.
Opbouw van de aarde
Er zijn door de jaren heel verschillende
technieken ontdekt om onderzoek te doen
naar de opbouw van de aarde. Bij een
aardbeving ontstaan trillingen die vervolgens
dwars door de aarde gaan. Seismologen
(aardbevingsdeskundigen) registreren en
vangen de aardbevingen op om met deze
gegevens af te leiden hoe de aarde van binnen
is opgebouwd.
De kern van de aarde is vast
gesteente.
Het traag stromend gesteente om de
kern heen noemen we de aardmantel. Deze is verhit door de
afgifte van warmte uit de kern. Hiervan wordt een deel de
asthenosfeer genoemd.
De buitenkant van de aarde is juist weer een harde korst, de
lithosfeer (aardkorst). De temperatuur en de druk nemen toe
met de diepte (iedere kilometer met circa 15 tot 30 graden).
In de aardkern loopt de temperatuur op tot ruim 5000 graden. Deze
hoge druk in de aardkern komt door het gewicht van de lagen
daarboven, deze druk zorgt ervoor dat de aardkern uit vast materiaal
bestaat.
Twee soorten aardkorst:
Het grootste deel van de aardkorst bestaat uit oceaanbodem/oceanische korst. Deze
oceaanbodem is gemiddeld 8 kilometer dik en bestaat vooral uit basalt (vrij zwaar
gesteente). Deze oceanische korst kan kloven (diepzeetroggen) en hogere delen
(midoceanische ruggen) bevatten.
De continentale korsten zijn veel dikker, onder gebergten zelfs 40 tot 80 kilometer dik. Deze
korst bestaat uit veel lichter gesteente zoals graniet.
De oceaanbodem en continenten ‘drijven’ beide op het mantelgesteente.
De stromingen van gesmolten gesteente onder de aardkorst dus binnen de aarde, ze spelen ook een
rol bij het uitwisselen van de warmte van de aardkern naar de aardkorst. De stromen bestaan uit
vloeibaar gesteente. Door convectiestromen is er platentektoniek en ook vulkanisme.
, De geologische tijdsschaal
Endogene processen
Platentektoniek
De aardkorst is verdeeld in platen. De meeste aardplaten, ook wel schollen, bestaan uit zowel
continent als oceaanbodem. Doordat deze aardplaten als een soort puzzel in elkaar passen, zal een
beweging op de ene plaats doorwerken naar andere plaatsen.
Het actualiteitsbeginsel: the present is the key to the past. (Het uitgangspunt dat fysische processen
zoals die nu plaatsvinden in het verleden ook zo plaatsvonden).
De volgende bewegingen komen voor bij het contact tussen
aardplaten:
Bij convergente plaatgrenzen botsen twee aardplaten
tegen elkaar.
o Wanneer bij deze botsing de oceanische korst
betrokken is, zal de zwaardere oceanische korst
schuin wegduiken onder de andere aardplaat. De
aardplaat kan hierbij zowel een oceanische- als een
continentale korst zijn. Er ontstaat dan een
diepzeetrog, het wegduiken van zo’n plaat noem je
subductie.
Bij divergente plaatgrenzen bewegen
twee aardplaten juist uit elkaar. Op
plekken waar vloeibaar gesteente uit de
aardmantel tegen de aardkorst drukt, kan
de aardkorst breken.
Bij transforme plaatgrenzen bewegen twee aardplaten langs elkaar.
Platentektoniek is een geologisch verschijnsel waarbij delen van de aardkorst ten opzichte van elkaar
verschuiven.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper felineploeg. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
