2.1. Groepsdruk
2.1.1. Theorie groepsdruk
Mensen zijn sociale wezens, dat is het resultaat van honderdduizenden jaren
evolutie. Onze voorouders “de jagers-verzamelaars” leefden in groepen om te
kunnen overleven. Taken en werkzaamheden werden verdeeld om ervoor te zorgen
dat er voedsel, beschutting en bescherming kon worden geregeld. Zonder deel te
nemen aan groep was de overlevingskans toen zeer beperkt, volgens nieuw
onderzoek (Wikipedia-bijdragers, 2022).
Mensen vinden het over het algemeen nog steeds prettig om in een groep te leven
omdat de groep een gevoel van erkenning, bevestiging en rust geeft. De noodzaak
om voor elkaar te zorgen is daarentegen sterk verminderd. Dit heeft te maken met
evolutie. Evolutie is de ontwikkeling van soorten in een bepaalde tijd (Wat is
Evolutie? Josef Bakker, nd). Die eigenschappen waar vroeger selectie op was, zijn er
nog steeds. Mensen worden nog steeds lid van een groep of maken zelf groepen
omdat zij bepaalde behoeften voelen die zij niet alleen kunnen bevredigen. Hierbij
kan nog steeds gedacht worden aan behoeften als voedsel, beschutting en
bescherming maar ook aan behoeftes als liefde, sympathie, kennis en sturing. Om in
deze behoeften te voorzien zijn de meeste mensen nog steeds afhankelijk van
andere mensen (Van der Berg, 2022).
Een groep of samenleving kan alleen goed functioneren als er een structuur is voor
binding en wanneer groepsleden hun gedrag op elkaar afstemmen. In die zin is elk
groepslid gemotiveerd om zijn gedrag uit vrije wil aan te passen aan de normen van
de groep. Dit betekent impliciet ook dat mensen die deelnemen aan een groep niet
altijd uit vrije wil handelen. Groepsleden worden tot op zekere hoogte onderworpen
aan groepsdruk in onderzoek van Panis (2021).
Groepsdruk is de druk die groepsleden ondervinden om hun gedrag af te stemmen
op wat zij inschatten dat de normen van de groep zijn. Het kan zijn dat het gedrag,
waarvan zij denken dat het binnen de groep als wenselijk of gepast wordt
beschouwd, afwijkt van wat zij persoonlijk als zodanig beschouwen. Ook is het
mogelijk dat andere groepsleden het gedrag afkeuren en als afwijking betitelen.
Groepsleden kunnen op verschillende manieren tegen groepsdruk aanlopen om
bepaald gedrag te laten zien. De vraag is in hoeverre is iemand zich hiervan bewust
en of in hoeverre gedragsverwachtingen en sancties die daaraan zijn verbonden,
expliciet worden gemaakt binnen de groep (Wikipedia-bijdragers, 2022).
2.1.2. Welke drie vormen van groepsdruk zijn er?
De eerste vorm is onbewuste aanpassing. Een persoon wil bij de groep horen en wil
gezien worden als een groepslid. Hij wil geaccepteerd worden. Zijn gedrag veranderd
door de groep omdat die persoon liever positieve reacties ontvangt dan negatieve.
Zeker aan het begin. Het veranderen van gedrag gebeurt onder invloed van het
gedrag van andere groepsleden. Hierbij kan gedacht worden aan taalgebruik,
lichaamshouding of andere groepskenmerken. De persoon ervaart de verandering
niet bewust als een aanpassing onder invloed van groepsdruk, maar hij denkt dat zijn
gedrag uit vrije wil verandert (Trude, 2014).
7
, De tweede vorm van groepsdruk is impliciete groepsdruk. Niemand in de groep
spreekt een precieze gedragsverwachting uit waaraan een persoon moet voldoen en
geen specifieke gevolgen als die persoon niet aan de verwachting voldoet. Die
persoon heeft toch een gevoel dat de groep iets van hem verlangt. Hij is bang voor
negatieve reacties als hij niet voldoet aan de ‘groepseisen’. Die groepseisen leiden
die persoon af door te kijken naar het gedrag binnen de groep. Het maakt niet uit of
zijn inschatting van wat andere groepsleden goed of slecht gedrag vinden, hij zal
alleen inschatten van wat de groepsleden van zijn gedrag vinden. Het kan leiden dat
hoe meer de persoon met de groep omgaat hij het gedrag buiten de groep als
‘afwijkend’ gaat zien. In dat geval gaat die persoon al snel zijn gedrag afstemmen op
de groep zodat zijn gedrag niet als ‘afwijkend’ wordt bestempeld. De persoon
verandert zijn gedrag dus bewuster dan bij de eerste vorm van groepsdruk. Hij
ervaart impliciete groepsdruk. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van angstgevoelens
zijn. De persoon is bang dat hij misschien wordt buiten gesloten als hij niet aan de
groepseisen voldoet (Trude, 2014)
Een duidelijk verschil bij onbewuste en impliciete groepsdruk is de manier hoe een
persoon zijn gedrag veranderd. Bij onbewuste groepsdruk wilt een persoon positieve
reacties ontvangen van de groep waar hij bij probeert te komen. De persoon denkt
dat hij zijn gedrag uit vrije wil veranderd, omdat hij de druk van de groep niet als druk
ervaart. Bij impliciete groepsdruk is het anders. De persoon weet dat van hem iets
wordt verwacht en hij is bang voor negatieve reacties als hij zijn gedrag niet aanpast.
Een belangrijk begrip bij impliciete groepsdruk is groepsverwachting. De persoon
verandert zijn gedrag om zo aan de groepsverwachting te voldoen en de negatieve
reacties/gevolgen te ontlopen (Trude, 2014).
De derde vorm van groepsdruk is expliciete groepsdruk. De persoon wordt
gedwongen om zijn gedrag aan te passen door de groep. Hierbij spreken
groepsleden wel een specifieke gedragsverwachting uit waaraan die persoon moet
voldoen. Ook zijn er bij deze vorm van groepsdruk duidelijke gevolgen als de
persoon niet doet wat hem wordt opgedragen. De persoon wordt onder druk gezet.
Om negatieve lichamelijke, sociale of materiële gevolgen te vermijden past die
persoon zijn gedrag aan. In tegenstelling tot impliciete groepsdruk is het duidelijk wie
er druk uitoefent op wie. De vorm van groepsdruk is dus transparant. Impliciete
groepsdruk kan ook een rol hebben: Een persoon kan expliciete groepsdruk ook
ervaren in de vorm van bedreiging of angst voor de negatieve gevolgen als hij niet
voldoet aan de groepsverwachting (Trude, 2014).
2.1.3. Hoe en wanneer ontstaat groepsdruk?
Op basis van theorie is deze vraag niet eenvoudig te beantwoorden. Van buitenaf is
moeilijk vast te stellen of iemand zijn gedrag onbewust aanpast aan de groep of dat
het komt door impliciete groepsdruk. Deze vormen van beïnvloedingsgedrag komen
voor binnen de wereld van individuele ervaring. Door een onbewuste aanpassing is
hij zich er niet van bewust dat hij onder groepsdruk staat en ervaart hij alleen een
gevoel van angst bij impliciete groepsdruk. In beide gevallen is groepsdruk niet
gemakkelijk van buitenaf waarneembaar. Als het gedrag of de presentatie van een
persoon erg lijkt op die van de meeste andere groepsleden, zou je een soort
groepsdruk kunnen vermoeden (Omroep NTR, z.d.).
8
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper AlexanderDamink. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,89. Je zit daarna nergens aan vast.
