Samenvatting 5VWO Nectar 4e editie biologie H13 Zenuwstelsel. Samenvatting van het boek en de powerpoints van mijn docent. Deze samenvatting is ook nagekeken door mijn docent.
Biologie – Hoofdstuk 13 - Zenuwstelsel
Onderdelen zenuwstelsel (BiNaS 88A, 88B, 88C en 88J)
Het centrale zenuwstelsel bestaat uit neuronen (zenuwcellen) van de hersenen en schakelcellen van het
ruggenmerg. Het perifere zenuwstelsel bestaat uit zenuwen (bundels uitlopers van neuronen) die
zintuigen, spieren en klieren verbinden met het centrale zenuwstelsel. Cellichamen van neuronen zorgen
voor de grijze kleur in het ruggenmerg of de hersenen. De witte stof komt door myeline. Het ruggenmerg
ligt beschermd in het wervelkanaal en is omgeven door drie ruggenmergvliezen. De hersenen worden
beschermd door de schedel en is omgeven door drie hersenvliezen. Tussen de twee binnenste
hersenvliezen stroomt vloeistof, wat de hersenen extra beschermd tegen schokken en ook is het een
afvoerroute voor afvalstoffen. De bloed-hersenbarrière is voor de bescherming tegen ongewenste stoffen
en laat selectief stoffen door via actief transport, bestaat uit endotheelcellen. De ruimtes tussen de
endotheelcellen van de haarvaten zijn erg klein door verbindingen: tight junctions. Astrocyten zijn
gliacellen (steuncellen met veel uitlopers) die een bijna gesloten kring rondom haarvaten vormen.
De grote hersenen doen logisch redeneren, je wil, het bewustzijn, geheugenfuncties, emoties en ordenen
en verwerken van informatie. In de hersenschors geven neuronen informatie aan elkaar door.
De informatie die je binnenkrijgt komen van impulsen via hersenneuronen naar de sensorische centra in de
schors die bij het zintuig hoort. In het primaire gehoorcentrum vindt bewustwording plaats. Begrijpen
vindt plaats in het secundaire gehoorcentrum door de geheugeninformatie. De sensorische centra is groter
als de informatiestromen omvangrijker en complexer zijn. In de primaire motorische schors liggen
gebieden neuronen die elk een eigen groep spieren aansturen. De secundaire motorische schors zorgt voor
coördinatie bij beweging van spieren.
De thalamus selecteert welke impulsen van zintuigen (behalve reuk) naar de gebieden van de hersenschors
gaan. De hypothalamus is betrokken bij homeostase en stuurt de hypofyse aan. De hypofyse stuurt
hormoonklieren aan om hormonen af te geven. De thermostaat in de hypothalamus regelt de
lichaamstemperatuur en de biologische klok. De kleine hersenen zorgen voor gecoördineerde
bewegingen en werken samen met de grote hersenen, hersenstam en ruggenmerg. De hersenstam bestaat
uit de middenhersenen, pons en het verlengde merg. De middenhersenen spelen een rol bij reflexen (zien
en horen). De pons verbindt de grote en kleine hersenen en is een tussenstation tussen het
evenwichtszintuig in het middenoor en de kleine hersenen. Het verlengde merg is het overgangsgebied van
de hersenen naar het ruggenmerg en het bevat regelcentra voor ademhaling, hartslag, slikken, hoesten,
slapen en andere vitale functies. Twaalf paar hersenzenuwen komen uit de hersenen en elke, behalve de
zwervende zenuw, bevinden ze zich in het hoofd of de hals. De zwervende zenuw maakt verbinding met
verteringsklieren, hart en longen.
Uit het ruggenmerg komen 31 paar ruggenmergzenuwen die verbinding maken met de organen in de romp
en ledematen. Het deel aan de rugzijde heeft uitlopers van sensorische neuronen, die impulsen vanuit de
zintuigen naar het ruggenmerg voeren. Er bevindt zich een verdikking met de cellichamen van de
sensorische neuronen bij elkaar: het spinaal ganglion. Het deel aan de buikzijde bevat uitlopers van
motorische neuronen. Buiten het ruggenmerg liggen aan beide zijden grensstrengen met eigen
, zenuwknopen: ganglia. De motorische neuronen in het ruggenmerg maken contact met de neuronen in de
grensstrengen die de impulsen verder vervoeren naar organen.
---------------------------------------------------------------------------------------
Een reflex is een reactie op een prikkel voordat er bewustwording optreedt. De meeste reflexen gaan via
het ruggenmerg. Schakelneuronen in het ruggenmerg voorkomen bij een reflex dat een impuls terechtkomt
op ongewenste plaatsen en geven impulsen door naar andere plekken. Er zijn aangeleerde en aangeboren
reflexen. De grote hersenen ontwikkelen motorprogramma’s die ervoor zorgen dat je automatisch en
gecoördineerd complexe handelingen kan uitvoeren.
Bouw van cellen in het zenuwstelsel (BiNaS 88A)
Het zenuwstelsel bestaat uit neuronen en gliacellen (waar er veel meer van zijn). Gliacellen voeden en
steunen neuronen, bieden bescherming, ruimen beschadigde cellen op en verwijderen stoffen die een rol
spelen bij het doorgeven van impulsen. De cellen van Schwann maken isolerende myelineschede om
zenuwuitlopers heen. Een neuron bestaat uit een cellichaam met celkern. Een neuron heeft een of meer
dendrieten, een axon en aan het einde van een axon zitten meerdere synapsen.
Functies cellen
Er zijn sensorische, schakel- en motorische neuronen. Sensorische neuronen ontvangen impulsen van
zintuigcellen en voeren die naar het CZS. De cellichamen liggen in de romp vlak voor het ruggenmerg bijeen
in het spinale ganglia. Het axon is kort: spinaal ganglion ruggenmerg. Schakelneuronen hebben niet
allemaal myelineschede. Ze schakelen impulsen van sensorische neuronen en andere neuronen uit het CZS
door naar de hersenen of bij een reflex direct naar motorische neuronen. Motorische neuronen voeren de
impulsen van het CZS naar spieren of via de grensstreng naar klieren. Ze hebben kort en sterk vertakte
dendrieten en ook een axon van wel 1,5m.
Zenuwen
Een zenuw is bundels uitlopers van gemyeliniseerde neuronen, met bindweefsel en bloedvaten. De meeste
zenuwen zijn gemengde zenuwen. Er zijn hersenzenuwen die sensorisch zijn, zoals reukzenuwen, ze geven
impulsen van zintuigen door aan hersencentra. Er zijn ook motorische zenuwen, zij sturen spieren aan.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper annanijkamp. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
