Samenvatting van hoofdstuk 2 Rechtstaat van de methode Thema's Maatschappijleer. Bedoeld voor de bovenbouw van VWO. In het document staan alle belangrijke begrippen en informatie uitgewerkt.
Paragraaf 1 idee en oorsprong van de rechtsstaat
Een rechtstaat is een staat waarin je als burger met grondrechten wordt
beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid. Je kan
niet zomaar opgepakt worden zoals in een autoritaire staat waarin 1
persoon of een kleine groep de macht heeft.
Nederlands is een democratische en sociale rechtsstaat:
● Democratische rechtsstaat -> burgers mogen stemmen en kunnen
indirect meebeslissen over politieke kwesties
● Sociale rechtsstaat -> er zijn wetten en voorzieningen om de
welvaart en het welzijn van de burgers te bevorderen
In een rechtsstaat veel vrede, sociale cohesie, bindingen en verenigingen.
Meeste mensen houden zich aan de wet -> vertrouwen en wederkerigheid.
De overheid moet zich ook aan wetten houden, dit zorgt voor
rechtszekerheid.
Hoe is de rechtsstaat ontstaan:
➔ vanaf 16de eeuw veel onrust en oorlogen, koningen konden alles
beslissen
➔ mensen zomaar opgepakt, ongelijkheid
➔ de Verlichting, veel nieuwe kennis, de rede, vrijheid
➔ hoe een vrije en gelukkige samenleving, filosofen keken hiernaar
➔ sociaal contract: tot afspraken komen om in natuurlijke vrijheid en
gelijkheid te kunnen leven
De eerste taak van de staat was de veiligheid en eigendommen van
burgers beschermen, de staat kreeg een geweldsmonopolie: de staat
mag als enige geweld gebruiken. Je moet de staat wel kunnen
vertrouwen. Montesquieu kwam met de trias politica: wetgevende,
uitvoerende en rechtsprekende macht.
Contractfilosofen kwamen tot de grondbeginselen van de rechtsstaat:
● Beginsel van de grondrechten -> alle mensen in vrijheid en
gelijkheid geboren, zo moeten ze ook samenleven
, ● Soevereiniteits- en democratiebeginsel -> mensen sluiten
gezamenlijk een vredesakkoord, het sociaal contract
● Legaliteitsbeginsel -> staat kan het sociaal contract tussen mensen
afdwingen maar is gebonden aan de wetten die ze zelf hebben
gemaakt
● Beginsel van de trias politica -> macht van de staat begrensd door
interne scheiding van de staatsmacht
Amerikaanse onafhankelijk en de grondwet -> Amerikaanse constitutie.
Verder ook Franse Revolutie met Verklaring van de Rechten van de Mens
en Burger. Napoleon toch weer aan de macht en er kwam een verlichte
dictatuur: de machthebber houdt in zekere mate met de bevolking.
Ideeën van de rechtsstaat verspreid in Europa.
Paragraaf 2 grondwet en grondrechten
Grondwet in Nederland:
● legt fundamentele rechten van burgers vast
● begrenst macht van de staat en garandeert vrijheden van burgers
● geeft aan hoe belangrijkste organen van de staat worden
georganiseerd
● drukt eenheid van natie uit
Nederland kreeg de Staatsregeling van de Bataafse Republiek, iedere
burger is gelijk en heeft grondrechten. Voorloper van de grondwet. Na
Napoleon werd Nederland een constitutionele monarchie: koninkrijk met
een grondwet. Echte grondrechten hadden burgers nog niet.
Nieuwe revoluties, kamerlid Thorbecke legde basis van de rechtsstaat.
Macht van koning werd ingeperkt, koning werd onschendbaar. Ministers
kregen macht, kiesrecht hadden alleen mannen: censuskiesrecht.
Staat heeft 1 taak: vrijheid van burgers dienen. Overheid moet meer
afwezig zijn, alleen noodzakelijke dingen. De 19de-eeuwse staat heet ook
wel een nachtwakersstaat: een staat die zich voornamelijk inzet voor
bewaking van de veiligheid van de burgers. Zorgde voor sociale onrust,
uiteindelijk wijzigingen grondwet.
In WOll alle grondrechten geschonden. Na de oorlog direct volledige
nieuwe grondwet. In die Grondwet staat klassieke en sociale grondrechten.
Vrijheid en gelijkheid zijn de basis voor de klassieke grondrechten.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper db6. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,79. Je zit daarna nergens aan vast.
