H2 wereld: stedelijke gebieden
2.1 Een wereld van steden
Wereldsteden vormen samen een stedelijk netwerk. Een wereldstad/metropool is een
belangrijk mondiaal knooppunt op economisch, cultureel of politiek gebied, hier zijn:
- Concentratie hoofdkantoren van mno’s
- Dicht netwerk van verbindingen
- Intensieve uitwisseling van informatie en ideeën
- Veel financiële instellingen (o.a. aandelenbeurs)
- Oververtegenwoordiging van internationale dienstverlenende bedrijven
Wereldsteden zijn onderling goed verbonden, maar hebben ook tal van verbindingen met
steden op een lager schaalniveau via een hub and spoke-netwerk.
Het triadisch netwerk van Tokyo, London en New York beheerst de wereldeconomie, hier
liggen de ‘commando- en controlecentra’. Door globalisering neemt de concurrentie wel
toe.
Megasteden hebben meer dan 10 miljoen inwoners en groeien erg snel (Cairo, Lagos,
Mumbai). Deze snelle groei kun je verklaren door:
1. Hoge natuurlijke groei, jonge bevolking.
2. Hoog vestigingsoverschot. Grote steden trekken plattelanders aan.
3. Uitbreiding van de stad, waardoor randsteden onderdeel worden van het stedelijke
gebied.
Ondanks globalisering, wordt de afstand tot andere steden groter. Het internationale
bedrijfsleven heeft geen belangstelling voor deze steden, hiervoor zijn drie redenen:
1. Koopkracht van stedelijke bevolking en van haar omgeving is laag en daarmee vormt
het geen interessante afzetmarkt.
2. Steden liggen in een gebied met veel sociale en politieke onrust en worden door
internationale investeerders als riskant ingeschat.
3. Nationale ideologie of politieke opvattingen verzet zich tegen te veel invloed van de
westerse liberale markteconomie.
Deze steden worden Black Holes genoemd
2.2 Steden in de VS
New York is dé wereldstad van Amerika, op financieel, zakelijk en cultureel gebied scoort het
hoog. Los Angeles is de motor van de film- en entertainmentindustrie, en is een belangrijke
rol gaan spelen in de veramerikanisering van de wereldcultuur. Washington, is relatief klein,
maar heeft als politiek centrum van één van de machtigste landen toch veel aanzien.
Regionale centra spelen een verzorgende functie voor een uitgestrekt achterland -> het
gebied dat voor tal van voorzieningen georiënteerd is op een bepaalde stad.
Twee criteria om te kijken of een stad een mondiaal knooppunt is zijn, de concentratie van
hoofdkantoren van mno’s en het niveau van internationale dienstverlening (bedrijven die
hun diensten aanbieden aan grote bedrijven).
1
,Ondanks dat de belangrijke gebieden in het noordoosten liggen, verschuift het zwaartepunt
wel richting het zuiden en westen, dit heeft te maken met:
- De verschuiving van het demografisch zwaartepunt.
- Economische groei, vooral door hightech sector.
- Global shift waarbij Pacifische zone economisch sneller groeit dan de Atlantische
zone.
- Aantal directe internationale bestemmingen van vliegvelden. Vluchthavens in het
westen groeien sneller dan in het oosten.
Door het Central Business District (CBD) ontstaat de skyline met al haar wolkenkrabbers. De
binnenstad is enkel bedoeld als zakencentrum, het winkel- en wooncentrum zijn verplaatst
naar de suburbs, die goed bereikbaar zijn door highways. Ook veel werkgelegenheid is vanaf
1960 verplaatst naar de randstad of zelfs naar lageloonlanden.
Rond CBD zijn vaak oudere woonwijken voor de minstbedeelden. Deze inner cities zijn in
sommige buurten heel berucht, gecontroleerd door bendes en voor toeristen een no-go
area. De rijkere middenklasse woont in de suburbs ver buiten het centrum. Meer dan 60%
van de Amerikanen woont in vrijstaande huizen, deze uitgestrekte suburbs bepalen het
beeld van de Amerikaanse stad.
2.3 Ontwikkelingen aan het stedenfront
Rond 1830-1920 groeien havenstadjes, die goed verbonden zijn met het achterland, uit tot
belangrijke steden. In het binnenland ontstaan grote steden rond knooppunten van
spoorlijnen en highways.
Bij een functionele regio krijgt elk gedeelte in een regio een specifieke functie met het
accent op wonen, werken of recreëren. Een netwerk aan spoorlijnen, snelwegen en kabels
verbindt de onderdelen met elkaar. Dit noem je urban sprawl.
Doordat de steden in hoog tempo uitbreidden tot metropolitane gebieden ontstaan er
randzones in de buurt van rondwegen en verkeersknooppunten. Edge cities zijn bolwerken
van de tertiaire sector en ze doen qua voorzieningen niet onder aan de centrale stad. Hier
zijn grote kantoorgebouwen en shopping malls. Het gevolg is dat de stad verschuift van
mono- naar polycentrisch (meerdere centra).
Je komt hier ook gated communities tegen -> ommuurde woonwijken. Deze wijken worden
door projectontwikkelaars opgezet voor een specifieke doelgroep ingedeeld naar inkomen,
etnische achtergrond of leeftijd. Ruimtelijke segregatie is duidelijk zichtbaar.
Stedelijke geleiding -> de opbouw van het stedelijke gebied in deelgebieden. Door
globalisering ontstaat er een nieuwe internationale arbeidsverdeling, waarbij de maak
industrie verschuift naar lageloonlanden en bedrijvigheid vanuit centrale stadsdelen naar de
randen. Er is hier meer ruimte, de grondprijzen zijn beter en de bereikbaarheid is beter.
Ook een deel van de dienstensector verdwijnt naar de suburbs. Het maakt niet zo veel uit
waar je zit, zolang je maar bereikbaar bent.
2.4 New York, the Big Apple
Al vanaf 1850 is NY een gateway voor migranten. Door grote verscheidenheid aan culturen
en etnische groepen, de vele internationale bedrijven en de miljoenen toeristen geven de
stad een kosmopolitische uitstraling. De geografische ligging is dat het aan diep vaarwater
2
, ligt in een natuurlijk haven, afgeschermd van de stormen op de Atlantische oceaan en
gericht op Europa. Door het Eriekanaal kreeg NY ook toegang tot het Midwesten. NY is een
belangrijke mainportregio -> haven en achterland. Door de komst van de beurs op Wall
Street werd de basis gelegd voor het internationaal financieel centrum. Waar veel geld is,
komt cultuur vanzelf.
Er zijn tal van voorzieningen in NY:
- Voor bewoners; het winkelaanbod is enorm, wel veel dagelijkse boodschappen zijn
uitgeschoven naar shopping malls in edge cities.
- Voor toeristen.
- Voor zakenwereld en internationale dienstverlening.
- Voor financiële wereld; NY is grote speler op mondiale financiële markt.
- Voor supranationale organisaties (zoals VN).
Steeds meer bedrijven verplaatsen hun routinewerkzaamheden naar de rand van de stad of
nog verder. Door moderne informatietechnologie worden dit soort dienstverleners steeds
meer footloose: er zijn geen factoren meer die de bedrijven dwingen zich op een bepaalde
plaats te vestigen.
NY is een stad met een concentratie van creatieve ondernemingen -> een creatieve stad.
Creativiteit leidt op tal van terreinen tot innovatie. Veel van de mensen in deze sector
vestigen zich weer in de stad. Oude wijken, met gunstige ligging, worden opgeknapt en
trekken ook andere mensen aan. De oorspronkelijke bewoners verdwijnen naar voorsteden.
Gentrification is wanneer een vervallen wijk opgeknapt wordt en een woonwijk wordt voor
hogere inkomens.
NY is een rijke stad, maar heeft ook de grootste sociale ongelijkheid van de VS.
2.5 Los Angeles, cultureel en economisch knooppunt
LA is na NY het grootste stedelijke gebied van de VS. De bloeiende economie kent meerdere
pijlers:
- Industrie. LA is centrum voor hightech, medische apparatuur. Ook belangrijke
leverancier van wapentuig voor het leger en heeft grote kledingindustrie.
- De haven van Long Beach. Haven vormt belangrijk knooppunt in Pacifische
transportnetwerk. De global shift zal deze functie versterken.
- Internationaal zaken- en financieel centrum. Aziatische banken en bedrijven zien LA
als poort tot VS.
- Internationaal centrum van film- en entertainmentindustrie. Producten uit
Hollywood gaan de hele wereld over. Zij dragen the American way of life uit en
leveren een bijdrage aan culturele globalisering. Echter waaiert de filmindustrie uit.
- Verzorgingscentrum van een groot achterland. LA is centrale stad van een
functionele regio die heel zuidelijk Californië omvat.
Amerika verandert in rap tempo in een multi-etnisch land en LA loopt voorop. Er zijn steeds
meer latino’s door toestroom van jonge migranten uit Mexico en door hoge aantal
geboortes onder latino’s. Vanaf 1965 (versoepeling immigratiewet) kon een legale migrant
zijn vrouw en kinderen over laten komen (gezinshereniging) en huwelijkspartner
(gezinsvorming). Ook komen er veel illegale migranten. De meeste worden opgevangen in
3
