Hersenen & gedrag
College 1
Hoofdstuk 1
Wat is het brein?
Het brein is een orgaan dat bestaat uit zenuwweefsel. De cellen in dit weefsel noemen we
zenuwcellen (neuronen en gliacellen).
Wat is gedrag?
Definitie in boek: “gedrag bestaat uit patronen in de tijd”; vb; beweging, spraak, houding, blozen
(kleurverandering), gedachten (wel juist, niet praktisch)
Meer praktische definitie:
“Gedrag is elke vorm van observeerbare actie of reactie van een mens of dier in reactie op externe of
interne prikkels (stimuli)”
Meeste vormen van gedrag bestaan uit een mix van aangeboren en aangeleerde (re)acties
Voorbeelden: Zuigreflex in baby’s = aangeboren gedrag
Eten op latere leeftijd – sterk beïnvloed door leerprocessen en cultuur
Deze ‘mix’ varieert sterk tussen diersoorten:
- Kleiner, eenvoudiger zenuwstelsel
→ Kleiner gedragsrepertoire, simpelere gedragingen, veelal aangeboren
- Groter, meer complex zenuwstelsel
→ Groter gedragsrepertoire, meer complexe gedragingen, beïnvloed door leerprocessen
Het mind-body probleem
Dualisme vs monisme niemand weet hoe het zit → niet in deze cursus
Spiritualisme vs materialisme
A brief history of humankind…
Mensen (homo sapiens) stammen niet af van chimpansees!
We hebben wel een gemeenschappelijke voorouder
~ 5 miljoen jaar geleden evolutionaire scheiding
Belangrijkste ontwikkeling naast verschillende gedragingen; volume van hersengewicht →
hersengewicht is in de jaren toegenomen.
Evolutie van hersenvolume
Encefalisatieqoutiënt (EQ)
= feitelijk hersengewicht / verwacht hersengewicht (obv lichaamsgewicht)
Kat = gemiddeld intelligent huisdier → EQ 1
In ~ 4 miljoen jaar tijd is het relatieve hersengewicht verdrievoudigd.
Wat is er zo speciaal aan het menselijk brein?
De moderne mens heeft het grootste brein in verhouding tot lichaamsgewicht
Hoe kan ons brein zo groot worden?
➢ Leefwijze:
- Fruit eten (is meer complex dan bvb gras eten)
- Gebruik van vuur om te koken (voorverteren) → meer tijd voor sociale interactie
- Sociale groepsgrootte (~150) jager-verzamelaar
➢ Efficiënte koeling
- Bloedcirculatie in het brein werkt als een radiator (~koelsysteem auto) hierdoor kan het
brein hoor metabolisme (= meer pk)
→ 2% lichaamsgewicht, 25% zuurstof, 70% glucose
, ➢ Neotenie
- ‘Vertraagde’ ontwikkeling (tov eerdere soorten)
→ Eigenschappen uit juveniele fase van voorouders blijven behouden in volwassen
afstammelingen
- bvb. In bepaalde opzichten lijkt de moderne mens op jonge versies van voorouders (groot
hoofd tov lichaamsgrootte, weinig gezichtsbeharing) -> jonge gorilla’s
Is een groter brein ook een beter brein (binnen soort)? Nee
- Einsteins brein woog slechts 1.2 kg, gemiddelde mannen brein is 1.4 kg
- Mannen hebben ~10% meer hersengewicht dan vrouwen, maar niet intelligenter
- Intelligentie draait wss meer om (het aantal) verbindingen tussen de verschillende
hersengebieden
- Veel gedrag is niet aangeboren, maar aangeleerd en wordt bepaald door cultuur
College 2 Hoofdstuk 2:
What is the nervous system’s functional anatomy?
Structuur en de functie van de hersenen.
De hersenen hebben een bepaalde structuur, maar zijn geen statisch orgaan:
We worden niet geboren met een brein dat de rest van ons leven onveranderd blijft.
De hersenen zijn felixibel:
Hersenweefsel heeft het vermogen om zich aan te passen aan de omgeving
→ Neurale plasticiteit
Voorbeeld: leren (voor tentamen), omgaan met life events, (langdurige) stress etc.
Anatomische aanduidingen van locaties in het brein
‘Brain-body orientation’
- Locatie van hersengebieden met het gezicht als referentie
- Afgeleid van latijnse termen → lees “gericht naar…”
Dorsaal: dorsum → rug
Ventraal: venter → buik
Mediaal: mediālis á midden
Lateralis: laterālis á zijkant
Anterieur: anterior á voor
Posterieur: posterior á achter
‘spatial orientation’
- Locatie van hersengebieden in relatie tot andere onderdelen van het lichaam
- Hav lichaamshouding
Rostraal; rostrum → bek superieur: superior → boven
Caudaal: caudum → staart inferieur: inferior → onder
Dorsaal en ventraal maken een hoek van ~ 90 graden in het ruggenmerg.
‘anatomical orientation’
- Richting van doorsneds of secties van het brein
vanuit het perspectief van een toeschouwer
,Bescherming – hersenvliezen & cerebrospinale vloeistof
Dura mater: ‘harde hersenvlies’ (bestaat uit 2 lagen)
Zorgt ervoor dat verschillende hersenstructuren op
hun plek blijven
Arachnoid mater ‘spinnenwebvlies’ + pia mater
‘zachte hersenvlies’
het verschil tussen de lagen is dat de dura mater veel bloedvaten bevat,
spinnenwebvlies bestaat uit eiwitten en bevat geen bloedvaten. De pia mater is
weer goed doorbloed met veel bloedvaten.
Dezelfde vliezen komen ook terug in het ruggenmerg. Het ruggenmerk en het
brein maken deel uit van hetzelfde systeem, dus ze zitten aan elkaar vast.
~100 ml om je brein te laten drijven
Bloedtoevoer (zuurstof en voedinsstoffen)
Ischemisch CVA ‘herseninfarct’ ~80%: afsluiting van bloedvat door
bloedprop of vernauwing (leidt tot lokaal zuurstoftekort)
Bloedverdunners
Hemorragisch CVA ‘hersenbloeding’ ~ 20%: bloeduitstorting in de
hersenen door opengebarsten of gescheurd bloedvat
Bloeden stoppen
De hersenen gezien vanaf de buitenkant
Belangrijkste structuren die zichtbaar zijn van buitenaf
1. Cerebrum ‘grote hersenen’
2. Cerebellum ‘kleine hersenen’
3. Hersenstam
Algemeen principe: hoe hoger een structuur fysiek in de
hersenen ligt, des te ‘hoger’ de functie (complex, meer
geïntegreerd)
Cereberale cortex ‘hersenschors’
, Gyrus = bocht, winding, (gyrus temporalis superior)
Sulcus = groef (sulcus centralis (centrale groeve)
Fissure = diepe groef (fissura lateralos (groeve van
sylvius
fissura longitudinalis cerebri →verdeeld de hersenen
in twee nagenoeg symmetrische hersenhelften
(hemisferen)
Binnen in de hersenen
Grijze stof: zenuwcellen (geen isolerende laag)
Witte stof: zenuwvezels (isolerende laag, myeline)
Reticulaire stof: netvormig (mix van vezels en cellen)
corpus callosum (hersenbalk)
Ventrikelsysteem – cerebrospinale vloeistof
4 met elkaar verbonden holtes gevuld met cerebrospinale vloeistof (CSV)
1e en 2e = laterale ventrikels → 1 in elke hemisfeer, verbonden met 3e ventrikel
3e ventrikel → in diencephalon ‘tussenhersenen’, tussen rechter en linker thalamus,
verbonden met 4e ventrikel via cerebrale aquaduct
4e ventrikel → tussen het cerebellum en de pons, verbonden met subarachnoïdale ruimte en
centrale kanaal (in ruggenmerg)
Functie= ondersteunen van metabolisme, afvoeren van afvalstoffen en beschermen van
hersenweefsel
Recap deel 1: anatomie en fysiologie van de hersenen
- Hersenvliezen (meningen); brein niet alleen beschermd door hoofdhuid en schedel, maar
ook door hersenvliezen; 3 stuks:
➔ Buitenste laag; de dura mater -> stevigste laag bu. 2 lagen, wel bloedvaten
➔ Daaronder: spinnenwebvlies -> geen bloedvaten. Daaronder: ruimte daar vloeit
cerebrum spinale vloeistof
➔ Laatste laag: pia mater -> zachtste laag; heel goed doorbloed, vroeg heel goed de
contouren van het brein
