Hoorcollege 1 NPFS Neurologie
Mensen met een hersenletsel, krijgen problemen met betrekking tot de volgende logopedische
problemen:
- Taal Afasie
- Spraak Dysartrie
- Slikken Dysfagie
Zenuwstelsel
Indelingen van het zenuwstelsel:
- Indeling o.b.v. plaats in het lichaam → anatomie
- Indeling o.b.v. functie → fysiologie
Het zenuwstelsel bestaat anatomisch uit 2 delen:
1. Centrale zenuwstelsel (dit zijn de hersenen (groot, klein, hersenstam) en het ruggenmerg die
beiden beschermd worden door bot zoals schedel en wervels.)
2. Perifere zenuwstelsel (alles wat niet met de hersenen zelf te maken heeft, maar met de
lijntjes naar de spieren en klieren, zenuwen. Denk: bij een PC de draden richting de printer.)
- Cerebrum: Grote hersenen cortex-delen (Buitenste deel hersenen) / hersenkwabben
- Cerebellum: Kleine hersenen Coördinatie, automatismen.
- Truncus cerebi: Hersenstam Basale functies worden geregeld.
- Ruggenmerg: Onderdeel van centraal zenuwstelsel en vormt de lijn in je lichaam van waaruit
al die zenuwbanen naar spieren of klieren kunnen gaan.)
- Zenuwbanen: goed weten voor dysartrie welke zenuwbanen waar verantwoordelijk voor
zijn.)
De grote hersenen zijn verdeeld over de linker en rechter hemisfeer en verdeeld over 4
hersenkwabben:
Fontaalkwab: Motoriek, articulatie, taal/grammatica, cognitie.
Controle van het denken, handelen, spreken, organiseren,
alternatief denken, aandacht richten/vasthouden en plannen; ook
wel executieve functies. (Voorzijde hersenen)
Temporaalkwab: Gehoor, auditieve analyse, spraak-motorische
bewegingen. Herkennen van objecten, gezichten,
gezichtsexpressies. (Zijkant hersenen)
Occipitaalkwab: Visus. Representatie van de visuele kenmerken
van de buitenwereld. (Achterzijde hersenen)
Pariëtaal kwab: Sensorische informatie, gevoel, geheugen voor
tijd en ruimte. Ruimtelijke representatie van lichaam en ruimte.
(Midden hersenen)
,Gevolgen van hersenletsel
- Ze zijn ingesteld op praktische dingen die niet meer gaan, bijvoorbeeld mijn hand doet het
niet meer, of mijn rijbewijs is ingenomen.
- Omgeving krijgt er ook veel mee te maken - Hersenletsel heb je niet alleen.
- Geheugenproblematiek door hersenletsel; kan minder goed onthouden, dingen in het
huishouden doet ze 2 keer, leeftijd van haar kinderen weet ze niet meer, alles moet ze
opschrijven etc. Bijna alle mensen met hersenletsel ervaren dit, geheugenverlies.
- Concentratieproblemen, tempo, richten en vasthouden van aandacht en geheugen zijn
bijkomende problemen bij hersenletsel waar bijna iedereen mee te maken krijgt.
(Onzichtbare gevolgen van hersenletsel)
- Je kunt minder contact maken met iemand die hersenletsel heeft (gehad), meestal volgens
omgeving van die mensen.
- Zichtbare en onzichtbare gevolgen zijn beide aanwezig. Wij, logopedisten, richten ons
grotendeels op de onzichtbare gevolgen.
Indeling volgens Ben van Cranenburgh:
- Neurologische gevolgen van hersenletsel
o Parese/halfzijdige verlamming
o Anesthesie (gevoelloosheid) Hemianopsie (zicht)
o Dysartrie
- Neuropsychologische gevolgen van hersenletsel
o Vermindering van geheugen
o Vermindering van aandacht
o Vermindering van concentratie
o Agnosie (herkenningsstoornis), Neglect (geen aandacht voor een zijde van een
lichaam), Afasie (taalprobleem)
- Psychologische gevolgen van hersenletsel
o Isolatie, kan leiden tot een depressie
Zichtbare gevolgen: Onzichtbare gevolgen:
- Parese - Depressie
- Afasie
Cognitieve beperkingen
Cognitie = ook wel kenvermogen, is de mentale activiteit en het proces van kennisverwerving door
waarneming en het verwerken van de daarmee opgedane informatie door het denken. Informatie
verwerking processen.
- Planning
- Afasie (Taal is een cognitieve functie)
,Hemianopsie
- Neurologisch gevolg; omdat er iets in de hersenen mis is waardoor het signaal van het oog
terecht komt en getransporteerd wordt door een zenuwbaan richting je occipitaalkwab. Dat
daar in de representatie in de occipitaalkwab iets mis is waardoor je maar met de helft van je
ogen iets ziet. Van beide ogen zie je maar de helft. Visuele stoornis.
- Halfzijdige gezichtsvelduitval (beide ogen)
- Neurologische lokalisatie: Occipitaalkwab
- In de hersenen liggende zenuwbanen van het oog zijn beschadigd. Bij hemianopsie is van
ieder oog een stukje gezichtsveld uitgevallen. Het centrale gezichtsveld blijft meestal
gespaard waardoor hemianopsie niet altijd direct opvalt.
- Het lijkt op een neglect, een neglect is een aandachtstoornis; de patiënt ziet het wel, oog is
niet beschadigd, maar de persoon heeft geen aandacht voor die zijde. Bij een neglect
verwaarloost hij het; aandachtstoornis. Bij een hemianopsie ziet iemand ook echt die kant
niet; visuele stoornis.
Neuropsychologische functiestoornissen (NPFS)
- Stoornissen die naast afasie, dysartrie en dysfagie voor kunnen komen.
- Zijn stoornissen die bij puur logopedische domeinen bij kunnen komen.
- Veel namen en soorten
- Gebruik ABV.
- Veel voorkomende:
o Afasie; alexie (lezen) / agrafie (schrijven)
o Apraxie (Stoornis in het handelen): spraak (bepaalde spraakklanken kunnen niet
gevormd worden, bewust)/ ideomotorisch
o Neglect (aandachtstoornis)
o Agnosie (herkenningsstoornissen): akoestisch / tactiel
Afasie
- Taal is een cognitieve functie en valt daarmee in het geval van een stoornis onder NFPS
- Alle modaliteiten: spreken, begrijpen, lezen en schrijven.
(Woordvindingstoornissen/auditieve begripsstoornissen/alexie/agrafie)
- Neurologische lokalisatie: Taal specifieke gebieden en neurale circuits.
, Apraxie
- Het onvermogen tot doelbewust handelen.
- Neuropsychologische functie stoornis.
- Verschillende soorten: spraak , ideatoire (volgorde van handelingen), ideomotorische
(motorische handelingen; je weet wel dat je bijvoorbeeld eerst boter en dan beleg, maar je
krijgt het even niet voor elkaar wat je moet pakken en hoe je het vast moet houden/moet
doen), buccofaciale (apraxie in het mondgebied; kunnen op verzoek lippen niet tuiten, of
tong uitsteken, zoekend mondgedrag, weten dat de tong niet uitgestoken is maar bewust
kunnen het niet voor elkaar krijgen, maar onbewust lukt het wel) etc.
- Behandelen wij als logopedist niet, meestal een ergotherapeut.
- Neurologische lokalisatie.
o Verschillende gebieden: Linker hemisfeer en rechterhemisfeer, specifieke motorische
schors of frontaalkwab/pariëtaal kwab. (executief)
Neglect
- Stoornis in aandacht voor de stimuli afkomstig van één lichaamshelft of voor objecten of
gebeurtenissen in de omgeving van één lichaamszijde.
- Stoornissen op verschillende gebieden
- Neuropsychologisch gevolg
- Neurologische lokalisatie: pariëtale cortex
- In de meest van de gevallen zit de beschadiging in de rechter hersenhelft, in enkele gevallen
in de linker hersenhelft. Tegenovergesteld, dus links niks zien; beschadiging rechts.
Agnosie
- Herkenningsstoornis
- Verschillende soorten: visueel (Als je een kam geeft en heeft geen idee
wat het is of wat je ermee kunt doen)/tactiel (Je kunt niet aan de vorm
herkennen wat het is)/auditief/akoestisch (Bij het horen van een
geluid en niet weten wat het is, bijvoorbeeld een ambulance, of dat
het je telefoon die afgaat of dat het de deurbel is)/gezichten (prosop-
agnosie) (Dan ziet iemand de vorm van je gezicht, maar weet niet wat
voor specifiek persoon het is, herkent eigen kinderen/partner niet
meer)/vorm/associatie (je weet niet meer waar iets voor staat,
bijvoorbeeld een cadeau, weet niet dat het een cadeau is en uitgepakt
moet worden.)
- Neurologische lokalisatie: associatiecortex in de temporaalkwab