Complete aantekeningen van alle hoorcolleges van het vak Vroegmoderne Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht, februari-maart 2023.
Bevat aantekeningen overgenomen van de powerpoints, maar vooral aantekeningen van de woorden van de docent. Dus een goede aanvulling op de powerpoints!
Aantekeninge...
[Meer zien]
Laatste update van het document: 9 maanden geleden
de eerste Hollandse ontdekkingsreizen
Petrus Plancius - Amsterdamse predikant die had bedacht dat een noordoostelijke route
naar Azië mogelijk zou zijn
zou korter zijn dan zuidoostelijke route, daarnaast gezonder want minder warmte →
minder ziektes, én zou daarnaast een ontwijking zijn van de Spanjaarden met wie NL
oorlog had
Plancius: je moet zo ver mogelijk naar het noorden! want daar zou de zee ijsvrijer zijn
maarrrr schepen raakten bij de reis (met Willem Barentsz in 1594) vast bij Nova
Zembla. daar is het koud + ijsberen. ze keerden pas bijna een jaar later terug in NL
reisverslag geschreven door Gerrit van den Veer → werd bestseller.
maarrr rond deze periode was ook de eerste Nederlandse expeditie via de
zuidoostelijke route succesvol geworden. reis was uitermate winstgevend
reizen naar en van Azië kwamen daarna steeds meer voor dus werden steeds meer
business as usual: niet meer zo bijzonder. hele Aziatische wereld onderdeel van
handelsgebied vd VOC
tijdgenoten en historici hebben vanwege een soort sensationalisering heel veel
aandacht gehad voor VOC en Nederlandse handel met Azië.
grote fascinatie voor de VOC en hernieuwde fascinatie voor de Atlantische handel
monopolie en soevereine rechten die deze ontving, mocht bv ook oorlogen en
bondgenootschappen voeren, dingen bouwen, rechtspraak uitoefenen: VOC was
commerciële + politieke speler
financiëring van de VOC: geld bijeengebracht door vooral elite en beetje
middenklasse. geld bijeengebracht heeel veel geld om schepen te bouwen en
handel te drijven etc. grote winsten spraken tot de verbeelding
het gebruik van gigantische schepen en veel opvarenden, heel veel bemanning.
niet alleen matrozen maar ook soldaten voor bemanning van forten en oorlogen etc.
Untitled 1
, soms wel 200-300 man per reis. deze werden niet alleen in Republiek geworven
maar ook uit Duitsland, Denemarken, Scandinavië. werden getrokken door
beschikbaarheid werk en relatief hoge lonen. veel arbeidsmigratie dus
de uitgestrektheid van het handelsimperium: van Kaap de Goede Hoop tot in Japan.
VOC had in delen van Azië een unieke positie. in sommige landen waren NL’ers de
enige niet-Aziatische kooplieden die landen inmochten, b.v. Japan. wel nog steeds
met erg strenge eisen/beperkingen maar het waren nog steeds de enige
westelingen. na de ondergang eind 18e eeuw van de VOC gingen bezittingen in
Azië over op de NL’se staat → Indonesië werd een echte kolonie vd NL’se staat
GEVOLG van deze grote fascinatie: weinig aandacht voor de west en de handel met de
west.
laatste jaren inzicht dat de handel met de west veel belangrijker was dan de handel met
de oost. dus laatste jaren dáár veel meer aandacht voor.
handel met het oosten is ook makkelijker om te tellen en na te zoeken omdat er door
handelscompagnieën meer administratie werd bijgehouden. dus over deze handel is
simpelweg veel meer bijgehouden. voor het west is dergelijke administratie niet
beschikbaar, NL heeft de handel ook nooit kunnen monopoliseren en verdween
uiteindelijk: handel met de west bestond veel meer uit kleine ondernemingen met
individuele administratie → minder bewaard gebleven + lastiger na te zoeken
telwerk is gedaan door historicus Jan de Vries en heeft alle informatie bij elkaar
gebracht. hij heeft aangetoond dat er veel meer handel was met het Atlantische gebied.
met dit gebied werd meer gehandeld + handel groeit veeeel sneller.
ook historicus Tamira Combrink: heeft aangetoond dat de koffie die naar Europa kwam
aanvankelijk vooral uit de oost kwam, maar steeds meer uit het westen: eind 18e eeuw
meeste koffie uit de west
CONCLUSIE: handel met het Atlantische gebied was veel belangrijker + omvangrijker
dan de handel met Azië. en hij was ook veel gevarieerder dan het handboek suggereert!
handel met het Noord-Atlantische gebied
driehoekshandel: uit Europa vertrekken schepen met nijverheidsproducten naar Afrika,
waar ze de producten ruilen voor slaven die ze naar de Amerika’s brengen, waar ze de
schepen volladen met plantageproducten en die weer naar Europa brengen. het hele
Untitled 2
, Noord-Atlantische gebied zie je in dit verhaal eigenlijk niet terug. in het Noord-
Atlantische gebied draaide de handel vooral om DIEREN
walvisvaart: walvissen interessant vanwege vetten voor olie, bv voor verlichting en
zepen. walvissen hadden geen natuurlijke vijanden en waren daarom heel makkelijk
om op te jagen. producten vd walvissen werden verwerkt op land, bv in
traankokerijen
walvissen verdwenen uiteindelijk uit het gebied, uitgedund + vertrokken → mensen
moesten steeds verder de zee op tussen het ijs door om walvissen te vangen →
schepen werden steeds beter gebouwd en schepen werden ook zelf uitgerust om
walvisproducten te verwerken
rondom IJsland/Newfoundland: kabeljauwvisserij. belangrijke vanwege eiwitten.
vanwege ruwe wateren zeewaardige schepen nodig met veel proviand etc. had niet
veel impact op vispopulatie in de achttiende eeuw, maar wel begin v impact op het
milieu
rondom Hudson Bay in Canada. Canada was per schip maar één keer per jaar
bereikbaar, window of opportunity als het niet dichtgevroren is in één maand.
bedrijf: Hudsons Bay Company zat daar vooral voor beverhuiden: vooral gebruikt
voor hoeden
probleem: beverpopulaties uit Rusland waren al uitgedund → Europa op zoek naar
nieuwe bron van huiden → Amerika! hoe noordelijker hoe beter de kwaliteit van de
huid. dus in Noord-Canada waren de beverhuiden heel goed
er was in dat gebied ruilhandel ontstaan tussen Europeanen en lokale bewoning:
Engelsen namen Europeaanse producten mee die ze ruilden voor beverhuiden en
andere huiden.
gevolg: in Europa prijs van beverhuiden omhoog. via Montréal handelden de
Fransen ook met dezelfde lokale bewoners → concurrentie tussen de Fransen en
Engelsen → dreven de prijs op. ze konden daardoor iets meer betalen aan de
lokale bevolking want er was meer geld voor in Europa → lokale bevolking ontving
meer geld voor huiden! → lokale bevolking ging nog meer hun best doen om bevers
te doden → beverpopulatie uitgeput.
langetermijngevolgen van de Atlantische handel
Untitled 3
, belangrijk boek: The Great Divergence van Kenneth Pomeranz. boek dat het veld heeft
veranderd
betoog: het Atlantische gebied was heel belangrijk voor de ontwikkeling van Europa.
Europa is super welvarend en het leven is best wel top maar er zijn ook landen in de
wereld waarin er veel minder welvaart is en het leven minder top is. hoe kan dat??????
waar komt dat verschil in welvaart vandaan? hier heeft Pomeranz het dus over
doet dit adhv China: want dat liep lange tijd heel erg voorop in de technologie etc maar
is daarna in relatief verval geraakt, maar de laatste decennia is er weer en comeback
van China.
kijken naar Europa: vaak bbp per hoofd gebruikt. probleem: binnen Europa zélf zijn er al
heel grote verschillen. dus grote continente/landen met elkaar vergelijken kan eigenlijk
helemaal niet want Europa is niet eenduidig. Pomeranz: je moet dus niet naar grote
gebieden kijken, maar binnen een groot gebied kijken naar één gebied dat het meest
ontwikkeld is. dus niet Europa maar Engeland; niet China maar regio rondom Shanghai.
zo ben je dingen die van vergelijkbare grote zijn aan het vergelijken.
Thomas Malters: zegt dat een samenleving maar een bepaalde hoeveelheid land tot
beschikking heeft. dus er is ook maar een bepaalde productie van landbouw mogelijk,
maximum. duusss je kan met dat maximum ook maar een maximum aantal monden
voeden. dit wordt de resource trap genoemd: plafond van groei van samenleving van
bevolking. voorbij dit plafond krijg je hongersnood etc
Pomeranz zegt: om dit plafond te verhogen moet je twee trucs uitvoeren
voornaamste redenen voor het Europese succes volgens Pomeranz
1. aan de overkant vd Atlantische Oceaan is een grote hoeveelheid productief land, bv
voor graan, maïs, koffie, suiker. dit kon dus helpen bij het verhogen van het plafond
probleem: door reizen van Columbus etc kwamen allerlei ziektes naar de Amerika’s
→ lokale bevolking stierf in grote mate → voor bewerking van het land had je dus
nieuwe arbeid nodig want je kon de inheemse bevolking niet meer gebruiken. werk
op plantage was onaantrekkelijk dus dat wilden de Europeanen ofc niet zelf doen
oplossing: plantages stichten, aansluiten bij bestaande slavernijnetwerken in Afrika
om slaven in de Amerika’s op plantages in te zetten
Untitled 4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jismijn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
