Artikelen SPR
– M.J. Borgers, ‘De toekomst van artikel 359a Sv’, Delikt en Delinkwent 2012/25.
– M.J. Borgers, ‘Normering van ‘lichte’ opsporingshandelingen’, Delikt en Delinkwent
2015/15, p. 143-155.
– J. Claessen & D. de Vocht, ‘De regeling inzake het betreden en onderzoeken van
woningen en andere plaatsen verduidelijkt – versie 2.0’, Ars Aequi 2020, afl. 8, p.
820-829.
– H. de Doelder, ‘Lites finiri oportet’, Strafblad 2019/27.
– W. Geelhoed, ‘De eeuwige discussie over de toetsingsomvang bij beklag tegen niet
vervolging’, Tijdschrift Modernisering Strafvordering 2020, afl. 1, p. 49-59.
– P.P.J. van der Meij, ‘COVID-19/CATCH-22. Besmettingsgevaar en voorlopige
hechtenis’, Boom Strafblad 2020/2.
– P. Rodrigues & M. van der Woude, ‘Proactieve politiecontrole en onderscheid naar
etniciteit of nationaliteit’, NJB 2016/1650.
– L. Stevens, ‘Onderzoek in een smartphone. Zoeken naar een redelijke verhouding
tussen privacybescherming en werkbare opsporing’, Ars Aequi, afl. 9 2017.
– B. de Wilde, ‘Pleidooi voor een ruimere interpretatie van de grondslagleer’, Ars Aequi
2017, afl. 6, p. 490-498.
– B. de Wilde, ‘Het recht getuigen in strafzaken te ondervragen anno 2017’, Ars Aequi
2017, afl.10, p. 777-788.
,M.J. Borgers, ‘Normering van ‘lichte’ opsporingshandelingen’, Delikt en
Delinkwent 2015/15, p. 143-155.
Huidige stand van zaken
- Voorheen: Eerst wanneer wordt vastgesteld dat een opsporingshandeling a) een meer
dan beperkte inbreuk maakt op grondrechten dan wel b) zeer risicovol is voor de
integriteit en beheersbaarheid, moet die opsporingshandeling achterwege blijven,
althans geldt dat die opsporingshandeling alleen mag worden verricht indien daartoe
een specifieke wettelijke bevoegdheid bestaat.
- Nu: Algemene taakstellende bepalingen ex. artikel 141/142 Sv kunnen als voldoende
wettelijke grondslag dienen voor lichte opsporingsbevoegdheden. Dit volgt uit HR
Stille SMS opsporingsambtenaar mag niet wettelijk geregelde
opsporingsbevoegdheden inzetten als deze maar een beperkte inbreuk vormen op de
grondrechten van de burgers en dus niet zeer risicovol is voor de integriteit en
beheersbaarheid van de opsporing.
- Let hierbij op duur, frequentie, technisch hulpmiddel en intensiteit + toets
proportionaliteit en subsidiariteit.
- Auteur:
• 2 gezichtspunten HR: Omstandighedentoets: er wordt gekeken naar p+s en
instigatieverbod
• Enerzijds wenselijk dat algemeen taakstellende bepalingen als voldoende
wettelijke grondslag kunnen dienen voor lichte opsporingsbevoegdheden,
anderzijds kan het rechtsonzekerheid bieden (gaat immers tegen
legaliteitsbeginsel in).
• HR Stille SMS doet in algemeen geen uitspraken over toelaatbaarheid van
lichte opsporingsbevoegdheden. Met andere woorden: het is niet duidelijk
welk gewicht de HR toekent aan de gezichtspunten, derhalve erg casuïstisch.--
> past enerzijds bij flexibiliteit van normering van die opsporingshandelingen,
terwijl anderzijds gezichtspunten ervoor zorgen dat rechter kan bepalen
wanneer fundamentele rechten onder druk komt te staan.
• Discussies kosten tijd en daarmee capaciteit. Bovendien kunnen
onzekerheidsmarges in tweeërlei opzicht negatief uitpakken voor het
vertrouwen in het strafrechtelijke systeem. Onzekerheid zou een chilling effect
kunnen hebben, in die zin dat vanwege twijfel omtrent de toelaatbaarheid
bepaalde opsporingshandelingen achterwege worden gelaten, ook al is niet
uitgesloten dat als de rechter daar later over zou oordelen, die handelingen toch
rechtmatig zouden worden bevonden.10 Wanneer het zekere voor het onzekere
wordt genomen, zal men daar nooit achter komen. Consequentie is dan wel dat
het niveau van opsporing suboptimaal is en dat dus wordt ingeleverd op het
vlak van de effectiviteit van de opsporing. Echter, wanneer er door de
opsporingsautoriteiten juist voor wordt gekozen de grenzen op te zoeken en
bewust het risico wordt ingecalculeerd dat een opsporingshandeling
onrechtmatig zal worden bevonden, zal de burger het gevoel kunnen bekruipen
dat de overheid een loopje neemt met de wet en dat dus wordt ingeboet op het
gewenste niveau van rechtsbescherming.
Gewenste aanpassingen auteur:
- Rechter moet duidelijkheid geven over hoe de gezichtspunten geïnterpreteerd moeten
worden om onduidelijkheid te voorkomen. rechter moet grens trekken.
- Anderzijds vindt auteur het een taak voor de wetgever.
, - Oplossing: gebruikmaken van AMvB deze zijn snel en eenvoudig, terwijl
democratische controle op totstandkoming plaatsvindt. Met AMvB’s worden
algemeen geldende regels gesteld.
- Het voorstel om de mogelijkheid te bieden om de AMvB te hanteren bij normeren van
lichte opsporingshandelingen zou kunnen worden gerealiseerd door de wet in de
nabijheid van artikel 3 Politiewet en artikelen 141/142 Sv- te bepalen dat bij AMvB
regels kunnen worden gesteld omtrent invulling van de opsporingstaak.
- In de eerste plaats zou op deze manier kunnen worden ingespeeld op de situatie waarin
de (Europese) rechter zou oordelen dat het uitvoeren van een bepaalde
opsporingsactiviteit zonder nadere normering in regelgeving zou strijden met het in
artikel 8 EVRM opgenomen recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer.
Door in reactie daarop tijdelijk een regeling bij amvb te kunnen treffen, zou
voortzetting van deze opsporingsactiviteit op een kortere termijn kunnen worden
gerealiseerd dan het geval zou zijn met een wet. In de tweede plaats zou een
dergelijke bepaling kunnen worden overwogen wanneer wettelijke regeling van een
bepaalde opsporingsactiviteit op zichzelf wenselijk is, maar men in de praktijk eerst
ervaring met deze activiteit en de daarvoor beoogde normering wil opdoen, alvorens
deze in een wettelijke bepaling te consolideren. Een evaluatie van de regeling bij
amvb kan daarbij de informatie leveren die nodig is voor het opstellen van de
wettelijke regeling.
P. Rodrigues & M. van der Woude, ‘Proactieve politiecontrole en onderscheid
naar etniciteit of nationaliteit’, NJB 2016/1650.
Huidige stand van zaken
- Proactieve controlebevoegdheden zijn uitgebreid= controlebevoegdheden die kunnen
worden ingezet zonder dat er sprake is van een verdenking (ex 27 Sv) i.k.v. opsporen.
Politieagenten genieten dus autonome keuzeruimte
- Proactieve controlebevoegdheden zijn sterk discretionaire bevoegdheden. Dit kan
problematisch zijn, want waar autonome keuzen gemaakt moeten worden, bestaat
ruimte voor misbruik of onheus gebruik van deze bevoegdheden. (Probleem van
etnisch profileren kan zich hier manifesteren= discrimeneren o.g.v. etnische herkomst
of nationaliteit bij staande houden van burgers zonder dat daarvoor een objectieve
rechtvaardiging aanwezig is)
Problematische aspect van etnisch profileren
- Etnisch profileren schaadt legitimiteit van de politie. Het vertrouwen van burgers is
van belang bij opsporen van strafbare feiten (merendeels van de overtredingen of
misdrijven wordt immers doorgegeven door burgers). Als burgers denken dat de
politie hen alleen controleert vanwege hun huidskleur of afkomst, draagt dit niet bij
aan hun vertrouwen in de politie en aan de verstandhouding tussen de politie en
etnische minderheden zal effectiviteit politie schaden omdat burgers zich niet meer
tot de politie geroepen voelen om bepaalde zaken te melden.
Voorbeelden van proactief optreden + waar etnisch profileren op de loer ligt:
Vreemdelingentoezicht
- Er dienen feiten en omstandigheden te zijn die naar objectieve maatstaven gemeten
een redelijk vermoeden van illegaal verblijf opleveren.
MTV
- Uitgevoerd door marechaussee rondom binnengrenzen. Men controleert hier vaak op
nationaliteit.
Preventief fouilleren
- Toegestaan ex artikel 151b Sv; veel beleidsvrijheid dus etnisch profileren op de loer.
