Longitudinaal Onderzoek (LO)
Wat gaan we doen:
Type onderzoeksvraag: verbanden tussen twee of meer variabelen.
o Meestal: effect onderzoeken ligt model ten grondslag.
1. Formuleren van een model o.b.v. eerder onderzoek/theoretische
overwegingen.
2. Dataverzameling en toetsing of het model statistisch is: vraag
beantwoord.
Univariate modellen = modellen met één afhankelijke variabele.
Thema 1: Inleiding
Leerdoelen thema 1
a) U bent bekend met de criteria die gelden bij het toetsen van causale
relaties.
b) U kunt beschrijven wat longitudinale data zijn.
Longitudinale data = wanneer bij onderzoekseenheden dezelfde informatie op
meerdere tijdstippen wordt gemeten.
o Voordeel: intra-individuele data (binnen persoon).
o Vorm: panel-onderzoek (Lazerfeld, 1940): cross-lagged-effect van
luisteren (gemeten op tijdstip t) op kopen (gemeten op tijdstip t+1) te
vergelijken met het cross-lagged-effect van kopen (t) op luisteren (t+1)
zou er een uitspraak over het causale effect kunnen worden gedaan.
Dataverzamelingsmethoden die longitudinale data opleveren:
Single case design:
o Doel: verschil op een/meer variabelen voor en na een interventie te
vergelijken. Of, sprake is van een trend in AV.
o Combineren van verschillende single-case-studies gebeurt meestal met
multilevel-analyses.
ESM (Experience Sampling Method):
o Meerdere keren, op willekeurige momenten per dag, bij mensen een kort
vragenlijstje afgenomen gedurende een aantal dagen.
o Idee: welke psychologische processen zich dagelijks binnen een
persoon afspelen.
o Is intensieve longitudinale desings.
o Analyse: multi-level-analyses.
1.1 Causaliteit
= verondersteld dat er sprake is van een/meer OV en een/meer AV, waarbij OV
effect heeft op AV.
3 voorwaarden:
1. OV in tijd voorafgaan aan AV.
2. Statistisch significant verband tussen OV en AV.
1
, 3. Relatie tussen OV en AV wordt niet veroorzaakt door een derde, mogelijk
onbekende, variabele.
Voorwaarde 2 zegt niets over de grootte van het verband dus ook niet over het
belang/relevantie ervan. Dit moet a.d.h.v. effect size worden bekeken:
regressieanalyse = gestand. beta.
Te kleine steekproef, dus te weinig power (kans bestaand effect te vinden) doet
zich extra sterk voor bij interactie-effecten.
o Moderatiemodellen: grotere datasets worden gebruikt dan modellen met
een hoofdeffect.
Methode causale relatie te onderzoeken:
o Zuiver experiment: voorwaarde 2 toetsen, en is zo opgezet dat aan
voorwaarde 1 wordt voldaan. Door randomisatie: invloed onbekende
reduceren/covariaat meenemen: voorwaarde 3 voldaan.
Survey kan geen uitspraken doen over causale relaties: enkel voorwaarde 1
voldaan.
Longitudinale methoden
Van belang: goed gefundeerde theorie ten grondslag aan veronderstelde causale
effecten (niet duidelijk 3e voorwaarde kan worden voldaan).
o Probleem: tijdsinterval tussen metingen
o Kort: geen causaal effect
o Lang: allerlei storende factoren een rol gaan spelen.
Probleem causaliteit vermijden exploratief onderzoek = men wil indruk
krijgen over bijv. de verdeling van variabelen en welke verbanden er in de data
aanwezig zijn of classificatieproblemen.
o Vb.: “Wat zijn mogelijk belangrijke predictoren voor een bepaalde
onafhankelijk variabele en welke covariaten spelen een rol?”.
o Vb. classificatieproblemen: “welke potentiële klant wordt een wanbetaler
en wie niet”.
O.b.v. exploratief onderzoek en onderbouwde theorie vervolgonderzoek
wellicht een experiment ontwerpen waarmee causale verbanden kunnen worden
getoetst.
Moderatie en Mediatie
Moderatie = wanneer een variabele het effect van een andere variabelen op
een criteriumvariabele beïnvloedt interactie-effect is aanwezig.
o Moderatiemodel = causaal model: eisen voldoen: valide uitspraken.
o OV en moderator T1 (of vormen experimentele conditie) en AV op
T2.
Mediatiemodel = veronderstellen we dat het effect van een variabele op een
andere (deels) wordt verklaard door een derde variabele.
o Verschaffen inzicht hoe bepaalde causale processen verlopen.
o 3 meetmomenten.
o 3 vragen naar causaliteit:
o OV heeft causale invloed op de mediator
o Mediator heeft causale invloed op de AV
o OV heeft causale invloed op AV
2
, 1.2 Longitudinale modellen
Longitudinale data = onderzoekseenheden (personen) dezelfde informatie op
meerdere tijdstippen wordt gemeten.
o Voordeel: intra-individuele veranderingen worden gemeten (binnen
persoon).
o Toepassingen:
o Effect van interventie te evalueren.
o Van een fenomeen een patroon/trend in de tijd te ontdekken (bijv.
monitoren politieke voorkeuren van groep individuen gedurende
verkiezingstijd).
Aantal metingen en tijdsintervallen afhankelijk van hoe lang de gehele studie
moet duren.
X = OV
M = mediator
Y = AV
= verbanden tussen verschillende variabelen
binnen een “wave” (hetzelfde tijdstip gemeten) =
cross-sectionele studie
Figure 1 Conceptueel model longitunale
data
3D-datatabel: N x K x T = verbanden tussen dezelfde variabelen,
Dimensie 1: N gemeten op verschillende tijdstippen = auto-
Dimensie 2: variable (K) regressieve verbanden – gaat om regressie van
Dimensie 3: tijdsdimensie variabelen met zichzelf (op een ander tijdstip).
(waves = T) o Effect kan nooit terug in tijd gaan: hebben
dus één richting.
Rangschikking: N(rijen) en K x T
(kolom) Lag-1-effect = effect tussen twee op een volgende
tijdstippen.
Lag-2-effect = gaat twee stappen vooruit (bijv.
tussen X1 en X3)
cross-lagged-verbanden = verbanden tussen
verschillen variabelen op verschillende tijdstippen
(Bijv. tussen X1 en M2).
o Ook richting verondersteld: altijd in de
richting van de meest recent gemeten
variabele.
(Thema 1)
Boven: eenvoudig moderatie-effect
Beneden: bijbehorende statistische model met
interactieterm
o Welke coëfficiënten in het model geschat
worden.
OV en M gemeten op T1 en AV op T2.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper SelinaG. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,83. Je zit daarna nergens aan vast.