Overzicht van de belangrijkste punten van de artikelen uit de cursus Vroegmoderne Geschiedenis.
Bevat de artikelen die zijn besproken in studiejaar .
Auteurs: Mancke, Burnard & Riello, Van Gelder, Kaplan, Pezzolo, Prak, Pagden, Thomson, Cooper, Armitage & Subrahmanyam, Polasky, Griffin, Frederic...
[Meer zien]
Laatste update van het document: 9 maanden geleden
Week 1: Expansie
Elizabeth Mancke: Early modern expansion and the politicization of oceanic
space
Kern: oceanische i.p.v. territoriale dominantie karakteriseerde de eerste moderne
Europese rijken, vooral in betrekking tot Afrika en Azië, waar inheemse dominantie
vooraanstaand bleef.
Ontstaan van nieuwe rijken op zee: van territoriaal machtige landen, maar ook
landen die territoriaal minder machtig waren zagen de kans om via de oceaan hun
macht te vergroten.
Lange tijd was de Europese aanwezigheid op andere continenten vooral litoraal: ze
bleven aan de kust en de inheemse bevolking bleef in het binnenland dominant. De
Europeanen zagen de inheemse bevolking ook als gelijken. Pas in de negentiende
eeuw gingen Europeanen hun invloed verder uitbreiden richting het binnenland.
Door het succes van de zeereizen ontstond de kwestie van wie de soevereiniteit had
op zee. De strijd om soevereiniteit werd ook beïnvloed door conflicten binnen
Europa: binnen-Europese conflicten werden uitgevochten op zee, en Europese
landen probeerden elkaar zowel militair als commercieel uit te dagen. Op de
oceanen hadden ze daarom de grootste concurrentie niet van de inheemse
bevolking, maar van elkaar. Hierdoor ontstonden er tussen landen nieuwe
discussies over hoe ze met deze nieuwe politieke dimensie om moesten gaan.
Uiteindelijk was complete Europese territoriale controle op andere continenten
relatief kort, het ging de meeste tijd vooral om een litorale aanwezigheid.
Aantekeningen werkcollege
controle over de oceaan werd:
commerciële kwestie: soeveriniteit geclaimd om monopolie op handel te
verkrijgen
bv in het conflict tussen de Spanjaarden en Nederland, Nederland probeerde
monopolie op specerijenhandel te krijgen omdat dit door Spanje werd
geblokkerd
Untitled 1
, wie dominantie had over een bepaald gebied had ook dominantie over de
handel binnen dat gebied. om dominantie te bewerkstelligen doen ze dit vooral
op een militaire manier dmv marine. zo waren landen in staat om het gebruik
van bepaalde handelsroutes te domineren → toestemming van dominante
macht nodig om de handelsroute te gebruiken
politieke kwestie: uitvechten van interne conflicten op zee
politisering van de oceaan heeft ook te maken met conflicten in Europa
binnen-Europese conflicten werden op de oceaan uitgevochten
controle over de oceanische ruimte werd politiek
Portugal en Spanje realiseerden zich dat ze niet alleen via territoriale expansie
maar ook via oceanische expansie hun macht konden vergroten
statelijke kwestie: eilanden als oplossing voor nationale zaken, bv Australië, of
Napoleon die naar St Helena werd gestuurd
juridische kwestie: het verdrag van Tordesillas en Grotius’ Mare Librum
voor het eerst werden verdragen gesloten over wie de oceaan bezat/mocht
domineren. bv Verdrag van Tordesillas → Engeland, Frankrijk en Spanje het niet
mee eens → Mare Liberum
in plaats van nieuw land werden vooral nieuwe oceanen gedomineerd.
aanwezigheid van Europeanen op andere continenten was vooral litoraal, oftewel
aan de kust - niet per se landinwaarts.
verschil kolonialisme en imperialisme is belangrijk: drijfveer van Europa om nieuwe
wegen naar andere gebieden te vinden was omdat ze niet met het Ottomaanse rijk
etc konden concurreren, dus ze zochten wegen over de zee ipv over land. maar in
het begin ging het dus vooral om het vaststellen van handelsroutes: helemaal niet
over het domineren van andere gebieden
Europa konden de gebieden niet domineren, maar als ze de oceanen domineerden
hadden ze wel veel ruimte rondom die gebieden
litorale aanwezigheid bewijst dus dat er in eerste instantie vooral sprake was van
kolonialisme: pas later van imperialisme, eind negentiende eeuw
Untitled 2
, eerste significante territoriale veroveringen in Azië was pas in 1750 dus veel later
dan die eerste kolonies
inlandse commerciële, financiële en productienetwerken onder controle van
inheemse leiders, dus europeanen stonden eigenlijk op gelijke voet met hen
Europese machtsverhoudingen konden ook door op zee gebaseerde expansie
worden aangepast, niet alleen via expansie over land
eerdere Europese aanwezigheid verschilt van Europese aanwezigheid op zee
o.a. omdat nieuwe gebieden veel verder weg van de hoofdstad/metropolen
territoriale grenzen van handelsposten zijn weinig gedefinieerd
handelsposten waren kwetsbaarder voor aanvallen van andere Europese
mogendheden
kolonialisme wordt ook gemotiveerd vanuit zwakte: je hoeft niet sterk binnen Europa
te zijn om kolonies te stichten, het was een manier voor kleinere Europese machten
om hun macht uit te breiden
Europese machten wilden stukken zee militariseren voor bescherming tegen
concurrenten uit Europa. er werd al handel gevoerd over de oceanen, maar de mate
van controle en exclusiviteit gewenst over die handel is nieuw. Europa wenste de
enige te zijn die bepaalde handelsroutes konden gebruiken, wenste monopolie, en
dat was nieuw. bv Savafieden/Mongolen hadden geen marine maar wel handel
door politisering oceanische ruimte nieuwe dimensie interstatelijke relaties: want het
wordt een gebied waar spanningen binnen Europa worden uitgespeeld, maar het is
ook een oorzaak van het ontwikkelen van nieuwe wetten en diplomatieke normen
tussen staten.
buiten Europa was er nu een nieuw toneel voor oorlogen tussen Europese staten
militarisatie van de oceanische ruimte, zee wordt strijdtoneel
langetermijngevolgen: er zijn nog steeds eilanden die gekoloniseerd zijn door
Europese staten
uiteindelijk was de intense Europese aanwezigheid in andere gebieden eigenlijk
maar relatief kort, ze hebben maar relatief kort imperialistische macht over deze
Untitled 3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jismijn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,79. Je zit daarna nergens aan vast.
