In 12 pagina's zijn de voorgeschreven teksten van de reader Rechtsfilosofie samengevat. Ook mijn werkgroep aantekeningen zijn verwerkt in de samenvatting.
Samenvatting Rechtsfilosofie (incl. werkgroep aantekeningen)
Universiteit van Amsterdam 2022-2023
Week 1 Verhouding tussen recht en rechtvaardigheid en het vraagstuk van wettelijk
onrecht
Inleiding
Descriptieve theorie: hoe het recht feitelijk is en in de praktijk wordt toegepast
(Bijv. rechters passen wetten toe, omdat het aan de wetgever is om de moraliteit van wetten
te beoordelen -> democratisch gehalte v.h. recht)
Normatieve theorie: hoe het recht behoort te zijn en of het gehoorzaamd moet worden
Rechtspositivisme
Formele eisen van het recht (juiste wijze tot stand en vastgesteld door bevoegde
instantie)
Onderscheid tussen recht en moraliteit
Descriptief rechtspositivisme: primaire rechtsregels (gericht tot burgers), zijn
afhankelijk van secundaire rechtsregels (gericht tot bevoegde instanties)
(jurisprudentie ook) (HART)
Normatief rechtspositivisme: rechter moet ook onrechtvaardige wetten toepassen
want dat dient de rechtszekerheid. Rechtszekerheid is een voorwaarde voor
maatschappelijke orde en vrijheid (RADBURCH, voor WO2)
Natuurrecht
Herleiden tot kenmerken van de menselijke natuur, gelden ongekend tijd en plaats
en zijn universeel (voor iedereen)
Overheid moet garanties bieden van natuurlijke rechten
(Voorbeelden zijn recht op leven, vrijheid en eigendom)
Rechter maakt morele afweging
Normatief natuurrecht: recht zonder rechtvaardigheid is niet geldig (inhoudelijke
toets) (RADBURCH, na WO2)
Radburch (normatief natuurrecht)
Problemen rechtspositivisme
Puttfarken: Puttfarken had Göttig in de oorlog aangegeven waardoor veroordeling en
terechtstelling van Göttig bewerkstelligd, Puttfarken wist (of had in redelijkheid
moeten weten) dat het geen wetmatige procedure zou worden en Göttig ter dood
veroordeeld zou worden, hiervoor is hij veroordeeld voor medeplichtigheid aan
moord (moord als hij Göttig dood wilde en dit als legaal middel zag)
Rechters voor moord veroordeeld (Naziwet was namelijk geen recht)
Wet is wet zorgt ervoor dat juristen weerloos zijn tegen onrechtvaardige wetten en
willekeur (zorgt ook voor ontlopen morele verantwoordelijkheid)
Radburch
Naziwetten niet geldig (bewust gericht tegen gelijkheid)
, Vindt dat rechters die beslissingen maken in strijd met de beginselen van
menselijkheid veroordeeld moeten worden
Positieve recht heeft grondslag in rechtvaardigheid (gelijke gevallen gelijk
behandelen, ongelijke gevallen ongelijk) , doelmatigheid (publieke belangen) en
rechtszekerheid
Rechtszekerheid is onderdeel van rechtvaardigheid
Formule van Radburch p.7
1. Conflict tussen recht en rechtvaardigheid? Positieve recht heeft voorrang (voor
rechtszekerheid)
2. Is het conflict tussen recht en rechtvaardigheid onverdraaglijk? Rechtvaardigheid
voorrang (wet buiten toepassing in concreet geval). Mate van onverdraaglijkheid ->
geweten van de rechter doorslaggevend
3. Zo onrechtvaardig (gelijkheid bewust ontkend) dat ze ieder juridisch karakter
ontberen? Geen geldend recht (bijv. schending mensenrechten, extreem
disproportionele straffen)
Hart (descriptieve rechtspositivisme)
Recht geldig -> door bevoegde autoriteit of acceptatie (onderscheid recht en
moraliteit)
Brede conceptie recht (= als formeel tot stand),
redenen niet smalle conceptie (1) houdt zich niet bezig met hoe recht wordt
misbruikt (2) maakt mensen kwetsbaar, denkt niet zelf na of het moreel is (3) rechter
komt niet toe aan een belangenafweging van het morele dilemma
Puttfarken slecht moreel afkeurenswaardig want was geldig recht want formeel juist
tot stand, nieuwe wet die naziwet met terugwerkende kracht ongeldig verklaart
Centrale menselijk doel dat mensen er naar streven te overleven (samenleving
levend te houden -> sociale organisatieregels)
Minimale inhoud natuurrecht -> universele principes van gedrag (om te overleven)
(niet afhankelijk van wetgeving)
Daardoor kan de inhoud van het minimale natuurrecht gepaard gaan met
onrechtvaardigheid
Positieve recht hoeft niet in de regel overeen te komen met natuurrecht
Basisregels noodzakelijk iedere samenleving:
1. Human vulnerability, geweldsverbod tenzij immuniteit schade
2. Approximate equality, gelijkheidsgebod (verdraagzaamheid en compromissen)
3. Limited altruism, middenweg egoïsme zodat regels werken
4. Limited resources, schaarsheid zorgt voor juridisch eigendom (deels regulering)
5. Limited understanding and strength of will, sancties nodig voor
gemeenschappelijk belang > eigen belang (natuurlijke noodzaak, bescherming)
Stabiliteit rechtsorde -> deel van rechtsdeelnemers vrijwillige aanvaarding (als standaarden
voor eigen gedrag, dus niet omdat ze kans hebben gestraft te worden), mogelijk ander deel
verplichte aanvaarding (dwang, volgen regels omdat ze anders gestraft worden)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lorijnlusink. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,29. Je zit daarna nergens aan vast.
