Stap 5: brief aan de wethouder
Desirée Bekker
Adres
Nederland
Wethouder Linda Voortman
Postbus 16200
3500 CE, Utrecht
Betreft: Wijkadvies van Kanaleneiland-Zuid
Geachte mevrouw Voortman,
Graag wil ik mij eerst voorstellen, mijn naam is Desirée Bekker en ik volg de opleiding verpleegkunde
op de Hogeschool Utrecht. Voor deze studie heb ik samen met twee klasgenoten een wijkanalyse
gemaakt van Kanaleneiland-Zuid op het gebied van gezondheid. Als wijkverpleegkundige zou ik u
graag advies willen geven over het bevorderen van de gezondheid in de buurt Kanaleneiland-Zuid
doormiddel van deze brief. In de volgende alinea’s ga ik verder in op mijn observaties en adviezen.
Ten eerste begin ik mijn wijkadvies met een wijkgezondheidsprofiel van Kanaleneiland-Zuid. Hierin
worden de wensen, behoeften, gezondheidssituatie en -beleving beschreven van de inwoners. Een
wijkgezondheidsprofiel biedt overzicht op prioriteiten en ontwikkelingen. Het wijkgezondheidsprofiel
is in drie onderwerpen verdeeld:
- Bevolking
- Fysieke omgeving
- Sociale omgeving
Bevolking
In 2021 wonen er 8945 inwoners in Kanaleneiland-Zuid, 36% van de bevolking bestaat uit de
leeftijdscategorie 25 – 45 jaar en is hiermee de grootste groep. 19% van de bevolking is ouder dan
65. In de buurt zijn er veel mensen met een migratieachtergrond. 45% van de bevolking heeft een
Marokkaanse achtergrond, dit is de grootste groep. Hierna volgt Turks, Westers en Surinaams (Alle
cijfers, 2021).
Uit de gegevens van Alle cijfers (2021) blijkt dat 63% van de inwoners ongehuwd is, dit zijn 5655
inwoners, dit is meer dan de helft van de inwoners. Mensen die alleen zijn hebben een groter risico
op sociaal isolement of vereenzaming.
Op basis van de sociaaleconomische status (SES) kunnen mensen ingedeeld worden in hoge, midden
of lagere groepen. De SES wordt beoordeeld op inkomen, opleiding en positie op de arbeidsmarkt.
De SES heeft invloed op de gezondheid van een mens, iemand met een hoge SES is vaak gezonder
dan iemand met een lage SES. Mensen met een lage SES schatten hun gezondheid vaak minder goed
in hebben vaker ziekten, lichamelijke beperkingen en chronische aandoeningen. Kanaleneiland-Zuid
heeft een lage SES in vergelijking met ander wijken in Zuidwest en Utrecht. Gemiddeld ligt het bruto
35
,jaarinkomen van de inwoners 27% lager dan in de rest van Zuidwest. In Kanaleneiland-Zuid is 31,8%
van de bevolking laagopgeleid, dit gemiddelde ligt hoger dan in de rest van Zuidwest en Utrecht.
In Kanaleneiland-Zuid ervaren 74% van de bewoners tussen de 18 en 65 jaar een goede gezondheid,
29% van deze leeftijdscategorie is langdurig ziek. Bij de mensen boven de 65 zijn er 55% van de
bewoners langdurig of chronisch ziek. Dat is meer dan de helft van alle 65plussers in Kanaleneiland-
Zuid. De meest voorkomende gezondheidsproblemen in de buurt zijn: hart- en vaatziekten,
aandoeningen aan het bewegingsapparaat, depressie en diabetes mellitus. 23% van de volwassenen
en ouderen hebben overgewicht of obesitas en 29% van de buurtinwoners roken. Deze twee
factoren zijn risicofactoren voor de gezondheidsproblemen die veel voorkomen in deze buurt.
Fysieke omgeving
De buurt Kanaleneiland-Zuid is gelegen in wijk Zuidwest en het is afgebakend met postcode 3526.
Kanaleneiland-Zuid is rond 1950 gebouwd en de meeste huizen zijn voor het jaar 2000 gebouwd. De
totale oppervlakte van de wijk is 76 hectare en bestaat voor het grootste gedeelte uit land en een
klein deel uit water.
In het midden van de buurt tegenover het winkelcentrum is flora te vinden, het is een grasveld met
wat speeltuinen. Langs het Amsterdam-Rijnkanaal is veel groen te vinden, hier bevinden zich ook
sport- en recreatiegelegenheden. In de buurt zijn er ook basisscholen, speciaal onderwijs en Mbo-
scholen aanwezig. In de buurt zijn er sportgelegenheden zoals een sportschool, zwembad,
dansstudio en een fightclub. Ook is de buurt voorzien van veel zorgvoorzieningen zoals:
thuiszorgorganisaties, fysiotherapiepraktijken, een gezondheidscentrum, huisartsenpraktijk,
jeugdgezondheidszorg, geestelijke gezondheidszorg tandartspraktijk en een buurtteam.
Bewoners geven aan dat er weinig speelgelegenheden zijn voor kinderen en er is weinig natuur. Bij
het observeren van de buurt valt het ons op dat er veel zwerfafval te zien is rondom de scholen en op
de stoepen. Bewoners geven aan dat ze het niet fijn vinden om hun kinderen buiten te laten spelen,
het verkeer is onveilig en er is weinig gelegenheid tot recreëren voor kinderen.
Kanaleneiland-Zuid is goed te bereiken, het is dichtgelegen bij een snelweg en er zijn trams en
bussen die door de buurt rijden. Tijdens het observeren van de wijk viel het op dat er genoeg
stoepen zijn voor voetgangers maar dat er geen aparte fietspaden zijn. Auto’s rijden vaak harder dan
de toegestane snelheid waardoor dit gevaarlijk kan zijn.
Sociale omgeving
In de buurt Kanaleneiland-Zuid zijn er veel verschillende ontmoetingsplekken aanwezig. Er zijn twee
buurthuizen aanwezig, Bij Bosshardt en Het BuurtThuis. Hier kunnen buurtbewoners met elkaar
contacten leggen. Veel buurtbewoners ontmoeten elkaar bij het winkelcentrum Vasco da Gama, hier
bevinden zich ook multiculturele boodschappenwinkels, slagers en bakkers. In een gesprek met een
buurtbewoner wordt er verteld dat de mensen in Kanaleneiland-Zuid behulpzaam zijn voor elkaar.
Veel mensen in Kanaleneiland zijn aanhangers van de Islam, er is geen moskee in Kanaleneiland-Zuid.
De buurtbewoners moeten naar Kanaleneiland-Noord om naar de moskee te gaan.
In de buurt zijn er een aantal organisaties die buurtbewoners met een migratieachtergrond helpen
met het anticiperen in de Nederlandse samenleving door bijvoorbeeld taallessen te geven en te
helpen bij het integreren in de arbeidsmarkt.
Mensen ontmoeten elkaar ook bij sportgelegenheden zoals bij het zwembad Waterwijs, hier worden
zwemlessen aangeboden aan kinderen, zwangere vrouwen en voor ouderen. In het Drie generatie
centrum worden er sportactiviteiten georganiseerd voor 60plus. In de buurt is een sportvereniging
speciaal voor vrouwen met een migratieachtergrond.
36
,In Kanaleneiland-Zuid komt geweld en seksmisdrijven het meest voor en is hoger dan het gemiddelde
van de gemeente Utrecht. In de enquêtes van Utrecht in Cijfers geeft 38% van de gevraagde aan zich
wel eens onveilig te voelen in Zuidwest. Buurtbewoners geven aan last te hebben van hangjongeren.
diagnoses met wijk-OPSE
Hieronder zijn de diagnoses beschreven waaruit u kunt opmerken wat voor problemen er voordoen
in de buurt Kanaleneiland-Zuid. De diagnoses zijn opgesteld volgens de wijk-OPSE structuur. Deze
structuur bestaat uit 4 delen:
O= observatie
P= probleem
S= symptomen
E= etiologie
Observatie: tijdens het observeren van de wijk en door in gesprek te gaan met buurtbewoners kon er
geconcludeerd worden dat er beperkte speelgelegenheden zijn voor kinderen. Hierdoor vinden
ouders het niet fijn om hun kinderen buiten te laten spelen.
Problemen: te weinig speelgelegenheden voor kinderen.
Symptomen: kinderen hebben een grotere kans op overgewicht door een verminderde
lichaamsbeweging.
Etiologie: weinig flora in de buurt. Mogelijk tekort aan ruimte door veel huizen en flatgebouwen.
Uit onderzoek is gebleken dat te weinig plaats voor speelgelegenheden in de omgeving en weinig
beweging risicofactoren zijn voor overgewicht bij kinderen. Ook speelt de sociaaleconomische status
van het gezin mee. Een lage sociaaleconomische status van het gezin is een risicofactor voor
overgewicht. Wanneer kinderen meer dan twee uur per dag televisie kijken of gamen is er meer
risico op overgewicht (Nederlands Jeugdinstituut, z.d.).
Observatie: uit Alle Cijfers (2021) blijkt dat 29% van de volwassen bevolking in Kanaleneiland-Zuid
rookt en 23% overgewicht of obesitas heeft. Dit zijn risicofactoren voor hart- en vaatziekten,
aandoeningen aan het bewegingsapparaat en chronische ziekten zoals Diabetes Mellitus type 2.
Problemen ongezonde leefstijlfactoren.
Symptomen Hart- en vaatziekten, aandoeningen aan bewegingsapparaat en chronische ziekten zoals
Diabetes Mellitus type 2 komen veel voor in de buurt. Dit zorgt voor meer zorgvraag in de buurt.
Etiologie lage sociaaleconomische status, weinig sportgelegenheden, mogelijk spelen sociale- en
omgevingsfactoren mee.
In Kanaleneiland-Zuid is de sociaaleconomische status laag vergeleken met andere wijken in Utrecht
en Zuidwest. Het opleidingsniveau en inkomen van deze buurt ligt onder het gemiddelde van
Zuidwest. Uit onderzoek blijkt dat er meer kans is op risicofactoren van gezondheidsproblemen zoals
overgewicht bij mensen met een lage sociaaleconomische status ten opzichte van mensen met een
hoge sociaaleconomische status (Schwartz et al., 2021).
Overgewicht is een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Mensen met een hoger BMI hebben meer
kans op een hoge cholesterolgehalte en hoge bloeddruk. Dit zijn risicofactoren voor hart- en
vaatziekten zoals artherosclerose maar ook diabetes mellitus type 2. Mensen met overgewicht
hebben vaak ook meer last van aandoeningen aan het bewegingsapparaat zoals artrose (Mathijssen,
2020). Wanneer mensen overgewicht hebben en daarbij roken wordt het risico op de net genoemde
ziekten en aandoeningen versterkt. Tabaksrook zorgt ervoor dat er schadelijke stoffen in het lichaam
vrijkomen, dit kan de bloedvaten beschadigen. Een roker heeft twee tot zes keer meer kans op hart-
of herseninfarcten, coronaire hartziekten en angina pectoris. Ook heeft een roker twee tot vier keer
37
, meer risico op perifeer arterieel vaatlijden, aneurysma en hartfalen dan een niet-roker (De
Hartstichting, 2016).
Observatie: in de buurt van Kanaleneiland-Zuid wordt er veel zwerfafval op straat gegooid. Rondom
de scholen en op de stoepen is veel afval te vinden. Buurtbewoners geven aan dat veel scholieren en
buurtbewoners afval op straat gooien in plaats van in de prullenbakken. Buurtbewoners voelen zich
minder veilig.
Problemen: vervuiling van het milieu.
Symptomen: scholieren en inwoners van de buurt Kanaleneiland-Zuid gooien hun afval niet in
prullenbakken maar op straat en in de natuur.
Etiologie: Er is steeds meer zwerfafval te zien in de buurt op de stoepen en rondom de scholen.
Uit onderzoek blijkt dat wanneer er veel zwerfaval in de buurt ligt, er ook meer mensen afval op
straat of in de natuur gooien. Wanneer de omgeving schoner is gaan mensen zich ook netter
gedragen en gooien minder afval op straat en in de natuur. Overigens is er gebleken dat mensen zich
minder veilig voelen in buurten met veel zwerfafval. Zwerfafval heeft impact op de omgeving. Het
kan de bodem van bijvoorbeeld kanalen of sloten en het water verontreinigen. Door zwerfafval
wordt ongedierte aangetrokken, ook kunnen dieren het zwerfafval eten of er in verstrikt raken.
Zwerfafval blijft lang in het milieu zitten en vergaat bijna niet tot heel langzaam (Milieu Centraal,
z.d.).
Bevorderende factoren
Organisaties die mensen met een migratieachtergrond helpen
In de buurt Kanaleneiland-Zuid wonen er veel mensen met een migratieachtergrond, 45% van de
bevolking in deze buurt heeft Marokkaans als migratieachtergrond.
In de buurt zijn er organisaties die buurtbewoners met een migratieachtergrond ondersteuning
bieden door taallessen aan te bieden en te helpen met het integreren in de arbeidsmarkt van
Nederland. Het is gebleken dat de taalvaardigheid van statushouders en mensen met een
migratieachtergrond een van de grootste belemmeringen zijn voor het vinden van een baan. Het is
belangrijk dat iemand de Nederlandse taal goed beheerst. Taallessen voor mensen met een
migratieachtergrond is bevorderend voor de taalkundigheid (Van den Enden et al., 2018).
Buurthuis
In Kanaleneiland-Zuid zijn er twee buurthuizen gevestigd. Hier worden activiteiten aangeboden voor
de buurtbewoners. Buurthuizen kunnen een sociaal isolement bij ouderen voorkomen. Uit het
onderzoek van Gardner (2011) blijkt dat buurthuizen de interacties en informele relaties tussen
ouderen verbeterd. Ouderen kunnen dagelijks terecht waardoor het welzijn verbeterd en risico op
sociaalisolement verkleint doordat de sociale kring wordt vergroot.
Buurtteam
In de buurt Kanaleneiland-Zuid is er een buurtteam aanwezig die ingezet kan worden bij bevordering
van sociale samenhang, onderlinge hulp en de participaties van buurtbewoners. Het buurtteam is
een makkelijk en gratis aanspreekpunt voor buurtbewoners. Het team kan ondersteuning bieden bij
zorg, welzijn, wonen, werk en onderwijs. Een buurtteam gaat samen met de buurtbewoner zoeken
naar gerichte oplossingen en biedt concrete hulp. Het team bevordert de zelfmanagement van de
buurtbewoners, dit zorgt ervoor dat mensen langer thuis kunnen wonen (Buurtteam, 2021).
Gezondheidsvoorzieningen
In de buurt Kanaleneiland-Zuid en rondom zijn er veel zorgvoorzieningen aanwezig zoals huisartsen,
fysiotherapeuten, verzorgingshuizen en tandartsen. Ook zijn er een aantal thuiszorg organisaties
38
