Inleiding in de praktische filosofie (A)
Aantekeningen: Ilse van Meurs
Hoorcollege week 1 Inleiding
- https://portal.coutinho.nl/vangedachtenwisselen/studiemateriaal.html → hier kan je
denkoefeningen, eindoefeningen & links vinden!!
- lees bijbehorende literatuur
- studeer actief & oefen met denkoefeningen van de brabander
Literatuur
- van gedachten wisselen
- children: rights & childhood
Van gedachten wisselen
- Kunnen we anders denken dan we denken?
- Leg contact met medestudenten en wissel van gedachten...
- maakt het vak leuker en leerzamer
- oefening voor tentamen en opdracht
Praktische filosofie
● Sociale en politieke filosofie:
- Hoe moeten we met elkaar omgaan?
- Waar ligt de grens van onze vrijheid?
- Wat maakt een samenleving rechtvaardig?
- Mag de overheid zich met ons leven bemoeien?
- wat is vrijheid? wanneer is iets nog een mening? wanneer mag je vrijheid
begrenzen? wanneer is iets nog rechtvaardig? > hoe zorg je voor een
rechtvaardige samenleving, bestaat dat überhaupt?
● Ethiek:
- Hoe kunnen we goed van kwaad onderscheiden?
- wat is überhaupt goed en kwaad > er zijn allerlei nuances mogelijk
Verwonder je over het alledaagse - breek met heersende opinies (Plato)
- oude filosofen begonnen met vragen stellen
- waarom lopen we als schapen mee met hoe het is?
Filosofie als opening voor nieuwe perspectieven
- Geen wetenschap die de werkelijkheid wil verklaren → een grote en lange discussie
waarbij je voor jezelf verdiept wat je dacht zeker te weten
- Stel heersende manier van denken en de heersende opvattingen in de samenleving
ter discussie
- Heersende opvattingen sluiten andere perspectieven uit
- filosofie schudt wakker
,Verschil tussen filosofie & wetenschap
● Menswetenschappen zijn empirische wetenschappen
- psychologie
- sociologie
- antropologie
- pedagogiek
→ toch allerlei definities en ideeën van hoe het moet
→ maar als je uitzoomt dan zie je dat er nog wel wat af valt te dingen > hier
kom je alleen achter als je dingen gaat bevragen en gaat discussiëren
● Gaan uit van definities
● Filosofie onderzoekt de definities, stelt fundamentele vragen. Wat is het? Bestaat
het?
Men filosofeert al eeuwenlang, wereldwijd
● westerse filosofie gebaseerd op klassieke Griekse Filosofie
- de manier waarop wij filosoferen baseren we op Griekse filosofie
● Oosterse filosofie niet gescheiden van religie > Oosterse zit anders in elkaar, meer
verworven met religie
- Boeddhistische filosofie
- Confucianisme
- Hindoeïstische filosofie
- Taoïsme
Er is altijd gefilosofeerd over opvoeding
filosofie is onderdeel van pedagogiek > de meeste hebben ook altijd over opvoeding
gesproken > de allereerste pedagogen waren filosofen
- hieronder allemaal filosofen die uitgebreid hebben geschreven over opvoeding:
● Oudheid
- Socrates, Plato, Aristoteles, Augustinus van Hippo
● Middeleeuwen
- Thomas van Aquino
● Humanisme
- Erasmus, Melanchthon, de Montaigne
● Verlichting
- Comenius, Locke, Rousseau, Kant
● Hedendaags
- Dewey
, - socratische methode: vragen stellen zodat mensen zelf na gaan denken
- je kan bij elke vraag verder doordenken en redeneren; maar wat is goed en slecht
eigenlijk?
- https://www.youtube.com/watch?v=VDiyQub6vpw > filmpje kijken voor wie het zijn
Filmpje
https://www.youtube.com/watch?v=VDiyQub6vpw > over plato
tot aan middeleeuwen niet bezig met bewijzen (peer reviews e.d.) > je ging kijken wat
werkte, je ging meer af op je gevoel & instinct
Tot na de middeleeuwen:
● Geloof
● Gevoel
● ‘Instinct’
Religie
- bijbel werd als kennis aangenomen: de kennis stond er al en kon je aannemen
Copernicaanse wending: de mens is niet langer het middelpunt van het universum
- Copernicus: zon draaide niet om aarde maar aarde om de zon > het klopt niet wat we
geloven en doen tot nu toe > kerk boos
- mens was niet middelpunt universum > brak iets open; er zijn allerlei andere dingen
mogelijk dan we tot nu toe hadden gedacht
- maar dan zou je alles kunnen bewijzen e.d. > wetenschap groter
Verklaringen van wetenschappers in plaats van antwoorden van theologen
● Copernicus (1473-1543)
● Galilei (1564-1642)
● Kepler (1571-1630)
● Newton (1642-1727)
- Gevolg: mens ontdekt zichzelf als autonoom subject, fundament van werkelijkheid en
weten
, - wetenschap als enorme belofte; als we goed alles bestuderen, kunnen we alles
uitvinden, dat is dan de werkelijkheid (niet wat we tot nu toe aangewezen kregen en
geloofden)
- hier zitten we eigenlijk nu nog; als iets niet aangetoond kan worden is het niet zo →
maar is dit zo?
De verlichting: optimistisch geloof in menselijke rede
- kennis en wetenschap laten mens betere wereld creëren > we kunnen de beste
wereld mogelijk maken: kwestie van kennis opdoen en toepassen
- wantrouwen tegenover religie > mensen vroegen zich af; als een ding niet klopt, klopt
de rest dan wel?
- ‘durf te denken!’ (Kant, 1724-1804) → kom uit dat volgzame schaapsgedrag en ga
zelf nadenken, alleen dan kunnen wij een goede wereld neerzetten
Vroege opvoedingshandleidingen
● Vóór de Verlichting voornamelijk door
- ook niet door wetenschappers geschreven > bijv dichters
- dichters: romantische ideeën (in rijm geschreven, want veel mensen konden
niet lezen; opvoedadvies doorgeven omdat rijm beter te onthouden was)
- dokters: theoretisch (al dan niet onderbouwd > wat je moest doen als je ziek
was) > met wat ze toen wisten hadden ze theoretisch advies
- verloskundigen: praktisch > over zwangerschap & kind op de wereld zetten
● De eerste complete opvoedingstheorieën kwamen tijdens verlichting, van filosofen
De eerste pedagogen waren filosofen
● John Locke (1632-1704) > schreef vooral over opvoeding (en over andere zaken) >
schreef bijvoorbeeld dat kind bier moest en geen water; want water vaak vervuild.
Schreef ook over hoe je met kinderen om moet gaan; strak opvoeden of niet
● Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) > schreef Emile > had idee (industrialisatie)
dat de stad een verderfelijke plek was; daar moet je kind niet opvoeden > hij dacht
heel filosofisch over kind opgevoed moest worden; op het platteland, niet in
aanraking met slechte kanten leven > als het kind daar niet aan geintroduceerd
wordt, wordt het een goed mens
Verlichting zorgde voor wetenschappelijk wereldbeeld
- Kritiek: mechanistisch wereldbeeld > niet veel ruimte meer voor gevoelens > bijna
een ‘machinewereld’ (had te maken met industrialisatie) > alles moest mee-draaien;
steeds meer mensen & systemen
- Mens en omgeving worden beheerst en gerationaliseerd
- mensen draaien mee als geoliede onderdelen in scholen, ziekenhuizen,
gevangenissen, etc.
● Opvoeden met als doel: meedraaien
→ hier zie je nog steeds gevolgen van: op tijd op college, want hierna is er weer een
(en dit komt vanuit het idee van handig als iedereen tegelijk werkt)
