In dit document van 24 pagina's staat alles beschreven wat je moet weten voor het schriftelijk examen maatschappijkunde niveau VMBO TL/MAVO. Hierbij heb alle 5 de examenkaternen gebruikt (politiek, criminaliteit enz) en de informatie van DUO.
De eerste 10 pagina's gaan over het onderwerp politi...
Nederland kent 3 bestuurlijke niveaus:
- Het land (nationaal bestuur). Bestaat uit: het parlement, de Staten generaal,
regering, kabinet en ministeries. het dagelijks bestuur wordt gevormd door het
kabinet.
- De provincie. Bestaat uit de Provinciale Staten, het College van
Gedeputeerde Staten en de commissaris van de koning. Het dagelijks bestuur
wordt gevormd door het College van Gedeputeerde Staten. De commissaris
van de koning is voorzitter van de Provinciale Staten en het College van
Gedeputeerde Staten. Provincies zijn onder andere verantwoordelijk voor
inrichting van landelijk gebied, een bereikbare regio, aanleg en onderhoud
van provinciale wegen, natuur.
- De gemeente (lokaal bestuur). Bestaat uit de gemeenteraad, het college van
burgemeesters en wethouders. Het dagelijks bestuur wordt gevormd door het
college van burgemeester en wethouders (College van B en W)
De overheid zorgt voor een aantal zaken die van algemeen belang geacht worden,
zoals openbare orde en veiligheid, verkeer en waterwegen, gezondheidszorg,
zorgen voor onderwijs. Daarnaast is de overheid ook verantwoordelijk voor een
minimumniveau van bestaanszekerheid (verzorgingsstaat). In een verzorgingsstaat
dient de overheid te zorgen voor:
- Bescherming tegen verlies van inkomen (sociale zekerheid)
- Collectieve welzijnsvoorzieningen: gezondheidszorg, onderwijs, huisvesting
- Rechtvaardige inkomensverdeling
- Voldoende werkgelegenheid
Nederland is een parlementaire democratie: Onze volksvertegenwoordigers
vormen samen het parlement en nemen belangrijke beslissingen. In de Nederlandse
democratie regeren burgers niet zelf, maar kiezen ze volksvertegenwoordigers die
besluiten nemen. Ook is Nederland een constitutionele monarchie: een
staatsvorm waarin de taken en bevoegdheden van het staatshoofd zijn beperkt door
de grondwet.
De Nederlandse parlementaire democratie heeft een aantal kenmerken:
- Politieke macht ligt namens de burgers bij de volksvertegenwoordiging.
- Op nationaal niveau kan het kabinet ter verantwoording worden geroepen
door de volksvertegenwoordiging.
- Het parlement neemt uiteindelijk de beslissing over wetsvoorstellen.
- Er zijn vrije en geheime verkiezingen
- Er worden beslissingen genomen met een meerderheid van de stemmen,
maar ook met minderheidsstandpunten en grondrechten van burgers.
1
, - Burgers hebben actief (recht om te stemmen) en passief kiesrecht (recht
om je verkiesbaar te stellen) en recht om invloed uit te oefenen op de politieke
besluitvorming.
- Er is algemeen kiesrecht.
- Bevoegdheden en macht van bestuurders en bestuursorganen zijn
vastgelegd in de Grondwet.
- Op provinciaal en gemeentelijk niveau gelden dezelfde principes
Nadelen parlementaire democratie:
- Om meer invloed te krijgen moeten politieke partijen compromissen sluiten.
Daardoor kan onbegrip ontstaan bij kiezers
- burgers ervaren een kloof tussen henzelf en politici
De wijze waarop een volksvertegenwoordiging wordt gekozen, wordt het kiesstelsel
genoemd.
- Nederland heeft het stelsel van evenredige vertegenwoordiging: het totaal
uitgebrachte stemmen wordt gedeeld door het aantal stemmen. Een gevolg
hiervan is dat kleine partijen ook zetels kunnen behalen. Voor dit stelsel is wel
coalitievorming (samenwerking) nodig en het sluiten van compromissen.
- Andere landen hebben het meerderheidsstelsel: Een partij moet de
meerderheid behalen om zetels te veroveren
Om de 4 jaar kiezen Nederlandse burgers de nieuwe leden van de:
- Tweede Kamer (nationaal)
- Provinciale Staten (provinciaal)
- Gemeenteraad (lokaal)
Bij verkiezingen zijn er altijd zwevende kiezers: mensen die niet bij elke verkiezing
op dezelfde partij stemmen. Die kunnen op het laatst nog overgehaald worden.
Een lijsttrekker is de belangrijkste persoon van een politieke partij in verkiezingstijd.
Hij of zij is het gezicht van de partij die de standpunten in de media verwoordt en in
debat gaat met andere lijsttrekkers.
Peilingen zijn voorspellingen van verkiezingsuitslag op dat moment.
Proces kabinetsformatie:
1. Onderzoek: De Tweede kamer benoemt een informateur. Hij/zij krijgt de
opdracht om te onderzoeken of coalitie nodig is.
2. Informatie: De informateur voert gesprekken met politieke partijen en zoekt
oplossingen voor meningsverschillen. Als dit lukt stellen ze samen een
regeerakkoord op waarin de plannen staan voor het regeringsbeleid de
komende jaren.
3. Formatie: De Tweede Kamer benoemt een formateur. Dat is meestal de
leider van de grootste partij en wordt dus de nieuwe minister
2
, president/premier. Hij/zij overlegt met coalitiepartijen over de verdeling van
ministers en staatssecretarissen.
4. Beëdiging: Het nieuwe kabinet wordt beëdigd door de koning. De
kabinetsleden worden dan officieel benoemd.
Tijdens de kabinetsformatie (onderhandelingen over wie gaan regeren)
onderzoeken politici of ze kunnen samenwerken. Vaak zoekt de grootste partij
andere partijen om mee samen te werken in een coalitie, die bestaat uit twee of
meer partijen die samen de regering vormen. Hier tegenover staan de
oppositiepartijen die worden gevormd door politieke partijen die niet in de
regeringscoalitie zitten.
Hoe komt een wet tot stand?
1. Er is een maatschappelijk probleem
2. Een minister of Tweede Kamerlid maakt een wetsvoorstel
3. De Tweede Kamer debatteert over dit wetsvoorstel
4. Tweede Kamerleden dienen amendementen in
5. Tweede Kamer stemt over de amendementen en het definitieve voorstel
6. Eerste kamer stemt over het wetsvoorstel, zij mogen geen aanpassingen
doen
7. De koning en verantwoordelijke minister ondertekenen het wetsvoorstel
8. De wet wordt gepubliceerd
Wat gebeurd er op Prinsjesdag?
- De koning leest de troonrede voor aan de leden van de Eerste en Tweede
kamer. Dat is een overzicht van wat de ministers hebben bereikt en welke
plannen ze hebben voor het komende jaar.
- De minister van Financiën opent het koffertje in de Tweede Kamer van de
miljoenennota, een gedetailleerd overzicht van alle plannen van het kabinet
voor het komende jaar.
- Onderdeel van de miljoenennota is de rijksbegroting: het overzicht van alle
inkomsten en uitgaven van het komende jaar.
- De dagen na Prinsjesdag houd de Tweede Kamer de algemene
beschouwingen: een debat over de plannen van het kabinet en de minister
president.
Kenmerken Nederlandse rechtsstaat:
- Er is sprake van een machtenscheiding (trias politica).
- De rechterlijke macht is onpartijdig en onafhankelijk.
- Burgers hebben grondrechten zoals: vrijheid van meningsuiting, persvrijheid,
vrijheid van onderwijs, recht op privacy, vrijheid van godsdienst. Alle burgers
zijn voor de wet gelijk, zoals beschreven in artikel 1 van de Grondwet.
- Het handelen van de overheid moet altijd gebaseerd zijn op een wet:
legaliteitsbeginsel.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fleurvanhoorn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,88. Je zit daarna nergens aan vast.
