KB Nederlands
Les 1: spelling (09-11-22)
Docent: Thomas van Aalten
Literatuur: basiskennis taalonderwijs -> altijd meenemen
Deze lessen staan in het teken van begrippen -> stampen!
Aantal vragen per onderdeel + fouten in oefentoets
Mondelinge taalvaardigheid: 14 -> 1 fout in oefentoets
Voortgezet technisch lezen: 12 -> 2 fouten in oefentoets
Begrijpend lezen: 16 -> 0 fout in oefentoets
Jeugdliteratuur: 6 -> 1 fout in oefentoets
Spelling: 12 -> 1 fout in oefentoets
Pictografisch schrift
- Tekeningen en afbeeldingen. Je drukt iets uit in een plaatje en er wordt ongeveer
gesnapt wat er bedoeld wordt.
- Oudste manier
- Nu ook: verkeersborden, emoji´s, pictogrammen, wasetiketten
Logografisch schrift
- Volgt het pictografisch schrift op
- Chinese en Japanse tekens: een symbool staat voor een specifiek woord
- Te vergelijken met gebarentaal
Alfabetisch schrift
- Feniciërs circa 1000 v. Chr.
- Per klank 1 teken
- Fonemen (klanken) en grafemen (tekens)
➔ Een foneem is een betekenis onderscheidende klank
➔ Fonemen combineren -> woord
➔ Tekens waarmee wij fonemen weergeven heten grafemen. Een grafeem is
een letter of lettercombinatie: ei, b, oe.
➔ Foneem: /oo/ -> grafeem kan dan o, oo, eau of oa zijn -> bomen, boom,
cadeau, goal
➔ Er zijn 34 fonemen (nu richting de 40) en 36 grafemen
➔ In een woord zitten er meestal evenveel fonemen als grafemen. Er zijn wel
bepaalde uitzonderingen.
- Latijns alfabet: 26 letters -> er zijn niet genoeg tekens in ons alfabet om elk foneem
apart te weergeven
- Er zijn 34 fonemen en 36 grafemen
1
,Opdrachten 11.1 - 11.8
● 11.1: C
● 11.2: D
● 11.3: B A
● 11.4: C A
● 11.5: B
● 11.6: B
● 11.7: A
● 11.8: B of C -> er zijn 9 letters in harlekijn. Er zijn dan 8 fonemen omdat de ij-klank
als 1 telt. Er zijn ook 8 grafemen: h, a, r, l, e, k, ij en n. Bij dia zijn er 3 grafemen: d, i
en a want je ziet die 3 letters. Er zijn dan 4 grafemen want je hoort: d, i, j en a. ]
Spellingprincipes
1. Fonologisch principe (11.2)
➔ Het hoofdprincipe van de Nederlandse spelling. Elk foneem wordt door een
apart grafeem weergegeven: je schrijft het woord zoals het klinkt.
➔ Wordt ook wel klankzuiver genoemd
2. Morfologisch principe (11.3)
➔ Daarnaast kennen we de regel van de gelijkvormigheid (je schrijft een
woord/voor- achtervoegsel steeds op dezelfde manier: hond vanwege
honden) en de regel van overeenkomst (als woorden op dezelfde manier
worden gevormd, worden ze ook op dezelfde manier geschreven (grootte
vanwege lengte).
➔ Hond; je hoort een t maar je schrijft een d omdat het meervoud honden is.
Raadsel met een d want het komt van raden. Dit noem je gelijkvormigheid:
web -> webben
➔ Het antwoord op 11.3 is loodgieter -> lood schrijf je met een d want je zegt
loden pijp.
➔ Je hebt ook woorden die je hetzelfde schrijft wegens overeenkomst ->
breedte, grootte want lengte
3. Etymologisch principe (11.5)
➔ De geschiedenis van een woord is bepalend voor de schrijfwijze. We maken
in onze schrijftaal verschil tussen ij en ei omdat er vroeger
uitspraakverschillen bestonden. Ook bij ou en au. Je moet gewoon weten dat
het zo is, er zijn geen regels voor.
➔ Het antwoord is vouwen -> je moet gewoon weten dat je het met ou schrijft, er
is geen regel voor.
➔ Heeft te maken met herkomst -> leenwoorden, zoals interview
4. Syllabisch principe (11.4)
➔ Syllabes of klankdelen van een woord zijn bepalend voor de spelling ervan.
Eindigt een woorddeel op een lange klank, dan schrijf je die met één klinker,
zoals in poot - poten (verenkelingsregel). Eindigt een woorddeel op een korte
klank, dan volgen er twee medeklinkers, zoals in pot - potten
(verdubbelingsregel).
➔ Het lijkt op dat je dingen kunt hakken in lettergrepen. Je let hierbij op
klankgroepen. Het zijn dus woorden waarbij je een lange klank hoort, maar
een medeklinker schrijft.
2
, ➔ Het antwoord is kever -> je schrijft het met 1 e omdat het een lange klank is
dus je schrijft kever.
➔ Verdubbelingsregel: koffer (/ko/)
➔ Verenkelingsregel: ramen (/raa/)
3
