SAMENVATTING GS
EXAMENKATERN
HOOFDSTUK 5: CHINA 1842-2001
5.1 CHINEES KEIZERRIJK BEGIN 19 D E EEUW ERNSTIG VERZWAKT
DE KEIZERS REGEREN ALS ABSOLUTE VORSTEN
In de 19de eeuw regeerde in China de keizerlijke Qing-dynastie (Mantsjoe-dynastie), die regeerde van 1644-
1911.
Dynastie: een serie heersers uit één familie
De Chinese keizers regeerden als absolute vorsten, omdat ze zeiden dat ze van God absolute macht hadden
gekregen.
Het rijk was als volgt ingedeeld met aan het hoofd van elk gebied door de keizer benoemde ambtenaren, die
C werden gekozen door het houden van ambtenarenexamens.
hi
n Ambtenarenexamens: de examens werden eens in de drie jaar
es
gehouden en minder dan één procent van de kandidaten slaagde
e
rij cie s
Provin de eerste keer. De keizers hadden dit examen ingesteld om in het
k hele rijk te kunnen beschikken over betrouwbare ambtenaren met
Prefectu ren dezelfde denkbeelden.
D istricten
HET CENTRALE GEZAG WAS GEBASEERD OP HET CONFUCIANISME
Confucianisme: Chinese leer uit de 6de eeuw voor Chr. van Koeng Foe-Tsoe (Confucius) die er de nadruk legde
dat de mensen zich op de juiste manier gedroegen.
De belangrijkste kenmerken van het confucianisme:
- Nadruk op het juiste persoonlijke gedrag: als alle mensen zich goed gedroegen, zouden alle problemen
in de samenleving verdwijnen;
- De leer van de ‘Vijf Menselijke Relaties’, die aangaf wat de juiste betrekkingen waren tussen:
o Heerser en onderdanen;
o Vader en zoon;
o Echtgenoot en vrouw;
o Oudere en jongere broer;
o Vrienden.
- Hogergeplaatsten moesten welwillendheid en vriendelijkheid tonen en lagergeplaatsten toewijding en
gehoorzaamheid. Ook moesten hogergeplaatsten het goede voorbeeld geven.
- Om ervoor te zorgen dat iedereen zich juist gedroeg werden er talrijke rituelen en omgangsvormen
bedacht, voor aan het keizerlijke hof.
PROBLEMEN VOOR DE QING-DYNASTIE EIND 18 D E , BEGIN 19 D E EEUW
,Eind 18de eeuw begon een tijd van crisis en neergang. Overal in China daalde het bestaansniveau voor de
Chinese bevolking.
Oorzaken van deze neergang:
- Corruptie
Corruptie en inefficiënt bestuur onder het bewind van keizer Qianlong en zijn gunsteling Heshen;
- Politieke crises
Politieke crises, door corruptie en inefficiënt bestuur. Een voorbeeld daarvan is de Opstand van de
Witte Lotus in 1796 van burgers die opstonden tegen corrupte belastingpachters.
- Hongersnoden
Als gevolg van natuurrampen, uitbuiting van de overheid en overbevolking, want hoewel de bevolking
groeide, bleven de hoeveelheden betrouwbaar land en de landbouwmethoden hetzelfde.
DE CORRUPTIE VAN HESHEN
Heshen werd van paleiswachter vertrouweling van keizer Qianlong.
Corrupte daden:
- Langdurende militaire acties tegen demonstranten, die hem van extra fondsen verzekerde;
- Hij stal belastinggeld, zodat allerlei overheidstaken niet goed konden worden uitgevoerd, zoals het
onderhoud van dammen en dijken in de Gele Rivier, zodat er grote overstromingen plaatsvonden. Ook
zorgde hij voor meer belasting door de prijzen van rijst te verhogen waardoor er nog meer
hongersnoden ontstonden.
De opvolger van Qianlong liet Heshen zichzelf ophangen.
5.2 DE EERSTE OPIUMOORLOG (1839-1842): CHINA DOET CONCESSIES
ZOWEL CHINA ALS HET WESTEN BESCHOUWT ZICH ALS SUPERIEUR
China beschouwt zich als het middelpunt van de wereld. De voormalige naam voor het Chinese gebied was dan
ook: het Rijk van het Midden. China was het centrum en dus een voorbeeld voor de rest van de wereld. De
Qing-dynastie onderhield daarom ook geen contacten met het buitenland. Onderhandelingen zou namelijk
erkenning van gelijkheid betekenen.
Ook het Westen voelde zich superieur. Zo hielden ze zich in de 19 de eeuw bezig met wat de Britten ‘The white
man’s burden’ noemden, de taak om de rest van de wereld te beschaven. Daar voelde China echter weinig
voor. Engeland wilde China echter dwingen tot onderhandelen, eventueel door middel van geweld.
DE VOOR CHINA SCHADELIJKE GEVOLGEN VAN DE OPIUMHANDEL
De Britten vervoerden sinds eind 18de eeuw steeds meer opium via Brits-Indië naar China. Deze handel was
voor China zeer schadelijk:
- De opium moest met veel zilver worden betaald, waardoor de Chinese economie er schade onder ging
lijden. De prijzen werden nog hoger toen in 1834 de Britse regering het monopolie van de East India
Company op de handel met Azië ophief, zodat ook andere landen met China konden handeldrijven;
- Er raakten veel mensen verslaafd aan opium, waardoor sociale ontwrichting ontstond;
- Toen de Chinese regering opium had verboden, bleken Chinese ambtenaren omkoopbaar en bleef de
illegale opiumhandel sterk groeien.
,AANLEIDING (MEEST DIRECTE OORZAAK) VAN DE OPIUMOORLOG
Toen China opium verbood, maar de Britten nog steeds leverden, liet de Chinese keizer in 1839 anderhalf
miljoen kilo ruwe opium in beslag nemen en vernietigen. Als antwoord, stuurden de Britten een vloot en een
leger.
DE BRITTEN OVERWINNEN DANKZIJ MILITAIRE OVERMACHT
De Britten wonnen deze oorlog, omdat ze militair gezien veel sterker waren, dankzij onder andere de door
stoom aangedreven oorlogsschepen.
CHINA WORDT GEDWONGEN TOT VERNEDEREND VREDESVERDRAG
In 1842 werd de Chinese regering door de Britten in het Verdrag van Nanking gedwongen:
- Vijf havens open te stellen voor Britse kooplieden;
- Het eiland Hongkong af te staan aan de Britten;
- Toe te staan dat de Britten die zich in de verdragshavens vestigden niet onder Chinees bestuur en
Chinese rechtsspraak zouden vallen;
- Zes miljoen dollar betalen als schadevergoeding voor de vernietigde opium;
- Toe te staan dat het bedrag periodiek zou worden herzien.
5.3 NIEUWE CHINESE CONCESSIES NA TWEEDE OPIUMOORLOG (1856-1860)
NIEUWE ONGELIJKE VERDRAGEN
Ongelijke Verdragen: Verdragen die buitenlandse mogendheden in de 19 de eeuw met China sloten. De
chinezen noemden het Ongelijke Verdragen, omdat ze veel gunstiger waren voor de
westerse mogendheden dan voor China.
Gevolgen van de Ongelijke Verdragen voor China:
- Verlies van zeggenschap over grondgebied;
- Verlies aan inkomsten uit economische centra die voor een groot deel in handen van buitenlandse
mogendheden kwam.
In 1844 sloten de VS en Frankrijk Ongelijke Verdragen met China. Vervolgens ook landen als: Nederland,
Zweden, Denemarken, Spanje, Portugal, Duitsland en Oostenrijk.
Na nieuwe gewapende conflicten kwamen delen van China in de handen van Japan, Frankrijk en Rusland
terecht.
DE TWEEDE OPIUMOORLOG (1856-1860)
China wilde niet meer meewerken aan de opstelling van de verdragen en weigerde toen de periodieke
herziening van de verdragen aan de orden kwam, concessies te doen. Groot-Brittannië en Frankrijk voerden
weer oorlog met China en bij de vredesonderhandelingen sloten ook de VS en Rusland zich aan.
Concessies die China deed in het Verdrag van Tianjin:
, - Engeland, Frankrijk, de VS en Rusland mochten in Peking ambassades vestigen;
- Er kwamen tien nieuwe verdragshavens;
- De westerse mogendheden kregen ‘exterritoriale rechten’ (soevereiniteit binnen China);
- De opiumhandel die was verboden werd in kustgebieden weer toegestaan;
- Het christendom mocht in China worden verkondigd;
- Buitenlanders mochten door heel China reizen;
- Importheffing werd in het voordeel van de buitenlandse mogendheden geregeld;
- China moest enorme schadevergoeding betalen aan Groot-Brittannië en Frankrijk.
Rusland sloot een aanvullend verdrag waarin China een gebied in Noord-China aan Rusland afstond.
Toen de Chinese regering het verdrag niet accepteerde, werd de oorlog hervat en aanvaardde de Chinese
regering het verdrag in 1860 alsnog.
DE CHINEES-JAPANSE OORLOG (1894-1895)
China was begonnen met de modernisering van het leger, maar Japan ook en was daarmee al verder
gevorderd. Japan had in die tijd een tekort aan grondstoffen en met overbevolking. Ze wilde Korea beroven.
Korea werd echter door China als vazalstaat beschouwt en in 1894 brak er dus oorlog uit tussen China en
Japan. China werd echter weer verpletterend verslagen, door het beter gemoderniseerde Japanse leger.
Bij de Vrede van Shimonoseki in 1895 werd China gedwongen tot:
- Erkenning van onafhankelijkheid van Korea;
- Afstaan van volgende grondgebieden aan Japan:
o Taiwan;
o Pescadores;
o Schiereiland Laidong. Westerse landen dwongen Japan echter Laidong terug te geven;
- Toestaan aan Japan bij de verdragshavens fabrieken te bouwen;
- Betalen van een grote schadevergoeding;
- Afstaan van grondgebied aan Rusland, Duitsland en Frankrijk.
Deze nederlaag verraste de Chinezen. Ze waren er van overtuigd geweest deze oorlog te zullen winnen. Onder
de Chinezen groeide nu steeds meer het besef dat ze toe waren aan een nieuwe staatsvorm.
5.4 BINNENLANDS VERZET TEGEN HET KEIZERLIJK GEZAG
DE OPSTAND VAN TAIPING (1850-1864)
Taiping: Beweging die grote opstand begon in Zuid-China rond 1850. Bood volgelingen uitzicht op een
hemel op aarde met een op gelijkheid gericht programma met christelijke denkbeelden. Het
lukte op den duur niet deze idealen in praktijk te brengen. Het Westen hielp de Chinese keizer
de Taiping-beweging te onderdrukken.
Hervormingen die de aanhangers van de Taiping door wilden voeren:
- Afschaffing van het confucianisme;
- Afstand van particulier bezit;
- Gelijkstelling van vrouwen aan mannen;
- Opheffing van Ongelijke Verdragen en van de exterritoriale rechten.
Waarom de Taiping-beweging aanvankelijk succes had:
