Samenvatting
samenvatting ECMB1
- Vak
- Instelling
samenvatting gebruik makend van de ppts en eigen nota's
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 39 pagina's
Voorbeeld 4 van de 39 pagina's
In winkelwagen
In winkelwagen
gesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
ainoavanroy
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Experimentele cellulaire en moleculaire biologie 11. Hoofdstuk 2 : kanker
• Prostaat-, borst-, long- en colorectale kanker = meest voorkomende kankertypes
è Ongeveer helft ; incidentie = # nieuwe gevallen
è Prostaat en borst lage mortaliteit wnt goed behandelbaar ó long en colorectale
• Leeftijdsspecifieke kankerincidentie per geslacht à opvallend :
è Leeftijd v 0-20j is kanker zeldzaam ; leeftijd v 20-50 vnl bij vrouwen à 2x meer kans dan mannen dr vroeg
ontwikkelen v borst, huid of BMhals kanker
è 5j survival blijft bij vrouw wel gelijk
è Man minder kans op kanker maar minder survival dr incidentie v long, hoofd en nek kanker (zeer
agressief)
è Leeftijd 50-70j sterke toename bij man dr prostaatkanker => overlevingscijfers min of meer stabiel à
prostaat is goed behandelbaar
è Vnl volwassenen boven 70j meeste kans op ontwikkelen v kanker + op dit moment mannen 2x zo veel kans
dan vrouwen => kans op krijgen v kanker neemt sterk toe met leeftijd !!!
• Preventie
è Pri : kanker incidentie terugdringen dr blootstelling aan risicofactoren te vermijden of dr verhoging v
weerstand (vaccinatie) => moeten weten dat er causale relatie is (carcinogeen)
ð Heel breed: totale of groep v bevolking à effect op impact
è Sec: kanker zo vroeg mogelijk diagnosticeren à grotere kans op effectieve behandeling
ð Screenen v grote groep op preklinische tekenen (voor eerste symptomen)
è Tert: geen preventie à gericht op progressie vermeden of geen optreden v complicaties => streven nr
genezing => sterfte voorkomen
• Kankercellen planten zich Voort zonder beperkingen en koloniseren vreemde weefsels
è Kankercellen groeien anchorage-onafhankelijk en zijn ongevoelig aan beperkingen aan populatiedensiteit
= NEOPLASIE
ð Normaal celdeling heel sterk gereguleerd dr inhiberende/activerende signalen --> nodig vr
dynamische deling bvb bij weefselschade, infectie
ð Kanker: onafh v normale verankering à ongevoelig aan signalen v buitenaf => onbeperkt groeien =
neoplasie = irreversibel (wnt intrinsiek in de cel niet v buitenaf) à nog niet zo gevaarlijk wel vorming
tumorvorming en plaats innemen à behoud v omliggende weefselfunctie
ð Invaderen v omliggende weefsels à kwaadaardig
è Kankercellen invaderen omliggend weefsels (plaatsen die normaal voorzien zijn voor normale cellen)
• Onderscheid goedaardig – kwaadaardig tumor
Kenmerk Goedaardige tumor Kwaadaardige tumor
Begrenzing Scherp Onregelmatig
Kapsel Frequent Zelden
Groeiwijze Niet-invasief Invasief
Groei-index Laag Hoog
Necrose Zelden Frequent
Differentiatie Goed Slecht
Metastasering Niet Wel
,• Nomenclatuur tumoren :
è Epitheelcellen = carcinoom à bvb in huid: plaveiselcarcinoom, basaalcelcarcinoom, … (85-90%)
è Bind- en spierweefsel = sarcoom à bvb fibrosarcoom, osteosarcoom, … (mesenchymale oorsprong)
è Hematopoëtische cellen à lymfoom en leukemieën
• Etiologie (oorzaak)
è Stijging longkanker : toename v tabakgebruik
è Duidelijke afname maagkanker à introduceren v koelkasten en minder zoute voedingsstoffen
è Afname BM kanker à verbeterde behandeling en screening op groter niveau
è DUIDELIJKE INVLOED EXTERNE FACTOREN
• Kanker ontstaat dr somatische mutaties (veroorzaakt door omgevingsfactoren en levenswijze)
è Cellen v vele kankers blijken afwijkingen te hebben in hun DNA-sequentie = SOMATISCHE MUTATIE
è Vele agentia die kanker veroorzaken, induceren genetische veranderingen
ð Carcinogeen = duidelijk bewezen dat kanker veroorzaken
ð Mutagenese = stof induceert mutaties (somatische) maar niet altijd kanker
è Bepaalde individuen defecten in DNA-herstel mechanismen à meer mutaties
ð Erfelijke factor als DNA-herstel mechanisme niet goed werkt
ð Bvb: Xenoderma pigmentosum à defecten herstel v DNA-schade dr UV => meer huidkanker
• Epidemiologische studies
è Veel data vanuit epidemiologische studies waarbij een modifieerbare levenswijze of blootstelling aan
omgevingsfactoren gecorreleerd wordt aan kankerincidentie
è Sterkste bewijs = sterke correlatie tussen gebruik van tabak en de prevalentie van verschillende types
kanker
è Zeer typisch voor carcinogeen: lag periode = tijd tss oorzaak en effect
• Inductie van kanker
è Chemische carcinogenen (locale veranderingenin nucleotide sequentie)
è Activatie van precarcinogenen vb.door leverenzymen (P450 cytochroom familie)
è Ioniserende en UV-stralen (chromosoom breuken en translocaties)
è Virussen (vreemd DNA/RNA in cellen) of andere biologische agentia
• Voorbeelden oncogenische virussen (I)
è Epstein Barrv irus isgeassocieerd met Burkitt’s lymfoom
ð Burkitt àbepaalde groepen/bepaalde momenten, veel lymfocytaire kanker
ð Epstein en Barr vonden bepaalde partikels in tumorcellen dmv TEM = EBV
ð DNA-sequenties en EBV eiwit gedetecteerd in tumorcellen van patiënten met Burkitt’s lymfoom
maar niet in normale cellen
ð EBV + lymfocyten in cultuur à kankercellen
ð EBV in apen à lymfoma’s
è Humaan papilloma virus(HPV) infectie is nodig voor cervix kanker
ð Vaccin geeft immuniteit met een duidelijke daling in het aantal precancereuse letsels
• Andere risico’s waarbij er verbanden gesuggereerd worden
è Helicobacter Pylori is geassocieerd met maagkanker
è Alcohol consumptie à orale, oesofagale, lever, borst en andere kankers
è Fysieke inactiviteit à colon, borst e.a.
è Obesiteit à colon, borst, endometriale
è Vet en rood vlees-consumptie à colon
• Maar ...
è Vele epidemiologische studies tonen verband tussen dieet en kankerontwikkeling, maar prospectieve
observaties of interventies waren negatief
è vb. Lager risico op colonkanker bij vezelrijker dieet, maar wanneer meer vezels gegeven in een
gerandomizeerde control trial, geen significant effect
è vb.Hoger risico op colonkanker bij dieet met veel vet en rood vlees, maar in een gecontroleerde
gerandomizeerde trial zien ze geen effect wanneer post-menopauzale vrouwen op een vetarm dieet gezet
werden.
,• Genetische toxicologie : testsystemen => aantonen dat bep reagentia kanker veroorzaakt
è Mutagene stof testen in vele testen zodat niets over het hoofd wordt gezine
è AMESTEST voor identificeren van potentiële carcinogenen = bacteriële terugmutatie test
ð Kleine veranderingen : punt DNA mutaties
ð Mutante bact stam die His AZ niet kunnen aanmaken à wel nodig
- Geen groei op voedingsbodem zonder His
- In contact met carcinogeen => toeval : terugmutatie à wel His aanmaken à wel overleven op
His-arme groeibodem
- # kolonies die uitgroeien = maat voor mutageniciteit van de stof
ð ! lever homogenaat toevoegen à procarcinogenen omzetten in carcinogenen
- Vermijden foute conclusies
ð Beperking = gebruik v bact à verschillen mutageniciteti tss pro ken euk
è KOMEETTEST
ð Gebruik euk cellen à nagaan mutageniciteit vr mens
ð Gericht op welke stoffen DNA schade veroorzaken
ð Elk celtype gebruiken als we er een celsuspensie v maken
ð In vitro of in vivo à celsuspensie isoleren en mengen met agarose à microscoop + detergenten =>
DNA isoleren en denatureren
ð Agarose: kleine DNA sneller nr pos dan grote
- DNA schade à veel meer kleinere DNA stukken à komeet onder microscoop
- Lengte/grootte/aanwezigheid v komeet = maat vr DNA schade
ð Gewerkt met lever homogenaat (S9)
è In vitro CHROMOSOOMABERRATIETEST (CAT)
ð Structurele chromo afwijkingen dr karyotype en metafasen te vergelijken
è In vitro MICRONUCLEUSTEST (MNT)
ð Zowel in vivo als in vitro
ð Numerieke veranderingen detecteren
ð Detecteren v micronucleus in cellen die niet aan het delen zijn
ð Verkeerde chromosoom verdeling à in bep dochtercellen MN
ð Kijken nr erythroblasten die matureren nr erythrocyten
- Normaal uitstoting v KERN
- RBC met MN wijst op DNA schade
• 1 enkele mutatie = niet voldoende voor veroorzaken v kanker
è In één mensenleven omgeveer 1016 celdelingen
è Zonder externe mutagenen zijn er 10-6 mutaties/gen/celdeling
è Elk gen heeft 1010 kansen om te muteren
• Stijging v kankerincidentie met de leeftijd
• Kankers ontwikkelen in trage stadia vanaf mild kwaadaardige cellen
è Kanker op niveau v klinische manifestatie zeer traag voordoen => lag fase
è Kankercel systematisch veranderen + opstapeling v veranderingen
• Papanicolaou (PAP) uitstrijkje van cervix
è Invasief carcinoom: duidelijk veel grotere nuclei + veranderen cel grootte en vorm
• DMBA = initiator & croton oil = promotor
è Kankerproces = traag, multifactorieel proces
è DMBA 1 maligne blootstelling --> geen enkele kankerontwikkeling gedurende lange tijd croton oil à olie
is irriterend vr huid => geen tumoren 1 maligne DMBA en dan lange tijd croton oil à wel kankervorming
bij alle dieren
ð Chemische stof is initiator en olie is promotor
ð Stof brengt mutatie teweeg en olie bevordert snelle manifestatie vd ziekte
ð Beide nodig !!
, • Verschillende stadia in de ontwikkeling van kanker
è Initiatie: blootstelling aan stof à DNA mutatie = permanent
è Promotie: meestal veel langer plaatsvinden (lange blootstelling) --> stimulatie groei v precancereuze celle
è Progressie: in precancereuze cellen à 1 bijkomende mutatie of verandering in epigenetica à proliferatie
voordeel => bijkomende mutaties die cellen vormen die andere fysiologische behoeften hebben en dus
invasief kunnen worden => worden dominante celpopulatie = kwaadaardige tumor
• Meeste kankercellen = afkomstig van 1 cel
è Bvb: chronische myeloïde leukemie (CML) à unieke translocatie v chromo 9 à 22 = Philadelphia
chromosoom
è Afkomstig v eerste tumor of is er een andere nieuwe tumor gevormd?
• Tumorprogressie impliceert verschillende rondes v mutaties en natuurlijke selectie
è Snelheid v evolutie ve populatie is afh v mutatiesnelheid, # individuen in populatie, snelheid v
reproductive, selectieve voordeel vd mutanten (ratio fertiele nakomelingen mutanten/niet-mutanten)
• Meeste humane kankercellen = genetisch instabiele
è Verhoogde mutatiesnelheid dan normale snelheid
è Dr cellen die lokale DNA schade niet correct kunnen herstellen = erfelijke kankers
è Dr genetische instabiliteit dr defecten bij mitosen --> chromos niet correct verdeeld --> problemen
integriteit en aantal (ploïdie)
• Genetische instabiliteit en tumorprogressie:
è Enkel cellen met optimaal niveau v genetische instabiliteit kunnen tumor vormen
è Normale cellen komen meestal niet door 1ste selectie barrière (bvb lage O2 conc)
è Enkel cellen door 1ste en 2de selectie barrière kunnen kanker vormen
è Te veel instabiliteit --> te veel groeien => afsterven --> ook geen tumor
è Binnen 1 cel versch mutaties + optimale genetische instabiliteit (genoeg maar niet te veel mutaties) =>
VORMING KANKER
• Veel kankercellen ontsnappen aan ingebouwde celdelingslimiet
è Microscopische vergelijking jonge en oude humane fibroblasten in cultuur => normale cellen in kweek à
50-60x delen => veranderingen + eventueel afsterven = celdelingslimiet ingebouwd
è HeLa cellen: 1953 uteriene kanker (Henrietta Lacks) => meer dan 60j in cultuur
ð Kankercellen blijven delen wnt geen limiet à onsterfelijk worden
• Telomeren (kankercellen ongelimiteerd doen groeien)
è Eukaryoten hebben telomeren aan het einde van elk chromosoom
è Korte repeterende sequenties (rijk aan G) in de 5’ à 3’ streng
è Humane telomeren hebben vaak 100 tot 1500 koppies van TTAGGG in tandem repeats
è Integriteit chromo bewaren à telomeren te kort => signaal dat celdeling moet stoppen en cel moet
afsterven (celdelingslimiet)
è Wanneer telomeren te kort worden, wordt de celdeling gestopt en apoptose getriggerd
è Een speciaal DNA polymerase, nl. telomerase, katalyseert de vorming van bijkomende kopieën van de
telomerische repeat sequentie
è Telomerase komt vooral voor in stamcellen (Normaal niet in normale cellen wel in cellen met hoog
proliferatief karakter (bvb stamcellen)
è Introductie van telomerasen in humane cellen verlengt de overleving in cultuur
è Telomerase wordt ook gevonden in kankers (stabilisatie van telomeren) --> capaciteit om te delen blijft
behouden
• Oorzaken ongecontroleerde proliferatie
è Verworven verstoringen in groeistimulerende e/o groei-inhiberende processen
è Normale celdeling: sterk gereguleerd door groeifactoren en downstream transductiewegen. Deze zorgen
ervoor dat een cel voorbij bepaalde restrictiepunten (checkpoints) geraakt en aldus de normale celcylus
doorlopen.
è Kankercellen: vaak defecten in signaaltransductiewegen en/of controlepunten van de celcylus
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ainoavanroy. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 77764 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen