ONDERWIJSGROEPEN:
GEZONDHEIDSRECHT
Incluis jurisprudentie, wetsoverzicht(en) en oefententamen
,Inhoudsopgave
Bijeenkomst I. Inleiding gezondheidsrecht ........................................................... 2
Bijeenkomst II. Gezondheidsbescherming en -bevordering; preventie .............. 26
Bijeenkomst III. Kwaliteit en veiligheid van zorg .............................................. 51
Bijeenkomst IV. Geneeskundige behandelingsovereenkomst en patiëntenrechten
(deel 1). ................................................................................................................ 73
Bijeenkomst V. Geneeskundige behandelingsovereenkomst en patiëntenrechten
(deel 2) ................................................................................................................. 82
Bijeenkomst VI. Medisch beroepsgeheim .......................................................... 95
Bijeenkomst VII. Rechtshandhaving ................................................................ 109
Jurisprudentie .................................................................................................... 121
Overzichten afdeling 7.7.5 en Wkkgz ............................................................... 202
Oefententamen................................................................................................... 209
1
LexRosa 2023 - Verspreiden niet toegestaan.
,Bijeenkomst 1:
Inleiding gezondheidsrecht
Inhoud en doelstellingen
Tijdens deze eerste week van het blok komt het gezondheidsrecht als afzonderlijk rechtsgebied aan de
orde. In het bijzonder zal de aandacht uitgaan naar: de rol van rechtsbeginselen en grondrechten,
kenmerken van het gezondheidsrecht, systematiek van wet- en regelgeving, inhoud van het
rechtsgebied (hoofdlijnen), actoren en hun rol.
Deze verkenning heeft tot doel om het gezondheidsrecht in het stelsel van het publiek- en het
privaatrecht te plaatsen en daarbij inzicht te krijgen in de rol die het - naast het arbeids- en het
socialezekerheidsrecht - kan spelen op het gebied van (de normering van) ‘arbeid en gezondheid’.
Het gezondheidsrecht is niet los te zien van de gezondheidszorg zelf: de wijze waarop de
gezondheidszorg in Nederland is georganiseerd en in de praktijk functioneert. Het systeem van de
Nederlandse gezondheidszorg, de verantwoordelijkheden van de bij de gezondheidszorg betrokken
personen en instanties en - daarbij - vooral ook de sturende rol van de overheid maken daarom mede
deel uit van week 1.
A. Algemeen
Gezondheidsrecht als juridische discipline
Het gezondheidsrecht vormt een relatief jonge juridische discipline, hoewel - zeker bij een ruimere
opvatting daarvan - ook gesteld zou kunnen worden dat het vrijwel zo oud is als de mensheid zelf.
Tussen de tijd van Hippocrates en de jaren waarin, in Nederland, personen zoals Rang en Leenen
aandacht vroegen voor de rechten van patiënten en de bescherming van patiënten bij medische fouten,
heeft het onderdeel uitgemaakt van andere, klassieke rechtsgebieden. Door ontwikkelingen op
maatschappelijk, juridisch en medisch terrein en in het overheidsbeleid met betrekking tot de
gezondheidszorg is het gezondheidsrecht vanaf het einde van de jaren zestig/begin jaren zeventig van
de vorige eeuw uitgegroeid tot een zelfstandig vakgebied. Met name vanaf ca. 1995 is een aanzienlijke
hoeveelheid wetgeving met betrekking tot de gezondheidszorg geïntroduceerd (‘recht van buiten’).
Het betreft niet zelden kaderwetgeving en wetgeving met veel open normen. Dit laatste type regels
laat - bewust, als onderdeel van het overheidsbeleid - ruimte voor nadere invulling in het veld van de
gezondheidszorg zelf. Denk aan standaarden, richtlijnen, protocollen etc., op te stellen door
beroepsbeoefenaren, beroepsorganisaties, wetenschappelijke verenigingen en andere organisaties.
Deze zelfregulering (‘recht van binnen’) neemt een belangrijke plaats in de gezondheidszorg en het
gezondheidsrecht in.
Evenals bij de arbeids- en de socialezekerheidswetgeving manifesteert zich bij de wetgeving met
betrekking tot de gezondheidszorg een duidelijke beschermingsgedachte. De wetgever heeft zich de
belangen van kwetsbare, in een afhankelijke positie verkerende partijen aangetrokken, respectievelijk
werknemers en patiënten, en verschillende beschermingsmechanismen gecreëerd om meer
evenwichtige rechtsverhoudingen tot stand te brengen. Tussen de rechtspositie van, al dan niet zieke,
werknemers en die van patiënten/cliënten bestaat hierdoor een evidente parallel.
2
LexRosa 2023 - Verspreiden niet toegestaan.
, Belangrijk om te constateren, mede met het oog op de stof van de weken 2-7 van het blok, is dat veel
van de gezondheidsrechtelijke wet- en regelgeving is terug te voeren op fundamentele beginselen en
rechten.
‘Gezondheidsrecht’
Vraag 1.
- Geef, mede geïnspireerd door de bovenstaande, inleidende teksten, een schets van het
Gezondheidsrecht: ontwikkeling tot een afzonderlijk rechtsgebied, kenmerken en rechts- en
wetssystematiek.
Beantwoording: Gezondheidsrecht kan worden omschreven als het geheel van rechtsregels dat
betrekking heeft op de zorg voor de gezondheid en de toepassing van overig burgerlijk, bestuurs- en
strafrecht. Het is een functioneel rechtsgebied oftewel een horizontaal specialisme. Het bevat zowel
regels van privaatrechtelijke als publiekrechtelijke aard. Het gezondheidsrecht beweegt zich
horizontaal door andere rechtsgebieden heen.
Het is vanaf het einde van de jaren zestig/begin jaren zeventig als zelfstandig rechtsgebied tot
ontwikkeling gekomen. Daarna is er een aanzienlijke hoeveelheid wetgeving geïntroduceerd,
dit wordt ook wel recht van buiten genoemd. Het betreft kaderwetgeving (bijv. ‘bij AMvB’) en
wetgeving met veel open normen. De open normen laten bewust ruimte voor nadere invulling,
bijvoorbeeld door richtlijnen, protocollen etc. Dit wordt ook wel zelfregulering genoemd
oftewel recht van binnen.
Het kan binnen het gezondheidsrecht zowel gaan om preventieve activiteiten als cure
(curatieve zorg gericht op diagnose, behandeling bij ziekte of aandoeningen) en care
(verpleging, verzorging, begeleiding).
Het doel van het gezondheidsrecht is de rechten van mensen in de gezondheidszorg te beschermen en
evenwichtige verhoudingen ten aanzien van de zorg voor de gezondheid te scheppen. Het gaat
uiteindelijk om goede en humane zorg en rechtvaardige verdeling van de beschikbare mogelijkheden.
Rechten van de mens:
Aspect 1: rechten van de patiënt. Dit hangt samen met het feit dat de patiënt die zich tot de
gezondheidszorg wendt met een vraag om hulp, daarbij soms tegen die zorg beschermd moet
worden. Het recht is een van de middelen om te zorgen dat de patiënt de positie heeft die hem
toekomt. Daartoe strekt onder meer de WGBO (Wet op de geneeskundige
behandelingsovereenkomst).
Aspect 2: erkenning van het recht op zorg voor de gezondheid. Dit recht kan worden
onderverdeeld in het recht op gezondheidszorg en het recht op gezondheidsbescherming en
gezondheidsbevordering. Eenieder dient toegang te hebben tot voor de gezondheid
noodzakelijke zorg en de zorg moet aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen. Toegankelijkheid
omvat beschikbaarheid (aanwezigheid van voorzieningen, eerlijke verdeling, geen
ontoelaatbare wachttijden) en financiële bereikbaarheid (Zorgverzekeringswet en Wlz).
Een van de andere factoren die een rol spelen is de toepassing van methoden uit de
geneeskunde voor doelen en belangen buiten de gezondheidszorg, bijv. bij keuringen voor het
krijgen van een aanstelling of voor het sluiten van een verzekeringsovereenkomst. Bij
keuringen gaat het primair om belang van derden (werkgever bijv.).
3
LexRosa 2023 - Verspreiden niet toegestaan.
