Samenvatting van hoofdstuk 11 van het boek sprekend verleden: Van republiek tot rechtsstaat.
Samenvatting van het boek gecombineerd met aantekeningen uit de les voor een volledig beeld van de stof.
1 De opstand in de Nederlanden
1568 = De opstand tegen Spanje = Tachtigjarige Oorlog. Nederland deel Spaans rijk, werd
bestuurd door Filips II. Zijn vader was Karel V, in 1555 hem opgevolgd als heer der Nederlanden.
Omstandigheden die bijdroegen tot het ontstaan van de Opstand:
Het streven naar centralisatie. Karel V en Filips II ook koning van Spanje stelde ze in NL een
landvoogd aan + drie centrale raden. Vormde in Brussel een centrale regering voor alle
gewesten. Botste met opkomende burgerij die steeds zelfstandiger wilde worden,
vrijheidsrechten en politieke rechten behouden en vastleggen.
De splitsing van de christelijke Kerk door de Hervorming. Katholieke kerk vs protestante kerk.
Karel V en Filips II wilde eenheid, vervolgden de protestanten. In NL waren dit vooral
calvinisten. Protestanten vervolgd met steeds strengere plakkaten (verordeningen).
Moest door plaatselijke bestuurders uitgevoerd worden, meeste deden dit niet want keurde
vervolging wegens godsdienst af + inbreuk op privacy.
Aanleiding tot de Opstand:
Smeekschrift en Beeldenstorm: 1566 smeekschrift aan landvoogdes Margaretha van Parma
met het verzoek plakkaten af te schaffen. Beloofde minder streng uit te voeren en stuurde
het door naar Filips. Calvinisten werden meer openlijk bv. Hagenpreken.
1566 kwamen calvinisten openlijk in verzet tegen Katholieke kerk = Beeldenstorm. Kerken
‘gezuiverd’ van katholieke dingen. Margaretha van Parma deed concessies en herstelde de
orde.
De komst van Alva: Filips II stuurde als reactie op de Beeldenstorm de hertog van Alva met
een leger. Hij verving Margaretha en stelde een centrale rechtbank in, de Raad van
Beroerten, om mensen die meededen aan de beeldenstorm te bestraffen. Duizenden
inwoners vluchtten naar het buitenland.
De opstand:
1568 Willem van Oranje en zijn broer vielen met een huurleger Nederland binnen, de
bedoeling was dat de bevolking tegen Alva in opstand zou keren maar dat mislukte. De
watergeuzen (calvinisten gevlucht voor Alva) vielen het westen aan. Den Briel werd
veroverd op 1 april 1572 daarna ook de macht in veel Hollandse en Zeeuwse steden, onder
leiding van Willem van Oranje.
Andere gewesten last van Spaanse troepen, ze sloten vrede met Holland en Zeeland= de
pacificatie van Gent (november 1576). Dit was een onderling bondgenootschap met het doel
de Spaanse troepen te verdrijven + geloofsvrijheid. Dit mislukte snel door de godsdienstige
verdeeldheid.
Willem van Oranje wilde religievrede in 1578 dit voorstel werd afgewezen, doordat in veel
gewesten minderheden de macht hadden (zowel protestant als katholiek), zij stonden in hun
gewesten geen vrijheid van godsdienst toe.
Begin 1579 sloten drie zuidelijke gewesten een bondgenootschap: de Unie van Atrechts.
Ze onderwierpen zich aan Filips II en erkende Parma. Iets later sloten de noordelijke en een
paar zuidelijke gewesten de Unie van Utrecht. Tegen Parma. De zuidelijke gewesten die
nergens aansloten werden onderworpen door Parma.
Parma zorgde ervoor dat Willem van Oranje in de ban gedaan werd. Beloning van de
koning als je hem vermoorde.
, Hoofdstuk 11: Van republiek tot rechtsstaat 2
1581 Plakkaat van Verlatinge : De gewesten verklaarden dat ze het recht hadden een vorst
die zich al tiran gedroeg te vervangen. Definitieve scheiding tussen opstandige gewesten
(Unie van Utrecht) en de gewesten die Filips II als vorst bleven erkennen.
De afgescheiden gewesten zochten met Willem van Oranje naar een nieuwe vorst, dit
mislukte. Enkele jaren na de moord op Oranje besloten ze zonder vorst verder te gaan: De
Republiek der Zeven verenigde Nederlanden (1588).
Ondanks Parma behield het leger van de opstandige gewesten het grondgebied en breiden zelfs uit,
onder leiding van stadhouder Maurits en Frederik Hendrik. De factoren die hierbij een rol speelde:
Filips II voerde ook oorlog tegen Frankrijk en Engeland, deze hadden vaak prioriteit.
Water en de drassige grond waren in het voordeel van de opstandelingen land onder
water zetten.
Twaalfjarige bestand (1609-1621), wapenstilstand. Hierna duurde de oorlog tot 1648.
Vrede van Munster: Spanje erkende de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
officieel. De redenen hiervoor waren:
Spanje voerde lang twee oorlogen, de opstandige gewesten en de Franse legers.
Spanje wilde zich op Frankrijk concentreren.
Holland wilde vrede want moesten meeste oorlogs kosten opbrengen.
Gevolgen vrede van Munster:
Nederland raakte verdeeld, noorden in de republiek en westen tot Spaanse rijk.
De opstand was tegen een voorst de republiek had geen vorst, uitzondering in
Europa.
Regenten krijgen bijna alle macht in handen.
Calvinisme werd de officiële godsdienst, katholieke niet vervolgd maar moesten
onopvallend blijven en extra belasting, mochten ook niet op hoge ambten.
2 Waardoor ontstond de Gouden Eeuw?
17e eeuw is de Gouden Eeuw= Een periode van economische, culturele en wetenschappelijke bloei in
Nederland scheepvaart, handel en nijverheid, kunst en wetenschap tot bloei in een korte tijd.
Historici delen het op in twee delen:
1. 1588-1647: De vroege Gouden Eeuw
2. 1647-1702: De late Gouden Eeuw
Twee indirecte oorzaken van economische groei tijdens de Opstand:
1. De moedernegotie: Amsterdamse handelaren gaan goedkoop graan inkopen uit de Baltische
staten (Oostzeegebied). Boeren produceren daar grote hoeveelheden goedkoop graan,
handelaren slaan het op in grote pakhuizen (grachtenpanden) en verkopen het door als de
prijs stijgt.
2. Ontbreken van een feodale traditie: Boeren in de steden in de lage landen weren vaak wel
vrij en dus waren ze geen horigen. Dat betekent dat de boeren vrij waren op grotere schaal
te produceren en andere gewassen te groeien. In andere landen kon dit niet.
Twee directe oorzaken van economische groei tijdens de opstand:
1. Specialisatie en commercialisatie: Er was goedkoop graan door de Moedernegotie, boeren
hadden dus de gelegenheid om andere gewassen te groeien of om hun land te gebruiken
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper merel26. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
