Algemene info (hersengebieden en gevolgen schade)
Gebruik blz 19 van het boek.
Frontaal (voorhoofd)
- Planning
- Organiseren, structuur aanbrengen
- Geheugen, werkgeheugen
- Concentratie
- Impulscontrole
- Oplossen van problemen
- Selectieve aandacht
- Besluitvorming
- Beheersen van gedrag en emoties
Emotionele controle en persoonlijkheid
Schade: problemen met emoties, taal, impulscontrole, geheugen, sociaal en seksueel
gedrag en verminderd invoelend vermogen. Verstoring van motoriek met verlies van fijne
bewegingen en kracht van armen, handen, vingers
Parietaal (wandkwab)
- Gevoelsinformatie van verschillende delen van lichaam bijeengebracht (pijn, gevoel,
warm/koud)
- Ruimtelijke orientatie
- Stuurt de fijne motoriek aan, dat we niet ergens tegenaan stoten
- Ook grove motoriek
- Snelheid/richting van beweging
- Aansturen van bewegingen
- Taal (verbaal geheugen) en rekenen
Schade: problemen met lezen, agrafie, moeite met getekende objecten, moeite met
rekenen, moeite onderscheid links en rechts, gebrek aan bewustzijn van bepaalde
lichaamsdelen of ruimte, moeilijkheden hand-oogcoördinatie, verlamming aan andere kant
waar letsel is, ruimtelijke desoriëntatie, apraxie, anosognosie
Temporaal (slaapkwab)
- Taalbegrip
- Gehoorvermogen
- Geheugen
- Gedrag
- Concentratie
- Visuele perceptie
- Categoriseren van voorwerpen
- Geur en smaak herkenning
Schade: verstoring herkennen geluiden, stoornissen in gerichte aandacht van luisteren en
zien, stoornissen van waarneming van wat men ziet, verstoring van organiseren/indelen van
van het gesprokene om te onthouden, verstoring van taalbegrip (Wernicke’s afasie),
verminderde lange termijn geheugen en ook problemen met korte, veranderde
persoonlijkheid en veranderd gevoelsleven, veranderd seksueel gedrag, prosopagnosie,
moeite met identificatie van objecten, dwanghandelingen/ocs symptomen bij letsel in rechter
temporaalkwab en temporaalkwab epilepsie.
,Occipitaal (achterhoofd)
- Ontvangen en verwerken visuele informatie
- Bevatten gebieden die helpen vorm en kleuren waar te nemen
Schade: afwijkingen in gezichtsvermogen (gezichtsveld), moeite met lokaliseren van
voorwerpen in omgeving, moeite met weg vinden, kleur agnosie, hallucinaties/visuele illusie,
woordblindheid (onvermogen woorden te herkennen), moeite met herkennen getekende
objecten, beweging agnosie, moeite met lezen en schrijven, maten verkeerd inschatten.
● Afasie = taal en communicatiestoornissen. Problemen met spreken, begrijpen,
lezen, schrijven
● Apraxie = onvermogen om in juiste volgorde te handelen. Het onvermogen om
specifieke en vooraf gedefinieerde acties uit te voeren of om aangeleerde en
doelgerichte bewegingen uit te voeren, onafhankelijk van sensorische, motorische en
cognitieve tekorten die het begrip van de taak, de herkenning van de stimulus en de
implementatie van de respons kunnen aantasten.
● Ataxie = het ongecoördineerd en onsamenhangend verloop van bewegingen, dat
niet te wijten is aan verlies van spierkracht. (kan door cerebellum)
● Agnosie = het onvermogen om objecten te herkennen op basis van visuele
waarneming (Bij agnosie kun je nog steeds dingen zien, horen, proeven, ruiken en
voelen. Je kunt deze dingen alleen niet meer herkennen of plaatsen. Zo kun je
moeite hebben met het herkennen van voorwerpen, vormen, kleuren, gezichten,
teksten en muziek)
,Hoofdstuk 14 (HC 9)
THL (traumatisch hersenletsel) is een van de meest voorkomende neurologische
aandoeningen (met name bij mensen onder de 50). Een van belangrijkste oorzaken van
overlijden en invaliditeit. Verschilt heel sterk tussen personen.
Klinisch beeld
Kenmerken
- Letsel dat door geweld van buitenaf tot stand komt
- Wanneer er externe, mechanische krachten inwerken op schedel en ten gevolge van
deze impact sprake is van bewustzijnsverlies/posttraumatische amnesie (PTA)
- Laag-energetische trauma’s en hoog-energetische trauma’s
- Kneuzing en verscheuring van hersenweefsel door met kracht in aanraking komen
met binnenkant van schedel
- Directe gevolg: stoornis in bewustzijn, kan kort of extreem lang duren
- Klinisch beeld wordt bepaald door factoren als: locatie, ernst, herstelfase,
aanwezigheid en ernst van sensomotorische, cognitieve, emotionele en
gedragsmatige stoornissen.
- Herstelfase: acute (tot 1 maand), subacute (tot 6 maanden) en chronisch
Ernst en duur van bewustzijnsstoornis → vormen indicatie voor ernst van
hersenletsel.
Bij volledig ontbreken van bewustzijn → (geïsoleerd) hoofdtrauma (trauma
capitis): patiënt maakt ongeval bewust mee en er is dus eig geen sprake van
THL.
Glasgow Coma Scale (EMV-score): bepalen van ernst en diepte van
bewustzijnsstoornissen in de acute fase.
Bij coma: bij een deel van de mensen na verloop van tijd de bewustzijnstoestand. De coma
gaat dan over naar PTA. Deze toestand is voorbijgaand, maar kan meerdere maanden
aanhouden bij zwaar/ernstig THL. Bij deze groep vaak ook retrograde amnesie (=amnesie
voor de periode vóor het ongeval).
PTA: wanneer patiënt gedesoriënteerd is, niet in staat is om nieuwe info op te slaan en soms
motorisch en verbaal onrustig is.
Duur van PTA is inclusief comaduur, dus vanaf ontstaan van hersenletsel totdat iemand
volledig helder is. Dit proces verloopt doorgaans geleidelijk, soms wel islands of memory =
korte perioden van helderheid.
PTA-duur is een betere indicator van ernst van letsel en voorspeller van herstel dan de EMV
score, maar wordt niet altijd correct bepaald met de meetinstrumenten.
Na PTA sprake van anterograde geheugenstoornissen (AGS): problemen met aanleren en
opdiepen van nieuwe info.
Deel van patiënten met ernstig THL: laagbewuste/vegetatieve toestand →
algemene afwezigheid van zelf/omgevingsbewustzijn, patiënt hoeft niet meer
beademd te worden en ogen open. Verbetert vaak niet.
Pathofysiologie
, Hersenschade door THL kan primair of secundair zijn.
1. Primaire weefselschade: ontstaat onmiddellijk door biomechanische krachten die
inwerken op schedel en hersenen, en door de cascade aan reacties die hierdoor op
celniveau optreedt. met vrijkomen van excitatoire neurotransmitters (glutamaat)
leidend door celschade, celdood en activatie van microgliacellen om bijkomende
ontstekingsreacties tegen te gaan.
2. Secundaire weefselschade: ontstaat in uren-dagen na ongeval, door intracraniële
comp;icaties, zoals toename van bloedingen of hersenoedeem/extracraniële
problemen zoals falende autoregulatie door hypotensie en shock bij orgaanschade.
Ook infecties (meningitis) met name bij letsel waarbij schedel doorboord is geraakt of
na neurochirurgisch ingrijpen.
Behandeling van THL in acute stadium is vooral gericht op beperkingen van schadelijke
effecten van secundaire processen.
Externe krachten:
- Lineaire acceleratie(versnellen)-deceleratie(vertragen) bewegingen →
bewegend schedel tot stilstand tegen hard oppervlak of stilstaand schedel
in beweging komt door harde klap
- en roterend.
Dit kan focale (vaste plek) of diffuse (verspreid) hersenschade tot gevolg hebben.
Directe impact op schedel kan op de plek van het contactoppervlak van hersenen met de
schedel (=coup), focale schade geven (bv schedelfractuur, hematoom, contusiehaarden).
Door acceleratie kan er ook schade ontstaan in de structuren diagonaal daartegenover
(contrecoup).
Epidurale bloedingen bevinden zich tussen de schedel en het buitenste, harde hersenvlies
(dura). Subdurale bloedingen zijn bloedingen onder de dura maar nog buiten de zachtere vliezen
(spinnenwebvlies en zachte vlies).
- Epidurale bloedingen: hematoom ontstaat in korte tijd en resulteert in verplaatsing
van hersenmassa. Levensbedreigend als het niet tijdig neurochirurgisch ontlast
wordt.
- Traumatische subarachnoïdale bloedingen (TSAB): vaak voor bij middelzwaar-
ernstig THL in combinatie met lokale contusiehaarden (=intracerebrale kneuzingen).
- Directe contact van hersenen met ruwe schedelbasis geeft specifiek contusionele
schade aan de basis van frontale en temporale hersengebieden. Kan ook resulteren
in schedelbasisfractuur
- Roterende kerachten leiden tot meer diffuse beschadigingen, doordat
verscheuringen van axonen resulteren in letsel aan kleine bloedvaten →
micro/puntbloedingen.
- Hoog energetisch letsel leidt tot meer verspreide axonale schade (DAI: Diffuse
Axonal Injury. Bestaat een radiologische DAI-gradering bij. waarbij een hogere score
indicatief is voor meer puntbloedingen in diepere hersenstructuren, met MRI-scan).
Epidemiologie
Jaarlijks in Nederland 85000 mensen per jaar een THL, prevalentie ligt waarschijnlijk veel
hoger. 80-85% heeft licht THL. Middelzwaar en ernstig THL 5-10%. Grootste groep is
jongeren 15-24 jaar en ouderen 70+. Laatste tijd meer bij ouderen door een val ipv jongeren
in verkeer.
