Wijsgerige Reflectie
Samenvatting
Hoorcollege 1
Het belang van filosofie
Het belang (ethiek):
- Het idee van wat goed is om te doen in het leven is nodig om het sociaal-maatschappelijk en
economisch leven in goede banen te leiden.
- Iets kan wel ‘right’ zijn (toegestaan volgens de wet), maar niet meteen ‘good’
- Rechtvaardigheid, bijv. onderwijs: is het rechtvaardig dat onderwijs alleen toegankelijk wordt
voor mensen die hier de middelen voor hebben?
- Is/Ought onderscheid: het onderscheid tussen hoe iets in de realiteit is en of iets wenselijk is
Het belang (epistemologie, ontologie)
- Wat is ‘realiteit’ eigenlijk – hoe kennen we die?
- Het verschil tussen de reële en de virtuele wereld (bijv. online pesten)
Epistemologie: kenleer; hoe kennen wij de wereld?
Ontologie: wat is de fundamentele structuur van onze werkelijkheid (op dieper niveau)?
Het belang (wetenschap)
- Hoe we tot kennis van de wereld komen is nog niet zo eenvoudig
o Bijv. atomen: niemand heeft ze ooit gezien, maar we werken er wel heel veel mee
- We construeren modellen, op basis van waarnemingen en experimenten, maar er zit ook
altijd een element van constructie in
Wat is filosofie?
Filosofie zet in op Verdieping, dat het anders, meer, beter kan zijn dan wat het lijkt
Voorbij gewoonte, schijn
Filosofie gaat om verwondering
Eros: er zit een erotische laag in het verlangen naar het hogere. Het is een liefdevol verlangen. Het is
de grondslag van de filosofie en de wetenschap: je verlangt naar kennis, naar het schone, naar het
goede (Plato).
Het belang van nieuwsgierigheid
Curiosity at Google: Dr. Astro Teller
- “Curiosity is the desire to iterate your model of the world”
o Nieuwsgierigheid zorgt ervoor dat je in zekere zin ook scherp blijft en je ontwikkelt
en blijft vernieuwen en nieuwe dingen blijft ontdekken
- Dat is wat je nodig hebt om vandaag de dag in deze snel veranderende wereld goed te zijn; je
moet blijven leren, verbaasd zijn, ontdekken…
Vaardigheden
We zitten in een veranderende samenleving, een snelle wereld waarin je vaardigheden heel
belangrijk zijn (van informatie/kennisoverdracht naar -toegang?)
- De vaardigheden voor de 21e eeuw:
o Eigentijds, levensecht en duurzaam
,Dit is uiteindelijk ook een traject van (zelf)ontwikkeling, persoon-worden.
- Het waarderen van andere waarden dan alleen materiele waarden
Friedrich Nietzsche: het is uiteindelijk een vaardigheid om spelenderwijs met begrippen, ideeën,
teksten en tradities om te kunnen gaan. Continue lachen om dingen en vernieuwen, als een soort
hoogste vorm van zelfontwikkeling.
Wetenschapsfilosofie 1
Waarneming
Empirisme: het waarnemen en hiermee ons bewustzijn vullen.
Met onze zintuigen nemen we waar. We zien bijv. een boom. We hebben een plaatje hiervan in ons
bewustzijn, en daar kunnen we aan denken.
Opmerkelijk; men gaat ervan uit dat wat er in ons hoofd zit, eigenlijk helemaal leeg was: het
menselijk bewustzijn begint als een ‘leeg blad’ (formule van de tabula rasa). De zintuigen spelen
hierin een speciale rol.
Alle ware kennis berust geheel op ervaring
Gangbare opvatting van wetenschap: wetenschappelijke kennis is gebaseerd op waarneming en
experiment
Uitgangspunt: wetenschap bedriegt ons niet. Die geeft ons een zuiver beeld van de wereld om ons
heen. Onbevooroordeeld gebruiken zintuigen waarnemingsuitspraken
Wanneer we onze zintuigen goed gebruiken, komen we tot de juiste kennis van de wereld.
Je hebt waarnemingen (wat je met je zintuigen doet) en uitspraken over waarnemingen (taal).
Waarnemingsuitspraken zijn uitspraken over dingen die je hebt gezien op een bepaalde plaats en
tijd.
- Enkelvoudige uitspraken
o Komen tot stand doordat een waarnemer gebruik maakt van zijn of haar zintuigen op
een bepaalde plaats op een bepaald tijdstip
- Algemene uitspraken
o Verwijzen naar alle gebeurtenissen van een bepaalde soort op alle plaatsen en op
alle tijdstippen
Generalisatie en inductie
Probleem: hoe over te gaan van een aantal enkelvoudige uitspraken naar algemene uitspraken?
Inductie: Van een eindige rij van enkelvoudige uitspraken naar één algemene uitspraak.
- Je moet bijv. heel veel waarnemingen hebben, je moet ze kunnen herhalen. Uiteindelijk ga je
van ‘enkele’ naar ‘alle’
- De wetenschap zou gebaseerd zijn op het inductieprincipe
o Indien een groot aantal A’s is waargenomen onder een grote verscheidenheid van
voorwaarden, en indien alle waargenomen A’s zonder uitzondering de eigenschap B
bezitten, dan hebben alle A’s de eigenschap B.
Onderscheid (?):
- Determinisme/vrijheid
- Natuur/mens
- Natuurwetenschappen/geesteswetenschappen
, Deductie en voorspelling
Logica: onderzoek van het deductieve redeneren
Logische geldige redenering: als premissen waar zijn, is conclusie waar
Maar kun je ook algemene uitspraken doen over dingen met mensen, bijv. een voetballer die een
penalty neemt? Het is geen natuurlijke wetmatigheid, geen determinisme. Bij een kip die elke dag
een ei legt, ligt dit vast. Dit is wel determinisme. De voetballer kan iedere keer een andere hoek
doen.
Deductie: Vanuit een geconstrueerde uitspraak of theorie voorspellingen doen als de premissen
van een logisch geldige afleiding waar zijn, dan moet de conclusie waar zijn.
Als je iets aanneemt wat een wet zou kunnen zijn (hypothese), kun je van daaruit voorspellingen
doen. Dus: wanneer de wet is dat een kip elke dag een ei legt, kun je ervan uit gaan dat je volgende
week 7 eieren hebt.
- Er wordt vanuit het algemene één conclusie getrokken
Voorbeeld van een logische deductie:
1. Alle boeken over filosofie zijn saai
2. Dit is een boek over filosofie
Dit boek is saai
Als 1 en 2 waar zijn, moet 3 ook waar zijn.
Bijv. hypothese Geert Wilders: iedereen met een hoofddoek is een bedreiging voor de samenleving.
Logisch gezien is dit een juiste afleiding. Als de wet zo is, is de afleiding en dus conclusie correct.
Maar: de fout zit hem in de inductie. Je kunt niet gaan generaliseren. Heb je wel voldoende
waarneming gedaan?
