Uitgebreide aantekeningen van alle hoorcolleges van het vak Materieel Strafrecht uit jaar twee voor zowel studenten Rechtsgeleerdheid als Criminologie.
Hoorcollege 1: Inleiding (21-02-2022)
Wat is materieel strafrecht? (definitie op pagina 3 boek)
A) Strafbaarstellingen
Bevatten delictsomschrijving + sanctienorm
Opgedeeld in misdrijven en overtredingen
Nadere onderscheidingen mogelijk
B) Algemene leerstukken van strafrechtelijke aansprakelijkheid (zie Algemeen Deel
Wetboek van Strafrecht)
C) Sanctierecht (aldus Kelk/De Jong)
Plaatsbepaling materieel strafrecht
In relatie tot formeel strafrecht
In relatie tot andere rechtsgebieden
Bronnen van materieel strafrecht
Internationale verdragen
EU-recht
De wet commuun en bijzonder strafrecht
Nationale en internationale rechtspraak
Betekenis van bronnen
Primaat van de wet
Primaat van het wetboek van strafrecht
Maar: de praktijk is weerbarstig
Geschiedenis Nederlands strafrecht (1886-heden)
Tot 1886 Franse Code Pénal (1810) van kracht het Franse strafrecht
1886 Inwerkingtreding nieuw nationaal wetboek van strafrecht
Gekenmerkt door eenvoud, rechterlijke interpretatie- en straftoemetingsvrijheid,
terughoudendheid (liberaal)
Behouden gebleven sinds 1886
Algemene leerstukken niet/nauwelijks gedefinieerd nadere uitwerking overgelaten
aan de rechtspraak
Tweedeling misdrijven en overtredingen
Grote straftoemetingsvrijheid voor de rechter
Ontwikkelingen sinds 1886
Opkomst Moderne Richting thans: verenigingstheorie
Toegenomen invloed andere disciplines
Nieuwe vormen van criminaliteit
Internationalisering en Europeanisering
Enige belangrijke veranderingen
Hoe Nederlands is ons Nederlandse strafrecht?
Positieve verplichtingen o.g.v. EVRM
Invloed bovennationaal recht, m.n. van (afdwingbaar) EU-recht
Plicht tot conforme interpretatie
1
, Hoorcolleges Materieel Strafrecht
Rechtspraak Hof van Justitie EU
Strafbaarstelling van de voorfase
Strafbare voorbereiding
Gevaarzettingsdelicten steeds meer op de voorgrond
Veranderde opvatting daderschap
Naast fysiek ook functioneel daderschap
Strafbaarheid van de rechtspersoon
Forse groei bijzondere strafwetgeving
Mede onder invloed van EU-regelgeving en internationaal recht
Gelede normstelling
Criteria voor strafbaarstelling
Schadebeginsel
Schade of gevaar of schade?
Schending van rechtsbelangen
De mens in het strafrecht
Strafbaar gedrag is menselijk gedrag
Wie de misdager als mens eerbiedigt en werkelijk verantwoordelijk houdt, biedt de
misdadiger de gelegenheid het verloren vertrouwen opnieuw te verdienen (W.P.J.
Pompe, Strafrecht en vertrouwen in de medemens)
Hoorcollege 2: Legaliteit en wederrechtelijkheid (25-02-2022)
4 voorwaarden voor strafbaarheid
1. Er is een menselijke gedraging
2. Die valt binnen de grenzen van een wettelijke delictsomschrijving objectieve zijde
van het strafbare feit
3. Die wederrechtelijk is
4. En aan schuld te wijten voorwaarde die duidt op de subjectieve kant van de
strafbaarheid
Legaliteitsbeginsel
Want: menselijke gedraging ‘die valt binnen de grenzen van een wettelijke
delictomschrijving’
In dit vak: materieelrechtelijk legaliteitsbeginsel
Nullum crimen, nulla poena sine lege praevia
Artikel 16 Grondwet geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan
voorafgegane wettelijke strafbepaling
Ook lagere wetgeving valt onder de bescherming van het legaliteitsbeginsel
Achtergrond legaliteitsbeginsel
Een diepgeworteld fundamenteel beginsel
Rechtsstaatgedachte (rule of law)
Bescherming tegen willekeur
Generale preventie als in de wet duidelijk wordt gemaakt welk gedrag strafbaar
dan houdt dat mensen ook tegen om dat gedrag te vertonen (is de vraag of dat ook
echt zo is, moeten we niet te positief over zijn)
Codificaties legaliteitsbeginsel
2
, Hoorcolleges Materieel Strafrecht
Art. 1 lid 1 Sr
Art. 16 Gw
Art. 7 EVRM
Art. 49 Hv EU (alleen bij ten uitvoer brengen Unierecht)
Art. 15 IVBPR
Vier deelnormen
1. Vereiste van geschreven strafbepalingen (Lex scripta) strafbepalingen moeten
in de wet zijn opgeschreven (art. 1 WvSr, art. 16 GW) EHRM is hier minder streng
in, basis strafbaar feit hoeft zich niet per se te bevinden in de wet, maar in het recht
(is een breder begrip, valt bijvoorbeeld ook rechtersrecht onder)
2. Verbod van terugwerkende kracht als het ten tijde van het plegen nog niet
strafbaar was kun je daar niet voor worden aangesproken ook als een straf ten
tijde van plegen lager was dan nu, moet je de oude straf krijgen
Tenzij: mildheidsgebod (art. 1 lid 2 Sr; art. 49 HvEU) Het mildheidsgebod is
derhalve een conflictregel die uit twee mogelijk toepasbare wetsbepalingen de
voor de burger gunstigste kiest wanneer de wet die gold ten tijde van het
begaan van de gedraging het gunstigst is, schrijven lid 1 en 2 van artikel 1 Sr
allebei toepassing van de oude wet voor
3. Bepaaldheidsgebod (lex certa)
Vereiste van toegankelijke en duidelijke strafnormen voorzienbaarheidsvereiste
kernvraag: was voorzienbaar dat een specifieke gedraging strafbaar is komt
vooral naar voren bij: was deze strafnorm duidelijk en toegankelijk?
Een hele erge verfijning van een strafnorm kan leiden tot verwarring
Werkelijkheid of historisch ideaal?
- Behoorlijke mate van vaagheid toegestaan (vgl. arrest Onbehoorlijk gedrag)
Schending van bepaaldheidsgebod soms geen sprake van, omdat
wetgever anders te veel wetten moet specificeren en dit zou afbreuk kunnen
doen aan toegankelijkheid van de wet
- Bepaalde mate van vaagheid moet ook wel om de openheid en flexibiliteit van
de wet te behouden
- Wat betekent voorzienbaarheid nog in geval van gedeelde
verantwoordelijkheid wetgever (incl. EU-wetgever?) en rechter (vgl. HvJ EU in
arrest JI)?
- Hoe toegankelijk is de strafwet bij gelede normstelling (‘spaghetti-wetgeving’)?
(vgl. art. 11 lid 5 Opiumwet)
4. Begrensde interpretatievrijheid van de rechter
Rechter kan niet onbegrensd wetten interpreteren
Aan de interpretatie van de rechter valt niet te ontkomen, bijvoorbeeld door de
veranderende samenleving (openheid en flexibiliteit van de wet blijft nodig om in
te spelen op maatschappelijke veranderingen)
Waar ligt de grens?
- Vraag: kan a) elektrische energie of b) een virtueel masker in online spel
worden aangemerkt als ‘goed’ in de zin van art. 310 Sr?
Verhouding tussen extensieve interpreatie (ruim interpreteren, dit mag als er een
goede uitleg voor is), analogische interpretatie (schepping van een rechtsregel
door de rechter naar het voorbeeld van een bestaande rechtsregel) en
voorzienbaarheidsvereiste
Wederrechtelijkheidsbeginsel
3
, Hoorcolleges Materieel Strafrecht
Wederrechtelijkheid is voorwaarde voor strafbaarheid drukt het norm
overschrijdende karakter van de strafbaarheidsstelling uit
Beperkt strafbaar gedrag tot gedrag dat in strijd is met het objectieve recht
Vervulling delictsomschrijving = vermoeden van wederrechtelijkheid vermoeden in
de zin van wederwettelijkheid / formele wederrechtelijkheid
Alleen al de eerste twee voorwaarden van strafbaarheid geven een vermoeden van
wederrechtelijkheid
Wederrechtelijkheid als vermoeden
D.w.z.: element van de delictsomschrijving (de regel)
Wederrechtelijkheid kan ook een bestanddeel zijn van de delictsomschrijving
Een weerlegbaar vermoeden:
a. Op grond van de wet: wettelijke rechtvaardigingsgronden
b. Op grond van anderszins ontbreken materiële wederrechtelijkheid (vgl. arrest
Veearts)
c. Langs de weg van delictsinterpretatie
Dit is de ‘standaardsituatie’ je zal wederrechtelijkheid hier niet in de
delictsomschrijving vinden, het is dan dus een element
Wederrechtelijkheid expliciet in delictsomschrijving
D.w.z.: bestanddeel van de delictsomschrijving (de uitzondering)
Afbakening delictsomschrijving dat moet omdat er anders gedrag onder valt
waarvan we niet willen dat het eronder valt (bijv. een arts die letsel aanbrengt door
iemand open te snijden om te opereren, dit is niet wederrechtelijk)
Gevolg materiële wederrechtelijkheid expliciet opgenomen in delictsomschrijving
evt. op te heffen op grond van rechtvaardigingsgronden
Dit is de uitzonderingssituatie er staat niet altijd letterlijk wederrechtelijk in de
delictsomschrijving, het is dus belangrijk om te weten welke woorden/zinsdelen ook
duiden op wederrechtelijkheid
Betekenis(sen) wederrechtelijkheid als delictsbestanddeel
Uiteenlopende bewoordingen van wederrechtelijkheid, er staat namelijk niet altijd
letterlijk wederrechtelijk in de delictsomschrijving (vgl. art. 282 lid 1 en art. 310 lid 1 Sr
vs. art. 300 lid 1 Sr (hier staat mishandeling, er wordt dan vanuit gegaan dat het
stukje ‘mis’ uitdrukt wederrechtelijkheid een bestanddeel is) en art. 370 Sr)
Uiteenlopende betekenissen?
Ruim vs. eng wederrechtelijkheidsbegrip
- Bij ‘eng’ ligt de nadruk sterk op de ratio van de betreffende
delictsomschrijving, de wederrechtelijkheid wordt uitgelegd van: zonder
toestemming van een ander, tegen het recht (bijv. art. 138 Sr, of joyriding
waarbij je zonder toestemming van iemand/de eigenaar in de auto gaat rijden)
Hoofdlijn van de HR er wordt een ruim wederrechtelijkheidsbegrip
aangehouden
Soms delict-specifieke betekenis (facetwederrechtelijkheid)
Hoorcollege 3: Causaliteit (28-02-2022)
Wat is causaliteit? (1)
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper CriminologieStudent14. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,39. Je zit daarna nergens aan vast.
