4.2 Prokaryoten
Archaea
Archaea hebben geen interne membranen, maar ze bevatten wel DNA en ribosomen en
hebben een of meerdere zweepharen voor voortbeweging (zie afbeelding hiernaast).
Archaea zijn nauwer verwant aan de eukaryoten dan aan de bacteriën. Bepaalde vetten in
het celmembraan van de archaea en de wijze waarop eiwitten worden gemaakt in de
ribosomen, komen meer overeen met eukaryoten. De celwanden van bacteriën en archaea
hebben een verschillende samenstelling. Archaea worden extremofiel genoemd omdat ze
vaak onder extreme omstandigheden worden aangetroffen.
In onze darmen bevorderen archaea de vertering.
Bacteriën
Ook bacteriën zijn eencelligen zonder celkern of interne membranen. Bij veel soorten
bestaat het erfelijk materiaal slechts uit één groot cirkelvormig chromosoom. Bij planten en
dieren ligt het DNA-molecuul in een chromosoom spiraalsgewijs opgerold rond duizenden
eiwitmoleculen. Bij bacteriën bevat een chromosoom geen eiwitmoleculen.
Sommige bacteriën hebben naast dit ene grote chromosoom ook plasmiden: kleinere
circulaire chromosomen. Op de plasmiden bevinden zich genen die resistentie kunnen
veroorzaken tegen bepaalde gifstoffen. Doordat het DNA zonder de bescherming van een
membraan in het cytoplasma ligt, is het gemakkelijk bereikbaar voor enzymen. De
celwanden van bacteriën bestaan voornamelijk uit peptidoglycaan: een stof die bij geen
enkel ander organisme voorkomt. Bacteriën kunnen zich onder gunstige omstandigheden
snel delen.
Betekenis voor de mens
Bacteriën die melksuiker (lactose) omzetten in melkzuur, worden gebruikt bij de productie
van yoghurt, kaas en zuurkool. Andere soorten bacteriën worden ingezet bij
afvalwaterzuivering en bij de bestrijding van allerlei vormen van milieuverontreiniging. In de
natuur ruimen heterotrofe bacteriën (en schimmels) de dode resten van organismen op.
Bacteriën en schimmels kunnen ons voedsel bederven en ziekten veroorzaken.
In de biotechnologie worden o.a. wasmiddelenzymen, geneesmiddelen en hormonen
geproduceerd m.b.v. genetisch modificeerde bacteriën. Bij genetische modificatie
verandert de mens het DNA van een organisme.
Virussen
Een virus is geen organisme. Virussen worden niet gezien als levend. Ook bestaan ze niet
uit cellen, ze hebben geen cyto/kernplasma. In een geïsoleerd virus vinden geen
stofwisselingsprocessen plaats. Virussen zijn dus geen prokaryoten en dus ook geen
eukaryoten. Een virus bestaat voor het grootste deel uit erfelijk materiaal. Dit kan DNA of
RNA zijn. RNA is net als DNA een molecuul dat erfelijke informatie bevat. Daardoor bestaan
er DNA-virussen en RNA-virussen. Bij alle virussen is dit erfelijk materiaal omgeven door
een eiwitmantel (capside). Virussen kunnen zich niet zelfstandig voortplanten, maar
uitsluitend binnen bepaalde gastheercellen. Dat kunnen bacteriën zijn of cellen van planten
of dieren. Daardoor kan de gastheer ziek worden. Virussoorten die bacteriën als gastheer
gebruiken, heten bacteriofagen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper benteessens. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.