In deze paragraaf gaat het over gedrag en hoe dieren of mensen dit aanleren. Begrippen zijn dikgedrukt in deze paragraaf. Alles staat netjes en duidelijk op volgorde.
6.5 Aangepast gedrag
Leerprocessen
Naast prikkels wordt gedrag gevormd door erfelijke factoren en door leerprocessen. Het
grote voordeel van erfelijk gedrag is dat dieren en mensen al vanaf de geboorte adequaat
gedrag kunnen vertonen in bekende situaties. Het nadeel van erfelijk gedrag is dat het star is
en in een onverwachte situatie niet altijd effectief. In een leerproces verandert het gedrag van
een dier duurzaam onder invloed van externe prikkels. Op basis van ervaringen gedurende
de levensloop kan het dier adequaat gedrag ontwikkelen door leerprocessen.
Manieren van leren
Wat een dier kan leren, is afhankelijk van de soort waartoe het dier behoort. Leren kan op
verschillende manieren plaatsvinden: door inprenting, door gewenning, proefondervindelijk
en door inzicht. Dieren leren van soortgenoten of mensen door imitatie en door
conditionering.
Inprenting en gewenning
Je spreekt van inprenting wanneer dieren iets alleen leren in een bepaalde, korte periode in
hun leven (gevoelige periode). Het leren herkennen van ouders of soortgenoten berust bij
veel diersoorten op inprenting.
Als de kans op een reactie op een prikkel afneemt bij herhaaldelijk toediening van een
prikkel, spreek je van gewenning. Bij gewenning gaat het om het afleren van reacties op
bepaalde prikkels uit het milieu en het is een eenvoudige vorm van leren.
Conditionering
Bij conditionering leert een dier of mens bepaald gedrag door ‘beloning’ of ‘straf’.
Conditionering onder natuurlijke omstandigheden heet proefondervindelijk leren. Daarbij
leren dieren van de ervaringen die ze opdoen bij het uitvoeren van bepaald gedrag. Je
noemt proefondervindelijk leren ook wel leren door ‘trial and error’. Als de uitgevoerde
handeling geen beloning oplevert, neemt de frequentie van de handeling af. Bij beloning
neemt deze juist toe.
Pavlov-effect, de Skinner-box en dopamine
Ivan Pavlov liet zijn dat een natuurlijke prikkel (voedsel) kan worden vervangen door een
kunstmatige prikkel (een belgeluid) bij het veroorzaken van een natuurlijke respons. Pavlov
noemde deze reactie een geconditioneerde reflex.
Burrhus Skinner publiceerde een manier om gedrag te beïnvloeden via beloning. Skinner
ontwikkelde een ‘leermachine’ voor dieren: de Skinner-box. De frequentie van een
handeling neemt toe als daarop een beloning volgt. Door een beloning na de handeling
ontstaat in de hersenen de neurotransmitter dopamine. Dat geeft een geluksgevoel.
Imitatie
Wanneer dieren leren door het gedrag van soortgenoten na te doen, spreek je van imitatie
(nabootsing).
Inzicht
Je spreekt van inzicht wanneer een dier of mens in een nieuwe situatie de oplossing van
een probleem vindt door ervaringen uit het verleden op een andere wijze te combineren.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper benteessens. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.