College aantekeningen van het vak Geschiedfilosofie van aan de Radboud Universiteit Nijmegen, gegeven door Bert Roest. Aantekeningen zijn geschreven voor het tentamen en bevatten slechts de college notities, niet de stof van het handboek.
Geschiedfilosofie – week 1 (12-04-2022)
Geschiedfilosofie: wat en waarom – geschiedfilosofie/wijsgerige reflectie
Waarom moeilijk doen
- Geschiedschrijving/-beoefening als vanzelfsprekende activiteit.
- Volstaat een naïef realisme
- Onderzoeksobject: welk verleden?
o Wat je ook gaat afbakenen of onderscheiden: het is altijd lastiger
dan eerst misschien lijkt
- Methode: mag je anachronistisch zijn?
o Kan je objectiviteit garanderen?
o Wat is een historisch feit?
Bronnen als basis of bronnen juist aan ‘’feiten’’ binden
- Doel (academische) geschiedbeoefening
o Inzicht, tijdverdrijf, toekomstperspectief
Beroep op bijvoorbeeld iemands gezond verstand volstaat niet.
Voorwaarden aan wetenschappelijke kennis
Aristoteles (384-322 v.Chr.): voorwaarden geldige uitspraken en zekere kennis
Er moet aan wetenschappelijke kennis voorwaarden worden gesteld
o Kennis moet gewaarborgd worden > anders is kennis waardeloos
Denken over wetenschap is verder ontwikkeld in de middeleeuwen en de nieuwe
tijd.
Staat aan de basis voor de huidige wetenschappelijke kennis
De ontwikkeling van moderne wetenschappen sinds 17 de eeuw ging gepaard met
zoeken naar nadenken over kenniswaarborging, en het zoeken naar geldige
methodologische uitgangspunten.
Als historicus heb je een plicht om je bezig te houden met de methodologische
basis van je vak.
Geschiedenis als academische discipline
Er was noodzaak voor methodologische en kentheoretische reflectie.
- Concurrentie met sociale wetenschappen
- Geschiedenis als eigenstandige discipline ook eigenstandige historische
methode
- Reeds bestaande geschiedfilosofische tradities
Wat voor soort geschiedfilosofie
- Substantiële/speculatieve geschiedfilosofie:
o De aard en de zin van het historisch proces
- Kritische/analytische geschiedfilosofie:
o De formele kenmerken van historische kennis en validiteit van
gebruikte methoden
Speculatieve geschiedfilosofie is al heel erg oud.
,
,Cyclische geschiedspeculatieve opvattingen
Er is een eeuwige wederkeer van opeenvolgende ontwikkelingsfasen
- Analogie met natuurlijke & kosmologische processen
- Met een gouden begintijd
Hesiodus, Ovidius, Polybius
Wereldhistorische kalendercycli in Mayacultuur > een cyclus van 8000 jaar
waarin de geschiedenis zich opnieuw afspeelt.
Christelijke 4 wereldrijken (Daniël 7:14) > van cyclisch naar lineair
Lineaire geschiedspeculaties binnen het Christendom
Er is een fundamenteel lineair karakter: er is een duidelijk begin en einde
- Zes of zeven aetates (analogie met scheppingsdagen en levensstadia
mens)
Tussen schepping en visio beaticia
Er zijn twee hoofdtradities:
Augustinus, De civitates Dei: heilsgeschiedenis tegenover wereldse geschiedenis
Wereldse geschiedenis (civitas terrena) is weinig relevant. Heilsgeschiedenis
betreft de Civitas Dei, maar heeft wel een onderscheid van 6 aetates, wel
beducht over lengte en einde uit te spreken.
Expansieve christelijke geschiedfilosofieën
De gehele menselijke geschiedenis als onderdeel van ‘’Gods plan’’. Hierin
uitgewerkte chronologieën gekoppeld aan die 6 aetates.
De culminatie traditie: Joachim van Fiore (d. 1202) > Geschiedenis als
zelfexpressie drie-eenheid.
Doorwerking christelijke geschiedspeculaties
- Laatmiddeleeuwse chiliastische bewegingen.
- Apocalyptisch denken in vroeg-Protestantisme
- De goddelijke voorzienigheid volgens Bossuet, Discours sur l’histoire
universel (1679/1681)
- Leibniz: de best mogelijke wereld die de goddelijke voorzienigheid had
kunnen scheppen
Vico als originele overgangsfiguur
- Tegen empiristische rationalistische pretenties
- Verum-factum principe
- Geschiedvisie Scienza Nuova (1723-1744)
- Heeft het over ontwikkelingsfasen
- Joodse geschiedenis staat tegenover de geschiedenis van andere volken
- De geschiedenis na de zondvloed:
o Ferini
o Langzame ontwikkeling naar beschaving, ook op mentaal vlak
, o Tijdperk der goden, het tijdperk der helden en het tijdperk van de
mensen
o ‘Ricorsi’
Geschiedspeculaties binnen de Verlichting
- Rousseau, Voltaire, Turgot
- Bezwaren van Edmund Burke
- Marie Jean Antoine Nicolas de Caritat, Marquis van Condorcet, Esquisse
d’un tableau historique des progress de l’esprit humain (1793-1794)
o Wetenschappelijke benadering van de geschiedenis
o 10 stadia
o Historische vooruitgang > vooruitgangsdenken
Hegel
- Phenomenology des Geistes
- Weltgeschichtliche Vorlesungen
- Voortgangen der geschiedenis gebaseerd op dialectische strijd
- Verwerkelijking universele rede
- Elke staatsvorm een bijpassende geest/individualiteit
Comte en Marx
- Augustuste Comte (d. 1857)
o Theologische fase; metafysische fase; positivistische fase
- Karl Marx: geschiedenisals voorspelbaar proces van opeenvolgende
economische productiemethoden
o Slaveneconomie Oudheid
o Feodale productiewijze Middeleeuwen
o Opkomend kapitalisme
o Wachten op communistische revolutie: klasseloze maatschappij
zonder exploitatie en vervreemding
Speculatieve geschiedfilosofie in de 20ste eeuw
- Cyclische speculaties:
o Oswald Spengler, Untergang des Abendlandes (1918-1922)
o Arnold Toynbee, A Study of History
o Paul Kennedy, The Rise and Fall of the Great Powers (1988)
- Lineair en finalistisch:
o Alexandre Kojève en Francis Fukuyama (The End of History (1989-
1992))
Kritiek op speculatieve systemin
- Edmund Burke (18de eeuw)
- Karl Popper, The Poverty of Historicism (1957); The Open Society and Its
Enemies (1945)
- Isaiah Berlin, Historical Inevitability (lecture, London School of Economics,
1953)
- Leszek Kolakovski
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fleurschotman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
