H1. Anatomie en fysiologie:
Anatomie is het vakgebied dat zich bezighoudt met de bouw en de vorm van het menselijk lichaam.
Fysiologie is het vakgebied dat zich bezighoudt met onderzoek naar de werking en de functies van
het lichaam
Bouw en vorm bepalen de functiemogelijkheden.
Analyse: onderzoek van de afzonderlijke delen wat je door analyse te weten komt moet je altijd zien
in relatie tot het intacte gezonde lichaam
Onderzoekmethodes
Met inspectie bekijk je zorgvuldig en systematisch de buitenkant van het lichaam
- Kleur v/d huid
- Putjes of knobbels
- Staat de persoon recht
- Hoe beweegt iemand zich
Met je vingers het lichaamsoppervlak aftasten zodat je iets te weten komt over dieper gelegen
structuren noem je palpatie
- Binnenin verhardingen voelen
- Spieren slap of gespannen
- Lever normale afmeting
- Hoe is de hartslag
Kloppen met je vingers aan de buitenkant van het lichaam dit noem je percussie , dit geeft geluid
Verschil in toon hoogte geeft indruk van de toestand van het onderliggende weefsel
- Hart vergroot?
- Hoe ontplooi je de longen tijdens de ademhaling
Door de luisteren met een stethoscoop naar de geluiden die door het lichaam worden gemaakt noem
je auscultatie.
- Hoe klinkt het hart?
- Hoe actief zijn de darmen?
- Hoe stroomt de lucht tijdens het ademen door de longen?
Bij een laboratoriumonderzoek worden vloeistoffen onderzocht zoals
- Bloed
- Speeksel en urine
- Weefsels
Bot opnames maken is mogelijk door röntgenstraling (x straling)
De kalkhoudende botten absorberen de straling niet, in tegenstelling tot de omringende zachtere
weefsels. Op een röntgenfoto lichten de botten daardoor wit op.
Bij een CT- scan (computertomografie) wordt er ook röntgenstraling toegepast. In vergelijking bij een
röntgenfoto waarbij een skeletportret gemaakt word en bij een CT-scan een doorsnede van het totale
lichaamsdeel wordt gemaakt waarbij de zachtere weefsels juist zichtbaar zijn, ook spieren en
zenuwen.
MRI-scan( magnetic resonance imaging)
Met die magneet worden de waterstofatoomkernen in het lichaam gemagnetiseerd. Deze kernen gaan
zich als minemagneetjes gedragen. Met behulp van radiogolven gaan de waterstofatoomkernen mee
trillen. Als de radiogolven stil worden gezet dan geven de waterstofatoomkernen de trilling energie af
samenvatting anatomie en fysiologie
1
,als signalen. De computer maakt er een afbeelding van. Lucht en weefsels die weinig tot geen water
bevatten zoals, botweefsel zien er zwart uit op de afbeelding.
Bij echografie en echoscopie (ultrageluidonderzoek) worden hoogfrequente geluidsgolven het
lichaam in gestuurd. Bij een echografie gebeurd dat via de huid. Bij een echoscopie door een sonde (
een flexibel staafje met aan het uiteinde een kopje dat geluidgolven uitzend)
De geluidsgolven worden door de organen en weefsels teruggekaatst en vervolgens. Een computer
zet het dan weer om in beeld.
Dopplersonografie wordt met door middel van hoogfrequente geluidsgolven de stroomrichting en
stroomsnelheid van bloed in de bloedvaten geregistreerd
Endoscopie is een verzamelnaam voor alle onderzoeken waarbij je een optische sonde gebruikt. Er
zit een aan het uiteinde van de sonde een minicamera.
Elektrische signalen van het lichaam kunnen worden opgevangen en weergeven worden op een
beeldscherm. Voorbeelden zijn:
- ECG- elektrocardiogram ( gegevens van hartactiviteit)
- EEG- elektro- encefalogram (gegevens van hersenactiviteit)
- EMG- elektromyogram (gegevens van spieractiviteit)
Hoofdstuk 2 Dit boek.
Terminologia anatomica.
Griekse en Latijnse benamingen zijn internationaal afgesproken om spraakverwarring te voorkomen.
Het is een soort vaktaal die Terminologica anatomica wordt genoemd.
Afkortingen.
A. = arteria (slagader.)
V. = vena (ader.)
N. = nervus (zenuw.)
M. = musculus (spier.)
De standaardmens.
De standaardmens heeft de volgende kenmerken:
Mannelijk.
25 jaar oud.
1.75 m lang.
70 kg zwaar.
Gemiddelde lichaamsbouw.
Gezond.
H11 Orgaanstelsel:
Organisatieniveaus:
Een orgaan is een afzonderlijk te beschouwen van het lichaam, met een kenmerkende bouw en eigen
functie. Bijvoorbeeld: hart, longen en het bovenbeen. De verschillende organisatieniveaus zijn:
Mens: de mens is een levende organisme
Organisme: binnen het organisme ‘mens’ zijn een aantal functiesystemen te onderscheiden .
Functiesystemen: deze vervullen één of meerdere afzonderlijke te beschouwen taken
Organen: elke functiesysteem is opgebouwd uit organen en de verbindingen daartussen
Weefsels: organen zijn op hun beurt weer opgebouwd uit weefsels.
Cellen: cellen ten slotte zijn de basisbouwstenen en functionele stofwisselingseenheden van elk
weefsel
Een orgaanstelsel bestaat uit meerdere samenwerkende organen. Elk orgaanstelsel voert als geheel
een vitale functie voor het lichaam uit. Alle orgaanstelsel samen vormen het organisme, de mens.
samenvatting anatomie en fysiologie
2
, De orgaanstelsels en hun functies:
Bloedsomloop:
Water speelt een hele belangrijke rol in ons lichaam. Om alle stofwisselingsprocessen gaat te laten
uitvoeren, ligt elke cel van het lichaam in een waterige oplossing. Weefselvocht. De waterige ruimte
tussen de cellen, de directe omgeving van de cellen, heet de inwendige milieu. De cellen krijgen hun
voedingsstoffen en zuurstof vanuit het inwendige milieu en ze geven hun afvalstoffen eraan af.
Intermezzo: water
- In de cellen( intracellulair) zit 25 liter water
- In het weefselvocht (extracellulair) zit 12 liter water
- In het bloed zit 5 liter water
Om het weefselvocht van alle cellen in je hele lichaam snel en continu te verversen heb je daarvoor
een transportsysteem voor nodig. Het circulatiestelsel zorgt daarvoor. Het is een buizensysteem
waarin een waterige vloeistof zit. Deze vloeistof , het bloed, transporteert gassen, voedingstoffen en
afvalstoffen. Het circulatiestelsel zorgt voor de bloedsomloop: bloed wordt continu rondgepompt in
de bloedvaten, die zich tot in alle ruimten tussen vrijwel alle cellen vertakken. Het bloed en het
inwendige milieu rondom de cellen wisselen voedingstoffen en afvalstoffen uit.
5 liter bloed <-> ververst 12 liter weefselvocht <-> ververst 25 liter celvocht
Het circulatiestelsel bestaat uit bloedvaten, het bloed en het hart. Tot het circulatiestelsel behoort ook
een tweede buizensysteem. Dat is het lymfevatenstelsel.
Voeding en vertering:
Het spijsverteringstelsel zorgt er voor dat het bloed voedingsstoffen krijgt. Het spijsverteringstelsel
ontvangt de voedingstoffen van buiten het lichaam. De ruimte buiten het lichaam noem je het
uitwendige milieu. Het spijsverteringstelsel bestaat uit het spijsverteringskanaal en de
spijsverteringsklieren. Het spijsverteringskanaal is een holle buis die bij de mond begint en bij de anus
eindigt.
Uitscheiding:
Het bloed ververst het weefselvocht. Hierbij komen de afvalstoffen van de cellen in het bloed terecht.
Daar mogen ze niet al te lang blijven, want veel afvalstoffen zijn giftig. Ze moeten daarom dus ook zo
snel mogelijk uit het lichaam worden gewerkt. Dat gebeurt door het urinewegstelsel, dat voor de
zuivering van het bloed zorgt en aansluitend voor de uitscheiding van de afvalstoffen. Het bloed
stroomt daartoe vele malen per dag door de bloedzuiverende uitscheidingsorganen, de nieren. Delen
van het urinestelsel zijn de nieren, de urineleider, de blaas en de urinebuis.
Ademhaling:
Cellen gebruiken veel energie. De meeste energie komt beschikbaar door de verbranding (aerobe
dissimilatie) van energierijke stoffen. Voor de verbranding is zuurstof nodig. Het ademhalingsstelsel
zorgt ervoor dat zuurstof het lichaam in komt en dat koolstofdioxide het lichaam uit gaat. Het bloed
zorgt voor het transport van deze gassen: zuurstof naar de cellen toe, en koolstofdioxide van de cellen
af. Het ademhalingsstelsel bestaat uit de luchtwegen en de longen.
Begrenzing:
Alle inwendige organen en orgaanstelsels zijn van het uitwendige milieu gescheiden door een
beschermende buitenlaag: de huid. De huid vormt de begrenzing met de buitenwereld. De huid is ook
een belangrijke gevoelsorgaan.
Regeling van de vegetatieve functies:
De vegetatieve functies zijn: transport, voeding, uitscheiding, ademhaling en begrenzing. De
orgaanstelstelsels die dit uitvoeren worden vegetatieve orgaanstelsels genoemd. De vijf vegetatieve
orgaanstelsels moeten in hun werking wel nauwkeurig op elkaar afgestemd zijn. De vijf vegetatieve
samenvatting anatomie en fysiologie
3
Anatomie is het vakgebied dat zich bezighoudt met de bouw en de vorm van het menselijk lichaam.
Fysiologie is het vakgebied dat zich bezighoudt met onderzoek naar de werking en de functies van
het lichaam
Bouw en vorm bepalen de functiemogelijkheden.
Analyse: onderzoek van de afzonderlijke delen wat je door analyse te weten komt moet je altijd zien
in relatie tot het intacte gezonde lichaam
Onderzoekmethodes
Met inspectie bekijk je zorgvuldig en systematisch de buitenkant van het lichaam
- Kleur v/d huid
- Putjes of knobbels
- Staat de persoon recht
- Hoe beweegt iemand zich
Met je vingers het lichaamsoppervlak aftasten zodat je iets te weten komt over dieper gelegen
structuren noem je palpatie
- Binnenin verhardingen voelen
- Spieren slap of gespannen
- Lever normale afmeting
- Hoe is de hartslag
Kloppen met je vingers aan de buitenkant van het lichaam dit noem je percussie , dit geeft geluid
Verschil in toon hoogte geeft indruk van de toestand van het onderliggende weefsel
- Hart vergroot?
- Hoe ontplooi je de longen tijdens de ademhaling
Door de luisteren met een stethoscoop naar de geluiden die door het lichaam worden gemaakt noem
je auscultatie.
- Hoe klinkt het hart?
- Hoe actief zijn de darmen?
- Hoe stroomt de lucht tijdens het ademen door de longen?
Bij een laboratoriumonderzoek worden vloeistoffen onderzocht zoals
- Bloed
- Speeksel en urine
- Weefsels
Bot opnames maken is mogelijk door röntgenstraling (x straling)
De kalkhoudende botten absorberen de straling niet, in tegenstelling tot de omringende zachtere
weefsels. Op een röntgenfoto lichten de botten daardoor wit op.
Bij een CT- scan (computertomografie) wordt er ook röntgenstraling toegepast. In vergelijking bij een
röntgenfoto waarbij een skeletportret gemaakt word en bij een CT-scan een doorsnede van het totale
lichaamsdeel wordt gemaakt waarbij de zachtere weefsels juist zichtbaar zijn, ook spieren en
zenuwen.
MRI-scan( magnetic resonance imaging)
Met die magneet worden de waterstofatoomkernen in het lichaam gemagnetiseerd. Deze kernen gaan
zich als minemagneetjes gedragen. Met behulp van radiogolven gaan de waterstofatoomkernen mee
trillen. Als de radiogolven stil worden gezet dan geven de waterstofatoomkernen de trilling energie af
samenvatting anatomie en fysiologie
1
,als signalen. De computer maakt er een afbeelding van. Lucht en weefsels die weinig tot geen water
bevatten zoals, botweefsel zien er zwart uit op de afbeelding.
Bij echografie en echoscopie (ultrageluidonderzoek) worden hoogfrequente geluidsgolven het
lichaam in gestuurd. Bij een echografie gebeurd dat via de huid. Bij een echoscopie door een sonde (
een flexibel staafje met aan het uiteinde een kopje dat geluidgolven uitzend)
De geluidsgolven worden door de organen en weefsels teruggekaatst en vervolgens. Een computer
zet het dan weer om in beeld.
Dopplersonografie wordt met door middel van hoogfrequente geluidsgolven de stroomrichting en
stroomsnelheid van bloed in de bloedvaten geregistreerd
Endoscopie is een verzamelnaam voor alle onderzoeken waarbij je een optische sonde gebruikt. Er
zit een aan het uiteinde van de sonde een minicamera.
Elektrische signalen van het lichaam kunnen worden opgevangen en weergeven worden op een
beeldscherm. Voorbeelden zijn:
- ECG- elektrocardiogram ( gegevens van hartactiviteit)
- EEG- elektro- encefalogram (gegevens van hersenactiviteit)
- EMG- elektromyogram (gegevens van spieractiviteit)
Hoofdstuk 2 Dit boek.
Terminologia anatomica.
Griekse en Latijnse benamingen zijn internationaal afgesproken om spraakverwarring te voorkomen.
Het is een soort vaktaal die Terminologica anatomica wordt genoemd.
Afkortingen.
A. = arteria (slagader.)
V. = vena (ader.)
N. = nervus (zenuw.)
M. = musculus (spier.)
De standaardmens.
De standaardmens heeft de volgende kenmerken:
Mannelijk.
25 jaar oud.
1.75 m lang.
70 kg zwaar.
Gemiddelde lichaamsbouw.
Gezond.
H11 Orgaanstelsel:
Organisatieniveaus:
Een orgaan is een afzonderlijk te beschouwen van het lichaam, met een kenmerkende bouw en eigen
functie. Bijvoorbeeld: hart, longen en het bovenbeen. De verschillende organisatieniveaus zijn:
Mens: de mens is een levende organisme
Organisme: binnen het organisme ‘mens’ zijn een aantal functiesystemen te onderscheiden .
Functiesystemen: deze vervullen één of meerdere afzonderlijke te beschouwen taken
Organen: elke functiesysteem is opgebouwd uit organen en de verbindingen daartussen
Weefsels: organen zijn op hun beurt weer opgebouwd uit weefsels.
Cellen: cellen ten slotte zijn de basisbouwstenen en functionele stofwisselingseenheden van elk
weefsel
Een orgaanstelsel bestaat uit meerdere samenwerkende organen. Elk orgaanstelsel voert als geheel
een vitale functie voor het lichaam uit. Alle orgaanstelsel samen vormen het organisme, de mens.
samenvatting anatomie en fysiologie
2
, De orgaanstelsels en hun functies:
Bloedsomloop:
Water speelt een hele belangrijke rol in ons lichaam. Om alle stofwisselingsprocessen gaat te laten
uitvoeren, ligt elke cel van het lichaam in een waterige oplossing. Weefselvocht. De waterige ruimte
tussen de cellen, de directe omgeving van de cellen, heet de inwendige milieu. De cellen krijgen hun
voedingsstoffen en zuurstof vanuit het inwendige milieu en ze geven hun afvalstoffen eraan af.
Intermezzo: water
- In de cellen( intracellulair) zit 25 liter water
- In het weefselvocht (extracellulair) zit 12 liter water
- In het bloed zit 5 liter water
Om het weefselvocht van alle cellen in je hele lichaam snel en continu te verversen heb je daarvoor
een transportsysteem voor nodig. Het circulatiestelsel zorgt daarvoor. Het is een buizensysteem
waarin een waterige vloeistof zit. Deze vloeistof , het bloed, transporteert gassen, voedingstoffen en
afvalstoffen. Het circulatiestelsel zorgt voor de bloedsomloop: bloed wordt continu rondgepompt in
de bloedvaten, die zich tot in alle ruimten tussen vrijwel alle cellen vertakken. Het bloed en het
inwendige milieu rondom de cellen wisselen voedingstoffen en afvalstoffen uit.
5 liter bloed <-> ververst 12 liter weefselvocht <-> ververst 25 liter celvocht
Het circulatiestelsel bestaat uit bloedvaten, het bloed en het hart. Tot het circulatiestelsel behoort ook
een tweede buizensysteem. Dat is het lymfevatenstelsel.
Voeding en vertering:
Het spijsverteringstelsel zorgt er voor dat het bloed voedingsstoffen krijgt. Het spijsverteringstelsel
ontvangt de voedingstoffen van buiten het lichaam. De ruimte buiten het lichaam noem je het
uitwendige milieu. Het spijsverteringstelsel bestaat uit het spijsverteringskanaal en de
spijsverteringsklieren. Het spijsverteringskanaal is een holle buis die bij de mond begint en bij de anus
eindigt.
Uitscheiding:
Het bloed ververst het weefselvocht. Hierbij komen de afvalstoffen van de cellen in het bloed terecht.
Daar mogen ze niet al te lang blijven, want veel afvalstoffen zijn giftig. Ze moeten daarom dus ook zo
snel mogelijk uit het lichaam worden gewerkt. Dat gebeurt door het urinewegstelsel, dat voor de
zuivering van het bloed zorgt en aansluitend voor de uitscheiding van de afvalstoffen. Het bloed
stroomt daartoe vele malen per dag door de bloedzuiverende uitscheidingsorganen, de nieren. Delen
van het urinestelsel zijn de nieren, de urineleider, de blaas en de urinebuis.
Ademhaling:
Cellen gebruiken veel energie. De meeste energie komt beschikbaar door de verbranding (aerobe
dissimilatie) van energierijke stoffen. Voor de verbranding is zuurstof nodig. Het ademhalingsstelsel
zorgt ervoor dat zuurstof het lichaam in komt en dat koolstofdioxide het lichaam uit gaat. Het bloed
zorgt voor het transport van deze gassen: zuurstof naar de cellen toe, en koolstofdioxide van de cellen
af. Het ademhalingsstelsel bestaat uit de luchtwegen en de longen.
Begrenzing:
Alle inwendige organen en orgaanstelsels zijn van het uitwendige milieu gescheiden door een
beschermende buitenlaag: de huid. De huid vormt de begrenzing met de buitenwereld. De huid is ook
een belangrijke gevoelsorgaan.
Regeling van de vegetatieve functies:
De vegetatieve functies zijn: transport, voeding, uitscheiding, ademhaling en begrenzing. De
orgaanstelstelsels die dit uitvoeren worden vegetatieve orgaanstelsels genoemd. De vijf vegetatieve
orgaanstelsels moeten in hun werking wel nauwkeurig op elkaar afgestemd zijn. De vijf vegetatieve
samenvatting anatomie en fysiologie
3
