Dit is een bondig geschreven samenvatting van de eerste drie hoofdstukken, Landschapzones, De Verenigde Staten en het Middellands Zeegebied uit het 6VWO BuiteNLand tekstboek om fantastische cijfers op alle toetsen in het examenjaar te halen.
H1 Landschapszones
§1.1 Het landschap als dynamisch systeem
Voedingsstoffen in een bos worden dankzij de voedselkringloop continu gerecycled
en worden opgeslagen in drie vormen: in levend organisch materiaal van de bomen, in dood
organisch materiaal op de grond en in een zwarte humuslaag in de bodem (bovenste
gedeelte van de grond waarin planten wortelen en verkleurd is door bodemvormende
processen). Deze processen zijn o.a. toevoeging van organisch materiaal en de in- en
uitspoeling van infiltrerend water.
In tropische regenwouden verlopen bodemvormende processen sneller dan in
Europese bossen door de hoge temperaturen, vochtigheid en een permanent groeiseizoen.
Mineralisatie, de afbraak van organisch materiaal, verloopt snel, waardoor een zwarte
humuslaag ontbreekt. Al de vrijgekomen voedingsstoffen worden direct opgenomen of
spoelen weg door de vele neerslag. Tropische bossen zijn hierdoor niet vruchtbaar. De rode
bodemkleur wordt veroorzaakt door het gebrek aan humus en sterke chemische verwering.
Naaldwouden hebben een kort groeiseizoen en de afbraak en vorming van organisch
materiaal liggen tijdens grote delen van het jaar stil. Dit zorgt voor een dikke bovenste laag
met organisch afval. Daaronder zijn de meeste voedingsstoffen uitgespoeld door de lage
verdamping (grijze laag). De uitspoeling wordt versterkt door een zure bodem, veroorzaakt
door de afbraak van naalden.
Planten, dieren, bodem, water, lucht dragen bij aan een voedselkringloop. Klimaat
en ondergrond (gesteente en reliëf) zijn onder natuurlijke omstandigheden (mens
buitengesloten) de dominante geofactoren. Alle geofactoren hebben invloed op andere
geofactoren.
§1.2 Wisselwerking tussen de geofactoren
Door verschillende klimaten, werken de geofactoren anders op elkaar in en ontstaan
landschapszones. Binnen de landschapszones zorgt reliëf voor grote verschillen. Bossen
groeien overal waar voldoende water is (nuttige neerslag, de hoeveelheid water dat
overblijft na verdamping), de temperatuur in de zomer niet te laag is en het groeiseizoen
niet te kort is. Dit is het geval in de tropische zone, de gematigde zone en de boreale zone.
Zo niet, dan komen er grassen, struiken of zelfs helemaal geen begroeiing voor in de plaats.
Tussen verschillende landschapszones zitten brede overgangszones.
, Bij koude of droge klimaten ontstaan er andere bodems dan hiervoor besproken:
- In droge gebieden op lagere breedte komen gebieden voor met een neerslagtekort.
Hier wordt nauwelijks organisch materiaal gevormd. De woestijnbodems hebben een
witte of grijze kleur, die ontstaat door de capillaire werking van het grondwater dat
zout en kalk bevat. Het grondwater verdampt, terwijl het zout en kalk achterblijft.
- Op gematigde breedte zorgt een lage nuttige neerslag voor grassteppe. De humus
hoopt zich op vlak onder het oppervlak vanwege het gebrek aan uitspoeling, zorgend
voor een vruchtbare bovenlaag.
- Op hoge breedte, de polaire zone, groeien door de lage temperatuur en het korte
groeiseizoen alleen grassen, mossen en heide. Het organisch materiaal verteert
ontzettend langzaam, waardoor de bovenste laag uit veen bestaat.
De mens beïnvloedt het landschap sterk door het bedrijven van landbouw:
- De natuurlijke voedselkringloop wordt doorbroken, doordat de mens het organisch
materiaal verzameld. Om bodemuitputting te voorkomen is (kunst)mest nodig.
- Diversiteit gaat verloren en maakt plaats voor monocultuur. Deze vorm is het
productiefst, maar ook het kwetsbaarst. Bij de oogst komt in één keer de complete
bodem bloot te liggen en hebben ziektes een groter effect door snelle verspreiding.
Naast de beschikbaarheid van water en de temperatuur, speelt ook de hoeveelheid
voedingsstoffen in de bodem (chemische vruchtbaarheid) een rol bij de geschiktheid van
landbouw. Fysische vruchtbaarheid wordt beïnvloed door korrelgrootte van de grondsoort,
zodat wortels in de grond kunnen dringen en overtollig water kan wegzakken.
§1.3 Landdegradatie
De vruchtbaarheid van de bodem kan worden verbeterd door bemesting, irrigatie in
de (semi-)aride zone en de aanleg van terrassen in gebieden met veel reliëf. Deze ingrepen
kunnen ook negatief uitpakken waardoor de bodem onbruikbaar wordt. Voorbeelden zijn
overbemesting, verzilting en verdroging. De afname van bodemkwaliteit is landdegradatie.
Bij bodemerosie verdwijnt het bovenste, meestal vruchtbare deel van de bodem,
veroorzaakt door wind en stromend water. Dit is een natuurlijk proces. Water en wind
voeren bodemdeeltjes af naar andere gebieden, wat daar ook negatieve gevolgen kan
hebben door het bijvoorbeeld bedekken van vruchtbare grond. Versnelde bodemerosie
wordt veroorzaakt door menselijke activiteiten en gebeurt door:
- Ontbossing – houtgebruik en omzetting naar landbouwgrond zorgt voor ontbossing.
- Overbeweiding – De draagkracht van de bodem wordt overschreden door te veel
vee per hectare. De bodem herstelt niet meer en winderosie zorgt voor kale plekken.
- Akkerbouw – de bodem wordt erosiegevoelig na het oogsten bij een monocultuur.
Maatregelen om bodemerosie te beperken in akkerbouwgebieden zijn:
- Strip cropping - Verschillende gewassen worden in stroken parallel aan de
hoogtelijnen op een helling aangeplant.
- Zo min mogelijk ploegen en parallel aan de hoogtelijn ploegen.
- De resten van geoogste gewassen (stro) op braakliggende akkers laten liggen.
- Dwars op de overheersende windrichting struiken en bomen planten.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper crzijlstra. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
