Context
staatsvorming: de institutionalisering van politieke macht tot een staat.
poldermodel: de Nederlandse variant van het consensus- of harmoniemodel, conflicten
moeten worden opgelost door compromissen te sluiten in onderhandelingen. Dit wil dus
zeggen dat Nederlanders betrokken worden bij de plannen en besluiten van de regering.
Politici in Nederland hebben elkaar nodig, er is namelijk niemand met absolute macht. Er is
geen enkele politieke partij met een meerderheid maar ook niet alle partijen hebben
evenveel macht. Dit is afhankelijk van het aantal zetels als gevolg van de verkiezingen. Hoe
meer zetels een partij heeft, hoe meer macht een partij heeft. Met meer zetels heeft een
partij een machtsbron die hij in kan zetten om zo makkelijker zijn doelen te bereiken. Wat
een partij daadwerkelijk wil bereiken, komt vaak voort uit hun politieke ideologie. Elke
politieke partij heeft andere ideeën over de meest wenselijke maatschappelijke en politieke
verhoudingen. Ideeën over de politieke cultuur hebben alles te maken met de dominante,
overheersende cultuur in een samenleving. De cultuurdimensies van hofstede,
machtsafstand, individualistisch vs collectivistisch, masculien en feminien, lange- of
kortetermijngerichtheid en de mate van onzekerheidsvermijding, kunnen hier vorm aan
geven. Dit model is een vereenvoudiging van de werkelijkheid.
Culturen zijn plaats- en tijdgebonden. Ze zijn dynamisch van karakter omdat ze veranderen
onder invloed van gewijzigde omstandigheden. Naast een dominante cultuur zijn er vaak
ook subculturen binnen een samenleving te onderscheiden. Hoe meer aspecten van een
cultuur er worden gedeeld door groepsleden, hoe groter de mate van sociale cohesie.
Als gevolg van socialisatie internaliseren mensen op den duur de cultuur. Gaat het om de
cultuur waarin je geboren wordt, spreek je van enculturatie, gaat het om de cultuur waarin je
nieuw terecht komt op latere leeftijd spreek je van acculturatie. Het is niet alleen de
aanpassing van het individu aan de samenleving maar ook het proces van cultuurverwerving
waarbij iemand zijn eigen persoonlijkheid ontwikkelt. Economisch kapitaal, sociaal kapitaal
en cultureel kapitaal kunnen invloed hebben op die socialisatieprocessen.
De sociale omgeving waarin iemand opgroeit, heeft ook invloed op de opvatting die iemand
door politieke socialisatie ontwikkelt over de maatschappij en de politiek. Onder andere het
politieke systeem heeft hier invloed op. Als een politiek regime geaccepteerd wordt door de
bevolking, noemen we dat een legitiem politiek systeem. Als die legitimiteit onder een groot
deel van de bevolking gesteund wordt, heeft de overheid het geweldsmonopolie. De
legitimiteit van het politieke regime versterkt de politieke bindingen van de burgers met het
systeem. Als groepsvorming leidt tot representatie van een groep in het parlement,
bevordert dat de binding van burgers met de parlementaire democratie en de legitimiteit van
het systeem. De democratische spelregels worden in Nederland door de meeste kiezers
geaccepteerd juist omdat het zo makkelijk is om een nieuwe politieke partij op te richten die
representatief is voor een deel van de kiezers dat ontevreden is met andere partijen. Ook
voor de legitimiteit van de democratische rechtsstaat geldt dat het belangrijk is dat de
burgers zich kunnen binden en kunnen vertrouwen op het systeem van de rechtsstaat. Die
democratische rechtsstaat heeft een aantal kenmerken:
gekozen volksvertegenwoordigers die de regering controleren, vrije, eerlijke en regelmatige
verkiezingen, vrijheid van meningsuiting, toegang tot meerdere onafhankelijke
informatiebronnen, geen censuur of een monopolie voor staatsmedia, vrijheid van vereniging
en inclusief burgerschap. Toch kunnen burgers zich niet gehoord voelen waardoor er een
kloof ontstaat tussen burger en de politiek. Op dat gebied zijn er drie probleemgebieden te
onderscheiden: de politieke betrokkenheid, bestuurlijke schaalvergroting en gemankeerde
,communicatie. afspiegelingsmodel: vertegenwoordiging lijkt zo veel mogelijk op de
samenleving. rolmodel: standpunten van vertegenwoordiger lijken op die van het volk.
partijenmodel: standpunten van de gekozen partij zijn leidend. Het verschil tussen
coalitiepartijen en oppositiepartijen speelt ook een belangrijke rol in de politiek. Partijen in de
coalitie vormen samen de regering en werken samen voor een gemeenschappelijk doel. Zij
hebben dus meer invloed dan de partijen die niet deelnemen aan de coalitie. Voor
oppositiepartijen is het vaak lastig om samen te werken omdat die partijen niet gebonden
zijn door een gezamenlijke afspraak en stellen daardoor vaak hun eigen ideologie voorop.
functionalisme-paradigma: de samenleving kan een stempel drukken op de persoonlijkheid
van leden van die samenleving. Dit gebeurt door middel van socialisatie. Het resultaat van
dat proces is dan de identiteit van mensen. Elke samenleving creëert hiermee haar eigen
individu. De cultuur van de samenleving zou moeten blijven bestaan, zo blijft er balans in de
samenleving en heeft socialisatie een duidelijke functie voor die samenleving.
conflict-paradigma: er wordt uitgegaan van ongelijkheid. Er wordt gekeken naar hoe
verschillen in kapitaal invloed hebben op ongelijkheid in machtsverhouding. Het gaat om de
effecten van opvoeding en opleiding op de ongelijke verdeling van maatschappelijke posities
in de samenleving. Hierbinnen zijn er twee verschillende visies, marx die de ongelijkheid in
bezit benadrukt en aan de andere kant de visie die meer de nadruk legt op de ongelijke
sociale en culturele verschillen. sociaal constructivisme-paradigma: het persoonlijke
ontwikkelingsproces en de manier waarop individuen hun eigen identiteit en realiteit
construeren in relatie met hun omgeving staat centraal. Het gaat om de betekenis die
mensen geven aan bepaalde acties of gebaren. De rol die iemand speelt en die van iemand
verwacht wordt, heeft te maken met socialisatie. De verwachting van deze rol komt voort uit
het beeld dat mensen in hun interacties geconstrueerd hebben. Het gaat om welke
betekenis iemand aan zijn/haar rol geeft. Rationeel-actor-paradigma: weinig onderzoek met
betrekking tot socialisatie. Wel gaan ze ervan uit dat iemands gedrag voortkomt uit zijn
intentie. De verwachte uitkomst, de houding van ouders en vrienden en de hoeveelheid
ervaren controle hebben invloed op deze intentie en daarmee uiteindelijk dus ook op
iemands gedrag.
Ideologie
Politieke standpunten zijn in te delen in vier verschillende dimensies: links-rechts,
progressief-conservatief, nationalisme-internationalisme en materialisme-postmaterialisme.
Links wordt vaak gekoppeld aan progressief, internationalisme en postmaterialisme, rechts
vaak aan conservatief, nationalisme en imperialisme. Bij ideologieën hangen standpunten
samen binnen het geheel van beginselen en denkbeelden. In Nederland zijn er drie grote
ideologieën: het liberalisme, individuele rechten en vrijheid, het confessionalisme, christelijke
waarden, samenwerking en harmonie, en het socialisme, gelijkwaardigheid en een sterke
overheid om dit te kunnen realiseren. Deze ideologieën focussen zich op drie dimensies:
Socialisten willen meer inspraak voor burgers, rechtse liberalen vinden de huidige situatie
prima, linkse liberalen zijn het eens met de socialisten en confessionelen zijn voorstander
van de indirecte democratie, niet van referenda.
economie: socialisten willen een grote overheid met veel gelijkheid, liberalen willen een vrije
markt met individuele verantwoordelijkheid en economische vrijheid en confessionelen willen
graag een gespreide verantwoordelijkheid voor zowel overheid als burger.
, cultuur: socialisten willen vrijheid van cultuur maar dit mag emancipatie niet in de weg staan,
liberalen zijn voor individuele vrijheid en confessionelen vooral voor harmonie zolang dit niet
ten koste gaat van de Nederlandse cultuur.
Systeem
Het politieke systeem is het geheel van betrekkingen waardoor opvattingen, verlangens en
eisen van individuen, groepen en instellingen in bindende beslissingen worden omgezet. De
politiek bepaalt hoe er in de samenleving omgegaan wordt met waarden en belangen. Ze
bepaalt wat die waarden en belangen zijn en heeft gezag over haar bevolking. De mate
waarin het volk tevreden is met de politiek bepaalt de mate waarin het gezag geaccepteerd
wordt. Naast de trias politica, de wetgevende, controlerende en uitvoerende macht, wordt er
gesproken van een vierde macht, ambtenaren, een vijfde macht, de massamedia, en een
zesde macht, externe adviseurs. Politieke partijen spelen een belangrijke rol in de
Nederlandse politiek en komen dan ook vaak terug als het gaat om de wetgevende en de
uitvoerende macht. Bij die politieke partijen is dan dus sprake van groepsvorming. Politici
vertegenwoordigen de partij waar zij lid van zijn. De partij heeft functies in de samenleving:
rekrutering en selectie: het werven en opleiden van nieuwe politici. articulatie: het
inventariseren en op de agenda zetten van wensen/belangen uit de bevolking. participatie:
het interesseren van mensen om politiek actief te worden. aggregatie: het afwegen van
wensen, eisen en belangen. communicatie: contactpersoon kunnen zijn tussen overheid en
burger. Mensen stemmen steeds minder loyaal, daarbij hebben partijen ook concurrentie
gekregen van andere actoren zoals de media en de pressiegroepen die de
communicatiefunctie deels over hebben genomen. Ook spelen pressiegroepen een grote rol
in de politieke besluitvorming. Zij kunnen niet gekozen worden en zijn met name gefocust op
1 specifiek onderwerp dat zij op de agenda willen krijgen en kunnen met massale steun
indirect veel voor elkaar krijgen binnen de politiek. Ook de massamedia speelt een grote rol
waarbij framing en priming van belang zijn. framing: onderwerpen en ideeën zo bespreken
dat het in iemands straatje past en diegene zich dus aangesproken voelt. priming: politici
worden als het ware eigenaar van een bepaald thema, worden expert door het thema te
claimen.
Besluitvormingsmodellen
systeemmodel:
poortwachters
fase invoer omzetting uitvoer
actoren burgers pressiegroepen ambtenaren ministers
pressiegroepen massamedia adviesorganen ambtenaar
massamedia politieke partij regering
politieke partij parlement
inhoud eisen agendavorming besluiten
wensen beleidsvoorbereiding. wetten
behoeften beleidsbepaling maatregels
- terugkoppeling -
