Samenvatting
Samenvatting CE Geschiedenis
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- HAVO
Hierin staat alle stof die je moet weten voor het eindexamen van Geschiedenis. De werkplaats en tijdvakken 5 tm 10 worden samengevat.
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 16 pagina's
Voorbeeld 3 van de 16 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
tijdvak 5 ™ 10tijdvak 5 tijd van ontdekkers en hervormers, renaissancetijd 1500-1600
Ka 18: Het begin van Europese overzeese expansie.
expansie: Vergroting van invloed/uitbreiding van grondgebied.
Indie: Naam voor Zuid-Azië en Zuidoost-Azië en voor Latijns-Amerika.
factorij: Handelspost; kantoor, opslagplaats, fort van een handelsonderneming
overzee.
kolonie: Nederzetting op overzees grondgebied
- De Europese expansie is begonnen doordat Portugese en Spaanse
handelaren aan het eind van de middeleeuwen een zeeweg gingen zoeken
om specerijen zelf uit Indië te halen. Het verband tussen de nieuwe
wetenschappelijke belangstelling en de Europese expansie overzee is dat
deze expansie mogelijk werd door wetenschappelijk onderzoek en door de
uitvindingen in de 16e eeuw.
- Drie motieven van Portugese ontdekkingsreizigers zijn: winstbejag,
verspreiden van het christendom en nieuw land voor de koning.
- De Spanjaarden begonnen hun zoektocht naar Indië aan het eind van 15e
eeuw, ze waren veroveraars en stichtten kolonies in Midden- en
Zuid-Amerika, de Portugezen bouwden factorijen op de route naar Azië.
- Door Europese expansie overzee zijn
● werelddelen voor het eerst met elkaar verbonden.
● Het zwaartepunt van het handelsnetwerk verschoof van het
Middellandse Zeegebied naar de Atlantische kust.
● Er werden in de 16e eeuw meer dan 250.000 Afrikaanse slaven naar
Amerika vervoerd.
● Werd de wetenschappelijke belangstelling in Europa bevorderd.
Ka 19: Nieuwe belangstelling voor wetenschap en nieuwe ideeën over mens en
wereld.
renaissance: Een periode in de GS(14e-16e eeuw) waarin een heroriëntatie
plaatsvond op het erfgoed van de klassieke oudheid.
wetenschap: Het geheel van kennis en de manieren om die te verwerven
- Vanaf de middeleeuwen veranderde het mens- en wereldbeeld, tijdens de
renaissance kwam er meer aandacht voor het individu en voor
zelfontplooiing. Vertrouwen op eigen kracht en verstand werd belangrijker
dan vertrouwen op traditie en godsdienstige dogma's.
- Geleerden vertrouwden voorheen op hun voorgangers en geschriften van
christelijke geleerden. Later werden ze kritischer en gingen zich meer
vertrouwen op eigen onderzoek en waarneming.
- Lang waren geleerden ervan uitgegaan dat de onbeweeglijke aarde het
middelpunt van het heelal was. In de 16e eeuw kwam Copernicus met een
theorie dat de zon het middelpunt is en dat alle andere planeten daarom
heen draaien.
Ka 20: Nieuwe aandacht voor tijd Grieken en Romeinen (Renaissance)
,humanisme: Stroming die zich bezighield met de studie van teksten uit de
klassieke oudheid. Humanisten waren zelfstandige denkers die op een rationele
manier de samenleving probeerden te begrijpen en te verbeteren.
- In de late middeleeuwen kregen mensen opnieuw belangstelling voor het
erfgoed van de klassieke oudheid. Humanisten bestuurden teksten van de
Grieken en Romeinen en schreven daarover. Standbeelden kregen een
ideale lichaamsbouw en in de bouwkunst werd symmetrie belangrijk,
ideale verhoudingen en rechte horizontale lijnen.
Ka 21: Kerkhervorming die leidt tot scheuring christelijke kerk
hervorming(=reformatie): Beweging die de leer van de katholieke kerk wilde
zuiveren. Dit leidde in de 16e eeuw tot een scheuring in de rooms-katholieke kerk
waardoor protestantse kerkgenootschappen ontstonden.
protestantisme: Stroming in het christendom die zich als gevolg van de
Reformatie afsplitste van de katholieke kerk.
katholicisme: Stroming in het christendom met de paus als leider.
- Monniken verkochten aflaten (kwijtschelding van tijdelijke straf in het
vagevuur) om geld in te zamelen voor de bouw van de Sint-Pieter in Rome,
veel tijdgenoten geloofden dit maar Luther niet, hij had hier kritiek op.
- Luther vond het belangrijk dat alles wat de aandacht van het geloof kon
afleiden, moest worden afgeschaft. De bijbel was voor de christenen de
enige geloofsbron
- Door de uitvinding van de drukpers konden de ideeën van Luther snel
worden verspreid.
- Rond 1540 ontstonden ook calvinisten onder Johannes Calvijn, zei
erkenden geen vorstelijk gezag, alleen gods gezag. Volgens Calvijn hadden
onderdanen het recht om in verzet te komen tegen een overheid die gods
geboden niet diende, dit mocht niet van Luther.
- Doordat Calvinisten, Protestanten en de oude Christelijke allemaal andere
meningen hadden over het geloof kwam het een splitsing van de
christelijke kerk in West-Europa: het rooms-katholicisme en het
protestantisme
Ka 22: Nederlandse Opstand (die leidde tot ontstaan van de Republiek)
centralisatiepolitiek: Hier; meer eenheid aanbrengen in de vele regels in de
gewesten en vanuit de hoofdstad Brussel meer controle uitoefenen.
- Vanaf de 15e eeuw werden protestanten vervolgd door de Spaanse koning,
dit was een godsdienstige oorzaak van de opstand in de Nederlanden. In
de jaren 1560-1570 kwamen Nederlandse edelen in opstand onder de
leiding van Willem van Oranje tegen de beperking van hun macht door de
centralisatie.
- In 1581 verlieten de Nederlanden de Spaanse koning, maar in 1599 werd de
Nederlanden pas een republiek. 1581 kan gezien worden als het begin van
de Nederlandse staat omdat de Nederlanden vanaf toen geen koning meer
hadden.
- In 1684 werd de Republiek pas gezien als een zelfstandige staat formeel
erkend door Spanje, dat kan ook gezien worden al beginpunt.
, - De republiek was staatkundig bijzonder in Europa omdat het de eerste
Republiek zonder koning was en omdat de gewesten en steden zelfstandig
werken maar op een aantal terreinen wel samenwerkten. Op godsdienstig
gebied was de Republiek bijzonder omdat andersdenkenden niet werden
vervolgd. Gereformeerden werden wel bevoorrecht.
tijdvak 6 tijd van regenten en vorsten, gouden eeuw 1600-1700
Ka 23: Absolutisme
Absolutisme: Vorming van bestuur (17e en 18e eeuw) waarbij de koning
onbeperkte macht uitoefent, gebaseerd op een goddelijk recht.
- In de middeleeuwen kwam een proces van staatsvorming en centralisatie
op gang. De Franse koning Lodewijk XIV(de zonnekoning) streefde naar
absolute macht, hij baseerde zich daarbij op een goddelijk recht. Hij was
alleen aan god verantwoording schuldig en daarom moest iedereen hem
gehoorzamen, een opstand tegen de koning was in zijn ogen een opstand
tegen god.
- In de praktijk was absolute macht krijgen lastiger, vorsten zoals Lodewijk
waren beperkt door de gebrekkige infrastructuur en de beperkte financiële
middelen.
Ka 24: Gouden eeuw van de Republiek met een bijzonder bestuur
regenten: Bestuurders in de Republiek afkomstig uit de rijkste families van de
stedelijke burgerij.
- De republiek was staatkundig bijzonder in Europa omdat het de eerste
Republiek zonder koning was en omdat de gewesten en steden zelfstandig
werken maar op een aantal terreinen wel samenwerkten. Op godsdienstig
gebied was de Republiek bijzonder omdat andersdenkenden niet werden
vervolgd. Gereformeerden werden wel bevoorrecht.
- Op economisch gebied had de Republiek vanaf 1885 een grote bloei, dat
kwam doordat de Europse expansies overzee. Door de economische groei
hadden mensen meer geld en gingen dat uitgeven aan kunst waardoor
een culturele bloei ontstond.
Ka 25: Ontstaan wereldeconomie en handelskapitalisme
handelskapitalisme: Vorm van kapitalisme gericht op handelsondernemingen.
kapitalisme: Economisch systeem met als kenmerken particulier bezit van
kapitaal/grond en streven naar maximale winst.
Wereldeconomie: Verschijnsel dat gebieden over de hele wereld economisch
met elkaar verbonden zijn.
gaat over gs werkplaats
Ka 26: Wetenschappelijke revolutie
wetenschappelijke revolutie: Doorbraak van de wetenschappelijke manier van
denken in de 17e eeuw. Geleerden zochten logische verklaringen voor
verschijnselen en gebeurtenissen. Dit zorgde voor nieuwe inzichten, uitvindingen
en droeg bij aan het ontstaan van de Verlichting.
- Drie kenmerken van de wetenschappelijke methode in de exacte
wetenschappen:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nhedonker. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 78637 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen