Werken vanuit een ORTHOPEDAGOGISCHE VRAAGSTELLING
(NAAR J.F.W. KOK)
Het opvoedproces.
(nb; De term 'opvoedproces' is ontleend aan ; J.F.W. Kok: 'Specifiek opvoeden’-1997)
Kind en opvoeder bevinden zich samen in een proces. Aan de kant van het kind is er de
ontwikkeling. De opvoeder heeft de verantwoordelijkheid om zo goed mogelijke kansen te
bieden. Zijn levenservaring is het grote verschil met het kind. In die levenservaring hebben
zich naast kennis, ook normen en waarden ontwikkeld, evenals vaardigheden, gewoontes en
niet te vergeten: gevoelens.
We volgen Kok’s gedachtegang om het begrip orthopedagogische vraagstelling te
verhelderen;
-Als de ontwikkeling van een kind stagneert, is er dan iets met het kind aan de hand? Moet er
iets aan dat kind 'veranderd' worden? Soms wel.
Als het bijv. niet goed luistert en het kan duidelijk ook niet goed horen, dan moet dat
'veranderd' worden als het zou kunnen. We zouden ook kunnen zeggen: de opvoeder moet
in het opvoedproces een bepaalde actie ondernemen, namelijk met het kind naar de dokter
gaan en de oren laten onderzoeken. En als er iets mee aan de hand blijkt te zijn en er kan wat
aan gedaan worden, dan verhoogt dat de kansen op een goede ontwikkeling.
-Om trouwens op het idee te komen, dat er iets met het gehoor aan de hand zou kunnen
zijn, is het van belang op het gedrag van het kind te letten en dit gedrag in meerdere situaties
te observeren, zodat pas dan het vermoeden rijst dat het kind wellicht niet goed zou kunnen
horen. Zo is het ook met andere aspecten van de ontwikkeling;
-Als de ontwikkeling stagneert, moet de opvoeder het opvoedproces veranderen en om te
weten hoe, moet de opvoeder het gedrag van het kind 'lezen' / begrijpen.
-Zo komt de opvoeder op het pad om bijzondere, specifieke accenten te zetten. Kok heeft het
daarom over 'specifiek' opvoeden. Dat is opvoeden met overaccentuering. Die accenten kan
de opvoeder uitwerken in:
, de relatie die de opvoeder met het kind heeft
het pedagogisch klimaat
het hanteren van situaties.
-Vanuit het kind gezien is er in de ontwikkeling dus een bepaalde “ruimte” nodig om van de
geboden kansen gebruik te kunnen maken; vanzelfsprekend hangen de
ontwikkelingsmogelijkheden samen met de levensfase, waarbij de opgedane ervaringen, de
persoonsontwikkeling en de fysieke mogelijkheden een belangrijke rol spelen. Dat is je
bagage waarvan je gebruik kunt maken. Bijv.: als het kind al veel negatieve ervaringen heeft
gehad in het contact met andere kinderen en zich onzeker voelt, dan loopt het als
vanzelfsprekend als kleine achtjarige met een grote boog om een twaalfjarige heen die hij
niet kent. Een twaalfjarige, met ook negatieve ervaringen en onzekerheid in de bagage, zal
bij het tegenkomen van een achtjarige daar weer minder last van hebben.
-Verder is er het tijdsbeeld waarin we leven van belang. In de huidige tijd wordt het leven
anders vorm gegeven dan in de jaren 50, denk bv aan de invloed van de t.v., sociale media,
de kleinere gezinnen, woonomgeving, scholen, verbroken relaties, scheidingen en weer
nieuw samengestelde gezinnen, enz. Het veranderde tijdsbeeld en de andere levenswijze/
omgeving worden factoren die een beschermende -maar ook een risicofactor kunnen zijn.
-Daarnaast is er nog het persoonlijke temperament. Het temperament is iets eigens, wat je
met je geboorte meebreng en hierbij moeten we ook beseffen, dat de sekse een rol speelt.
Kinderen tot acht jaar hebben een ontwikkeling die bij hun sekse past en dat geldt ook
tussen hun tiende en zestiende levensjaar. Daaraan lijkt de opvoeder weinig te kunnen
veranderen.
- In het “gewone opvoeden” wordt met bovenstaande factoren door de opvoeders bewust en
minder bewust gewerkt. De geboden ontwikkelingskansen gaan in op: -de behoefte aan
ruimte voor eigen keuzes -de behoefte aan
ondersteuning in de vorm van structuur, die veiligheid biedt en toch ook
ontplooiingsmogelijkheden openlaat -de behoefte
aan het leren omgaan met variaties.
-Bij het meer specifiek opvoeden kunnen we te maken hebben met een kind dat vaak tot
bijna doorlopend behoefte heeft aan emotionele ondersteuning en/of aan structuur-
analyserende ondersteuning, of aan hulp bij het kunnen variëren en variaties aankunnen.
Het eigen tekort is intenser dan in een normaal pedagogisch proces.
De opvoeding -vraag is dan;
- hoe moet ik de relatie gestalte geven,
- hoe moet ik het juiste klimaat creëren,
- hoe moet ik de verschillende de situaties hanteren , zodat;
- er ruimte ontstaat voor emotionele groei en stabilisering;
- het kind leert zijn wereld te analyseren en hanteren,
- het kind zijn vaste gedragspatronen doorbreken kan en aan ontwikkelingssouplesse
wint
- het (weer) relaties aan kan gaan met de wereld en de mensen daarin.
Dit is wat Kok de vraagstellingsformulering noemt.
Het moge duidelijk zijn een typering zoals ADHD, hoogbegaafd, agressief, contactgestoord
een symptoomaanduiding is. Het gegeven is van belang omdat er wel uit afgeleid kan worden
